بریده‌هایی از کتاب اوضاع خیلی خراب است

شجاعت امری رایج است. انعطاف‌پذیری هم امری رایج است. اما قهرمانی یک روی فلسفی دارد. قهرمانانْ چرایی بزرگ مطرح می‌کنند، آرمان و اعتقادی خارق‌العاده که در هر شرایطی استوار باقی می‌مانَد. برای همین است که امروزه به‌لحاظ فرهنگی این‌طور تشنهٔ قهرمانیم: لزوماً نه به این دلیل که مشکلات زیادی وجود دارد، بلکه به این دلیل که ما به‌وضوح، آن "چرا"یی را که محرکِ نسل‌های قبلی بود از یاد برده‌ایم.

کارهای قهرمانانه فقط در شجاعت، شهامت یا نشان‌دادنِ زیرکی خلاصه نمی‌شوند. این‌ها همگی فاکتورهایی رایج هستند و معمولاً به‌شکلی غیرقهرمانانه استفاده می‌شوند. نه، قهرمان‌بودن یعنی تواناییِ فراخواندن امید؛ آن‌هم در جایی‌که ذره‌ای امید وجود ندارد، مثل برافروختنِ کبریتی برای روشن‌کردنِ دنیایی تاریک. یعنی نشان‌دادنِ احتمالِ وجودِ جهانی بهتر؛ نه آن جهانِ بهتری که می‌خواهیم وجود داشته باشد، بلکه آن جهانِ بهتری که اصلاً نمی‌دانستیم ممکن است وجود داشته باشد. یعنی در شرایطی قرار بگیریم که به نظر می‌رسد همه‌چیز کاملاً در آن به فنا رفته، اما هر طور شده شرایط را به‌سمت بهبود پیش ببریم.

نیچه مردی بود که بر توانمندسازیِ فرد و مسئولیتِ شخصی به‌شکلی افراطی تأکید داشت. او باور داشت شایستگیِ فردی از همه‌چیز مهم‌تر است؛ این‌که هر انسانی نه‌تنها شایستهٔ رشد تا نهایتِ توانِ بالقوهٔ خود است، بلکه وظیفه دارد برای رسیدن به آن هر کاری بکند.

«حرف‌زدنِ بیش‌ازحد دربارهٔ خودتان می‌تواند ابزاری برای پنهان‌کردنِ خودِ واقعی‌تان باشد»

چون تنها چیزی‌که واقعاً می‌تواند رؤیایی را نابود کند، تحقق‌یافتنِ آن است.

درحالی‌که ذهن عاطفی رابطه‌های سلسله‌مراتبی می‌سازد، مثل بهتر/ بدتر، مطلوب‌تر/ نامطلوب‌تر، اخلاقی‌تر/ غیراخلاقی‌تر. ذهن عقلانی افقی فکر می‌کند (کارها چطور به هم مرتبط هستند؟) درحالی‌که ذهن عاطفی عمودی فکر می‌کند (کدام بهتر/ بدتر است؟). ذهن عقلانیِ ما تعیین می‌کند که اوضاع چطور است، و ذهن عاطفی تعیین می‌کند که اوضاع باید چطور باشد.

مرگ از نظر روانی اهمیت دارد؛ چون به زندگی بها می‌بخشد. حالا چیزی برای ازدست‌دادن وجود دارد. نمی‌توانید ارزشِ چیزی را بفهمید، مگر این‌که احتمالِ ازدست‌دادنِ آن‌را تجربه کنید.

«شما و تمام کسانی که دوست‌شان دارید، روزی خواهید مُرد. تنها بخش کوچکی از چیزهایی که گفته‌اید یا کارهایی که انجام داده‌اید برای تعداد کمی از مردم اهمیت خواهند داشت، آن‌هم صرفاً برای یک مدت کوتاه. این حقیقتِ ناخوشایندِ زندگی‌ست.

«شما و تمام کسانی که دوست‌شان دارید، روزی خواهید مُرد. تنها بخش کوچکی از چیزهایی که گفته‌اید یا کارهایی که انجام داده‌اید برای تعداد کمی از مردم اهمیت خواهند داشت، آن‌هم صرفاً برای یک مدت کوتاه. این حقیقتِ ناخوشایندِ زندگی‌ست.

