بریده‌هایی از کتاب برادران کارامازوف؛ جلد دوم

ولی خاطرهٔ خوشی از دوران کودکی، شاید از همه‌چیز آموزنده‌تر باشد. اگر آدم تعداد زیادی از این خاطره‌ها در ذهنش داشته باشد، همهٔ عمر خوشبخت خواهد بود. حتی اگر یک خاطره هم باشد، روزی به‌کارمان می‌آید و نجات‌مان می‌دهد.

«پدر کوچولوی عزیزم، موقعی که قبرم را با خاک پُر کردند، تکه‌نانی خرد کن و روی آن بریز تا گنجشک‌ها بیایند بخورند، من صدای جیک‌جیک شادمانه‌شان را می‌شنوم و خودم را تنها حس نمی‌کنم.»

نیازی نداری از من طلب بخشش کنی و نه من از تو. چه مرا ببخشی و چه نبخشی، برای تمام عمر همچون زخمی در روحم باقی می‌مانی و من در روح تو. این‌طور باید باشد...

آلیوشا، تقوا و درست‌کاری در چیست؟ تقوای من چیزی است و تقوای فردی چینی چیزی دیگر. پس نسبی است، یا نه؟ نسبی نیست؟ سؤال موذیانه‌ای است.

گاهی فکر می‌کنم اگر کارهای بد و خیلی زشت انجام دهم، بی‌سر و صدا و بدون اطلاع کسی، وقتی فاش شود و همه باخبر شوند، دور من جمع می‌شوند، با انگشت نشانم می‌دهند و من هم با گستاخی به آن‌ها زُل می‌زنم. خیلی جالب است آلیوشا، راستی چرا این‌قدر دلپذیر است؟ ــ دلیلش روشن است. نیاز به انجام کار خلاف، یا به‌قول خودتان آتش‌زدن و ازبین‌بردن، یا بدی‌کردن در حق دیگران است که به شما لذت می‌بخشد.

«موقعی که بزرگ‌تر شدی، سن و سالت بالاتر رفت، می‌فهمی که سن یا درواقع تجربیات چه تأثیری در اعتقادهای آدم دارد. حالا هم به‌نظر من این چیزهایی که می‌گویی اعتقادهای خودت نیست.»

آیه‌ای است از تورات: کجا می‌توانم فراموشت کنم، اورشلیم... یعنی آن‌چه را از همه برایم ارزشمندتر است هرگز از یاد نمی‌برم، امکان ندارد تو را با چیز دیگری عوض کنم...

از دروغ گفتن پرهیز کن، حتی اگر به‌قصد انجام کار خوبی باشد.

«زندگی سرشار است، حتی زیر زمین هم وجود دارد، باورت نمی‌شود آلیوشا که میل به زندگی الآن چه‌قدر در من قوی است، چه عطشی برای زندگی‌کردن و فهمیدن در این چهاردیواری منفور در من به‌وجود آمده.

آلیوشا ناگهان بی‌آن‌که بداند چرا، گفت: «گوش کنید کولیا، برای شما هم لحظه‌هایی پیش می‌آید که در زندگی احساس بدبختی کنید.» کولیا بی‌درنگ تأییدکنان گفت: «می‌دانم، می‌دانم؛ ولی چه‌کار می‌کنید که می‌توانید پیشاپیش به این چیزها پی ببرید؟» ــ اما این را هم اضافه کنم که در کل، زندگی برای‌تان دلپسند خواهد بود.

پس از این‌که پسر خدا را به صلیب کشیدند و مرد، از صلیب پایین آمد و یک‌راست به جهنم رفت تا همهٔ دوزخیانی را که آن‌جا عذاب می‌کشیدند آزاد کند. جهنم که دید دیگر کسی به آن‌جا نمی‌آید، شروع کرد به نالیدن و پسر خدا به جهنم گفت: «ناله کن، دوزخ، چون باز هم همه‌گونه آدمی پیش تو خواهند آمد، بزرگان قوم، حکمرانان، قضات بزرگ و ثروتمند و باز مثل قرن‌های گذشته پر خواهی شد، تا من دوباره برگردم.» این واقعیت دارد، چنین حرف‌هایی گفته شده...

پول همیشه به کار می‌آید. مردی که پول دارد، همه‌جا یک مرد است.

آدم باید بلد باشد با چه زبانی با مردم عامی حرف بزند.

در زندگی هزار چیز ممکن است پیش بیاید که از دید باهوش‌ترین و نکته‌سنج‌ترین داستان‌نویس‌ها هم پنهان بماند.

سرشت زن زودباور است هم حیله‌گر و هم بدنهاد

دیگر ایجاد مزاحمت نمی‌کنم، خودم را کنار می‌کشم، دیگر کسی مرا نخواهد دید. زندگی کن، شادی قلبم... تو یک ساعت، یک ساعتی زودگذر مرا دوست داشته‌ای.

انسان‌هایی هستند که گرفتار اندوه، همهٔ دنیا را متهم و مقصر می‌شمارند؛ ولی این فرد را با گذشت و چشم‌پوشی شرمنده کنید، عشق نثارش کنید، آن‌وقت به کارهایی که کرده، لعنت خواهد فرستاد، چون در وجودش روح انسانیت همچنان زنده است.

به‌رغم میل خودش، نفرتی شدید سراپایش را دربر می‌گیرد، نفرتی پرهیزناپذیر، دیگر قادر به اندیشیدن و استدلال کردن نیست؛ ناگهان در یک‌لحظه، همه‌چیز در او غلیان می‌کند، اوج جنون و دیوانگی و در کنار آن انگیزشی طبیعی برای انتقام‌گرفتن، انگیزش ناآگاهانه و مقاومت‌ناپذیر

من به‌طور مثال، مطلقاً تقاضا دارم از صفحهٔ روزگار حذف شوم؛ ولی می‌گویند نه، وجود داشته باش چون درغیراین‌صورت هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. روی زمین همه‌چیز به صورتی منطقی و عقلانی خواهد گذشت و حادثه‌ای هم روی نخواهد داد. بدون تو، حادثه‌ای در کار نخواهد بود؛ ولی باید باشد.

بدبختانه حقیقت بیش‌تر وقت‌ها فاقد روح است.