بریده‌هایی از کتاب خروج اضطراری

انقلابی که دشمنان خود را نابود کرده بود، شروع به ازبین‌بردن بهترین فرزندان خود کرد. و این قربانی‌کردن‌ها دیگر تمامی نداشت. جملهٔ خوشبینانهٔ مارکس دربارهٔ استحالهٔ طبیعی حکومت سوسیالیستی چیزی جز یک آرزوی خوشدلانه نبود.

پس از مرگ لنین روشن شد که حکومت شوروی هم ناگزیر دستخوش همان بلایی خواهد شد که بر سر هر دیکتاتوری می‌آید: یعنی این‌که حلقهٔ کسانی که ادارهٔ کشور و قدرت سیاسی را در دست دارند به‌تدریج تنگ‌تر می‌شود.

هیچ بردگی‌ای بدتر از بردگی ناآگاهانه نیست.

آزادی یعنی که انسان این امکان را داشته باشد که شک کند، اشتباه کند، جست‌وجو کند، حرفش را بزند، بتواند به هر مقامی، چه مقام ادبی و هنری و فلسفی و چه مقام مذهبی و اجتماعی و حتی سیاسی نه بگوید.

«کسانی که در این ناحیه به دنیا می‌آیند واقعاً بدبختند، چون در زندگی دو راه بیش‌تر ندارند: یا طغیان، یا خیانت به مردم و همدستی با ستمگران.»

بزرگ‌ترین صنعت ما در آن زمان صنعت کارمندی دولت بود. این کار استعداد و هوش خارق‌العاده‌ای نمی‌خواست، بلکه داشتن روحیهٔ فرمانبرداری و دنباله‌روی سیاسی برای آن بس بود.

حاکمیت همواره مرادف با دزدی، باندبازی و تبعیض بوده و جز این نمی‌تواند باشد. نه با قانون و نه با اِعمال زور نمی‌توان این وضع را تغییر داد.

دشنامی است که به هیچ دردی نمی‌خورد، ولی دست‌کم دل آدم را خنک می‌کند.

همهٔ عوامل دست‌به‌دست هم می‌داد تا از ما کودکان افرادی فرمانبردار و سربه‌زیر بسازد و ما را به‌گونه‌ای بار بیاورد که جز به کاروبار خودمان به چیز دیگری کاری نداشته باشیم.

هرکسی باید به فکر کار خودش باشد؛ این اندرزی بود که در هر فرصتی به ما یادآوری می‌شد و شرط لازم برای زندگی شرافتمندانه و بی‌دردسر بود.

از همان زمانی که بد و خوب را شناختم، پدیده‌ای که بیش از همه بر من اثر گذاشت تناقض شدید و غیرقابل‌درک و حتی باورنکردنی میان زندگی خصوصی مردم و مناسبات اجتماعی‌شان بود: زندگی خصوصی و خانوادگی که عمدتآ پاک و درستکارانه بود و یا دست‌کم چنین می‌نمود، و مناسبات اجتماعی که اغلب حالتی خشن، نفرت‌انگیز و ساختگی داشت.

می‌توان گفت که ما فقط در طغیان بودیم؛ علیه همه‌چیز و همه‌کس.

زمانی می‌رسد که بازی شروع شده و دیگر کاریش نمی‌شود کرد: رفته‌ای وسط گود و مجبوری دست و پنجه نرم کنی.

دختر آلمانی گفت: «برای کمونیست‌شدن باید کمونیست به دنیا آمد.» نقاش گفت: «اما برای آدم‌شدن باید کوشش کرد.»

نمی‌شود آدم مثل ما آزادی و زندگی خودش را به‌خطر بیندازد، آن‌وقت استدلالش مثل کسانی باشد که خود را بیرون از معرکه می‌دانند.

روزنامه‌های مخالف در همان روزها تعطیل شده بود، روزنامه‌هایی را که هنوز منتشر می‌شدند مجبور کرده بودند تا کوچک‌ترین اشاره‌ای به دستگیری‌ها نکنند؛ و درعوض برای درهم‌شکستن و خردکردن روحیهٔ ما مطالبی را چاپ کنند که شخصیت‌های برجستهٔ دموکرات و آزادیخواه کشورهای دیگر در ستایش از رژیم دیکتاتوری ایتالیا بیان داشته بودند. خبرهایی که سه چهار فرستادهٔ حزب از منابع موثق در نقاط عمدهٔ کشور به دست می‌آوردند و به ادارهٔ مرکزی زیرزمینی حزب می‌رساندند، شکی باقی نمی‌گذاشت که رژیم دیکتاتوری بر آن است تا هر نوع مقاومت و مخالفتی در برابر خود را برای همیشه ریشه‌کن کند.

گفت: «چرا به کلیسا نمی‌روی؟ مگر صدای ناقوس‌ها را نمی‌شنوی؟ زمانی بود که کلیسایت ترک نمی‌شد.» لاتزارو در جوابش گفت: «بله، آن‌وقت‌ها فکر می‌کردم که صدای ناقوس صدای خداست. اما تو آن را صدای زمیندارها کرده‌ای. خدا ببخشدت.»

به نفع دولت‌ها نیست که نسل دهقان را از زمین بردارند، چون در این صورت، چه کسی زمین را می‌کارد؟ ارباب‌ها چه می‌خورند؟ به همین دلیل هم هست که جنگ‌ها معمولا زمان محدودی دارد، و در جریان درگیری‌ها صلیب سرخ به‌طور دائمی تعداد قربانیان جنگ را کنترل می‌کند، و به موقعش می‌گوید: حالا دیگر بس است.

جنگ وسیله‌ای در دست دولت‌هاست تا به یاری آن عدهٔ بیش‌تری از روستاییان را نابود کنند؛ و یکی دیگر از کارهایی که دولت‌ها برای رسیدن به این هدف می‌کنند این است که گه‌گاه وبا یا دیگر بیماری‌های واگیر را میان مردم فقیر شیوع می‌دهند.

آدم‌های درس‌خوانده‌ای هستند که از معلوماتشان برای فریب مردمان بینوا استفاده می‌کنند