بریده‌هایی از کتاب اوضاع خیلی خراب است

«هرچه رئیسم بگوید انجام می‌دهم تا پول به دست بیاورم. به مادرم زنگ می‌زنم تا از دستم عصبانی نشود. تکالیفم را انجام می‌دهم تا آینده‌ام را خراب نکنم. دروغ می‌گویم و تظاهر به خوبی می‌کنم تا مجبور نباشم بحث و جدل کنم.» هیچ‌چیزی به‌خاطر خودش انجام نمی‌شود. هر چیزی معامله‌ای حساب‌شده است که به‌خاطر ترس از عواقب منفی انجام می‌شود.

نوجوان یاد می‌گیرد که تعقیبِ محضِ لذت‌ها و اجتنابِ مطلق از رنجْ مشکل ایجاد می‌کند. کارها عواقب دارند، باید تمایلات‌تان را با تمایلاتِ دیگران هماهنگ کنید. باید طبق قوانین جامعه و حکومت بازی کنید و در این صورت است که بیش‌تر سود می‌برید.

وقتی ارزش‌های اولیهٔ تعریف‌کنندهٔ آیین و جنبش و انقلابْ با هدف حفظ موقعیت کنونی کنار گذاشته می‌شوند، این یعنی خودشیفتگی در سطح سازمانی.

متضاد خوشحالیْ عصبانیت یا ناراحتی نیست. اگر شما عصبانی یا ناراحت هستید، یعنی هنوز دغدغهٔ چیزی را دارید. این یعنی هنوز چیزی اهمیت دارد. این یعنی شما هنوز امید دارید.

«شما و تمام کسانی که دوست‌شان دارید، روزی خواهید مُرد. تنها بخش کوچکی از چیزهایی که گفته‌اید یا کارهایی که انجام داده‌اید برای تعداد کمی از مردم اهمیت خواهند داشت، آن‌هم صرفاً برای یک مدت کوتاه. این حقیقتِ ناخوشایندِ زندگی‌ست. تمام مسائلی که به آن‌ها فکر می‌کنید یا کارهایی که انجام می‌دهید، تنها گریزِ استادانه‌ای از این حقیقت‌اند. ما غبارهای کیهانیِ بی‌اهمیتی هستیم که در یک نقطهٔ آبی پرسه می‌زنیم و به هم برخورد می‌کنیم. عظمتی برای خودمان تجسم می‌کنیم و اهدافی برای خودمان می‌سازیم. اما راستش را بخواهید، ما هیچ نیستیم. پس از قهوهٔ لعنتی‌تان لذت ببرید!»

همهٔ ما دروغگو هستیم. ما دائماً و از روی عادت دروغ می‌گوییم. ما در مورد چیزهای مهم و چیزهای بی‌اهمیت دروغ می‌گویم. اما معمولاً نه از روی سوءنیت؛ ما به دیگران دروغ می‌گوییم، چون عادت کرده‌ایم به خودمان هم دروغ بگوییم.

درواقع مشکل این نیست که نمی‌دانیم چطور کاری کنیم که از کسی سیلی نخوریم. مشکل این است که زمانی، احتمالاً خیلی وقت پیش، سیلی‌ای به صورت‌مان خورده و ما به جای این‌که در جوابْ سیلی بزنیم، به این نتیجه رسیده‌ایم که حق‌مان بوده است.

مردم بیش از این‌که متفاوت باشند، شبیه یکدیگرند. بیش‌تر ما هدف‌های یکسانی در زندگی داریم. اما این تفاوت‌های جزئی، باعث ایجاد احساسات می‌شوند و احساسات هم حسِ اهمیت ایجاد می‌کنند. برای همین است که تفاوت‌هامان را به‌مراتب مهم‌تر از شباهت‌هامان در نظر می‌گیریم، و این تراژدیِ واقعیِ بشریت است، این‌که ما محکومیم بر سر تفاوت‌های جزئی تا ابد با هم بجنگیم.

رک منطقی از این‌که باید رفتارتان را تغییر دهید باعث تغییرِ رفتار شما نمی‌شود. باور کنید من تا الان دوازده کتاب دربارهٔ تغذیه خوانده‌ام و همین حالا که دارم این‌ها را می‌نویسم، در حال خوردنِ یک بوریتو هستم. ما می‌دانیم که باید سیگارکشیدن یا خوردنِ شیرینی‌جات یا غیبت‌کردن پشت سر دوستان‌مان را متوقف کنیم، اما همچنان مرتکبِ این کارها می‌شویم. دلیلش این نیست که بهتر نمی‌دانیم؛ دلیلش این است که حسِ بهتری نداریم.

هیچ برای من مهم نیست که فکر می‌کنی چقدر آدم علمی‌ای هستی یا بعد از اسمت چند تا لقب داری، تو هم یکی از ما هستی مردِ جوان

البته روان‌درمانیِ خوب هم اصولاً همین است: پذیرشِ خویشتن و هوشمندیِ احساسی و این حرف‌ها. درواقع همهٔ این «به ذهن عقلانی‌ات یاد بده به جای این‌که دربارهٔ ذهن عاطفی‌ات قضاوت کند و فکر کند او یک تکه آشغال است، آن‌را رمزگشایی و با او همکاری کند.» اساسِ سی‌بی‌تی (درمانِ رفتاری‌شناختی) و اِی‌سی‌تی (درمانِ پذیرش ـ تعهد) و کلی عبارت‌های اختصاریِ بامزهٔ دیگر است که کلینیک‌های روان‌شناسی برای بهترکردنِ زندگی‌مان اختراع‌شان کرده‌اند.

