بریده‌هایی از کتاب داستان ملال انگیز

می‌گویند فلاسفه و خردمندان واقعی به همه‌چیز بی‌اعتنایند. این حرف درستی نیست، بی‌اعتنایی یعنی فلج روح، یعنی مرگ پیش از موعد.

این قبیل فکرها دربارهٔ بچه‌هایم روحم را مسموم می‌کند. این افکار چه سودی دارد؟ فقط یک انسان کوته‌فکر و کینه‌جو می‌تواند به این دلیل که آدم‌های معمولی قهرمان نیستند، کینهٔ آن‌ها را به دل بگیرد.

هنگامی که دارم نفس آخرم را بیرون می‌دهم، باز ایمان خواهم داشت که علم مهم‌ترین، زیباترین و لازم‌ترین چیز در زندگی بشر است،

از قرار معلوم، نام‌های بزرگ به این علت ساخته می‌شوند که برای خودشان حیات مستقلی داشته باشند، مستقل از دارندهٔ خود نام. اکنون نام من با آسودگی در خارکوف گردش می‌کند. سه ماه بعد هم با حروف طلایی روی سنگ قبر نقش خواهد شد و مانند خورشید خواهد درخشید، حال آن‌که من در آن زمان از خزه پوشیده شده‌ام...

زنم التماس می‌کند: «کمکش کن دیگر، کمکش کن! زود باش کاری بکن!» آخر چه کاری از من برمی‌آید؟ هیچ. چیزی بر روح دخترک سنگینی می‌کند، ولی من از هیچ‌چیز سردرنمی‌آورم، هیچ‌چیز نمی‌دانم و فقط می‌توانم زیرلب زمزمه کنم: «چیزی نیست، چیزی نیست... می‌گذرد... بخواب، بخواب...»

(انگار که می‌گوید پیرمرد عقلش را از دست داده، برای چه جوابش را بدهم؟) یا با شوخی معصومانه‌ای که برخورنده نباشد. واقعآ مایهٔ شگفتی است که انسان تا چه اندازه می‌تواند تنزل پیدا کند!

آدم از چیزی می‌ترسد که برایش قابل درک نباشد.

حتی یک اثر تازهٔ ادبی به یادم نمی‌آید که نویسنده از همان نخستین سطور خودش را در انواع واقسام قیدوبندهای اخلاقی گرفتار نکرده باشد. یکی می‌ترسد از بدن برهنه صحبت کند، دیگری دست وپای خودش را با تحلیل‌های روان‌شناختی بسته است، سومی به دنبال «رابطه‌ای گرم با انسان» است، چهارمی عمدآ صفحات متعددی را با توصیف طبیعت سیاه می‌کند تا متهم به جبهه‌گیری خاصی نشود... یکی می‌خواهد در آثارش حتمآ سیمای بازاری داشته باشد و یکی دیگر حتمآ سیمای اشرافی و غیره. تا دلت بخواهد تصنع، احتیاط و مقاصد پنهانی، اما دریغ از آزادی و شهامت نوشتن. درنتیجه خبری هم از آفرینش هنری نیست. همهٔ این‌ها مربوط به نوشته‌های به‌اصطلاح ادبی بود.

«هیچ خوبی‌ای در جهان نمی‌تواند بدون بدی باشد، و همیشه بدی بیش‌تر است تا خوبی.

در قلمرو علم کارگر است، نه صاحبخانه.