بازنگری در روایت‌های زندگی فرصتِ دوباره‌ای به ما می‌دهد تا تصمیم بگیریم: شاید من واقعاً ناخدای خوبی نبوده‌ام، و این اشکالی ندارد. معمولاً با گذشت زمان، درک می‌کنیم چیزی‌که روزی مهم‌ترین خواستهٔ زندگی‌مان بود، درحقیقت هیچ اهمیتی ندارد.

هرچه در مورد چیزی اعتمادبه‌نفس کم‌تری داشته باشید، بیش‌تر بین احساساتِ توهمیِ برتری (من بهترینم) و احساساتِ توهمیِ پستی (من مزخرفم) نوسان می‌کنید.

وقتی مردم دربارهٔ نیاز به یافتنِ هدفِ زندگی‌شان حرف می‌زنند، منظورشان این است که دیگر برای‌شان مشخص نیست که چه چیزی اهمیت دارد، چه چیزی شایستهٔ اختصاصِ زمانِ محدودشان روی کرهٔ زمین است، یا خلاصه بگویم... نمی‌دانند باید برای چه چیزی امید داشته باشند. آن‌ها تقلا می‌کنند بفهمند که قبل و بعدِ زندگی‌شان باید چطور باشد.

اگر توی فروشگاه استارباکس کار می‌کردم، به جای نوشتنِ اسم مردم روی فنجان قهوه‌شان، جملات زیر را می‌نوشتم: «شما و تمام کسانی که دوست‌شان دارید، روزی خواهید مُرد. تنها بخش کوچکی از چیزهایی که گفته‌اید یا کارهایی که انجام داده‌اید برای تعداد کمی از مردم اهمیت خواهند داشت، آن‌هم صرفاً برای یک مدت کوتاه. این حقیقتِ ناخوشایندِ زندگی‌ست. تمام مسائلی که به آن‌ها فکر می‌کنید یا کارهایی که انجام می‌دهید، تنها گریزِ استادانه‌ای از این حقیقت‌اند. ما غبارهای کیهانیِ بی‌اهمیتی هستیم که در یک نقطهٔ آبی پرسه می‌زنیم و به هم برخورد می‌کنیم. عظمتی برای خودمان تجسم می‌کنیم و اهدافی برای خودمان می‌سازیم. اما راستش را بخواهید، ما هیچ نیستیم. پس از قهوهٔ لعنتی‌تان لذت ببرید!»

اگر شما عصبانی یا ناراحت هستید، یعنی هنوز دغدغهٔ چیزی را دارید. این یعنی هنوز چیزی اهمیت دارد. این یعنی شما هنوز امید دارید.

تجربه‌ها باعث ایجاد احساسات می‌شوند. احساسات باعث ایجاد ارزش‌ها می‌شوند. ارزش‌ها باعث ایجاد روایت‌هایی از معنا می‌شوند. کسانی هم که از روایت‌های یکسانی از معنا برخوردارند، گرد هم می‌آیند تا آیین‌های گوناگون را ایجاد کنند. هرچه آیینی اثربخش‌تر یا احساس‌برانگیزتر باشد، پیروان آن سخت‌کوش‌تر و سامان‌یافته‌تر خواهند بود. هرچه پیروان آیینی سخت‌کوش‌تر و سامان‌یافته‌تر باشند، احتمال این‌که آن آیین بین دیگران گسترش یابد و به آن‌ها حسی از خودکنترلی و امید بدهد، بیش‌تر است. این آیین‌ها رشد و گسترش می‌یابند و سرانجام به تعریف گروه‌های خودی و گروه‌های غیرخودی می‌پردازند.

وقتی بدترین اوضاع را داشته باشیم، در تأثیرپذیرترین حالت خواهیم بود، وقتی زندگیِ ما در حال متلاشی‌شدن است، یعنی ارزش‌های ما ناامیدمان کرده‌اند، و در تاریکی، هوا را به‌دنبال ارزش‌های جدیدی چنگ می‌زنیم

در چرخشی صدوهشتاددرجه‌ای و کنایه‌آمیز از جانب تکامل، همان علمی که خدایانِ قدیم را از میان بُرد، باعث ظهور خدایانِ جدید خواهد شد.

بین این‌همه جا، اولین کشوری که لوبوتومی را غیرقانونی اعلام کرد، اتحاد جماهیر شوروی بود. شوروی اعلام کرد این عمل جراحی "خلاف اصول انسانی"ست و ادعا کرد کارِ آن تبدیل دیوانه به احمق است. این به‌نوعی زنگِ بیدارباش برای دیگران بود؛ چون وقتی استالین دربارهٔ اخلاقیات و نجابتِ انسانی برای شما سخنرانی کند، باید بدانید که قطعاً به فنا رفته‌اید!