مردم آن‌قَدَر اراجیف به انیشتین نسبت داده‌اند که او به‌نوعی اسطوره تبدیل شده است. مثلاً این‌که انیشتین دانش‌آموزِ ضعیفی بوده کاملاً من‌درآوردی‌ست. او از همان کودکی، در زمینهٔ ریاضی و علوم از همه جلوتر بود. وقتی فقط دوازده سال داشت، توی یک تابستان، خودش جبر و هندسهٔ اقلیدسی را یاد گرفت و کتاب سنجش خرد ناب ـ که در حال حاضر دانشجویان دورهٔ تحصیلات تکمیلی برای تمام‌کردنش دچار چالش‌اند ـ را در سیزده‌سالگی خواند.

به‌بلوغ‌رسیدن یعنی دستیابی به تواناییِ انجامِ آن‌چه درست است، فقط به این دلیل که درست است.

درواقع آن اوایل، شوروی‌ها به‌مراتب از نازی‌ها ظالم‌تر بودند. هرچه باشد آن‌ها از قبل تجربهٔ انجام این کار لعنتی را داشتند. «براندازیِ دولت و به‌بردگی‌گرفتنِ یک جامعه در راستای ایدئولوژی‌های غلط.»

«به این فکر کنین که خیلی پولدارین و یه ناوگان از قایق‌های تفریحی دارین. با همهٔ وجودتون بهش فکر کنید. خب حله دیگه! تصورتون حتماً واقعی می‌شه!» متأسفانه شما با این نوع از تجسم، ارزش ناسالم فعلی، یعنی ماتریالیسم را با ارزشی بهتر جایگزین نمی‌کنید، بلکه فقط خودتان را با ارزش فعلی‌تان ارضا می‌کنید. تغییر واقعی باید شامل این باشد که تصور کنید نداشتنِ قایق تفریحی چه حسی دارد. تجسم پرثمر باید کمی ناراحت‌کننده باشد. این تجسم باید چالش‌برانگیز و هضم آن دشوار باشد. اگر این‌طور نیست، یعنی چیزی تغییر نکرده است.

قهرمان‌بودن یعنی تواناییِ فراخواندن امید؛ آن‌هم در جایی‌که ذره‌ای امید وجود ندارد، مثل برافروختنِ کبریتی برای روشن‌کردنِ دنیایی تاریک. یعنی نشان‌دادنِ احتمالِ وجودِ جهانی بهتر؛ نه آن جهانِ بهتری که می‌خواهیم وجود داشته باشد، بلکه آن جهانِ بهتری که اصلاً نمی‌دانستیم ممکن است وجود داشته باشد.

درد همیشه وجود دارد. چیزی‌که تغییر می‌کند استنباط شما از آن است، و به‌محض این‌که زندگی‌تان پیشرفت می‌کند انتظارات‌تان بالا می‌رود و دوباره کمی نارضایتی به‌سراغ‌تان می‌آید.

. البته هر گونه تلاش برای رهایی از این ارزش‌ها از طریق تجربه‌های جدید یا متضاد، ناگزیر با درد و ناراحتی همراه خواهد بود. برای همین است که چیزی به‌اسم "تغییرِ بدون درد" و "رشدِ بدون ناراحتی" وجود ندارد.

هر بار که نوعی رنج را فرو می‌نشانید، رنجِ دیگری سربرمی‌آورد. هرچه سریع‌تر آن‌ها را کنار بزنید، زودتر برمی‌گردند. رنج ممکن است بهبود پیدا کند، ممکن است تغییر شکل دهد، ممکن است هر بار سطحی‌تر یا حتی عمیق‌تر باشد. اما درهرصورت، همیشه وجود خواهد داشت. رنج همیشه بخشی از ماست. خودِ ماست.

«به ذهن عقلانی‌ات یاد بده به جای این‌که دربارهٔ ذهن عاطفی‌ات قضاوت کند و فکر کند او یک تکه آشغال است، آن‌را رمزگشایی و با او همکاری کند.»

هر نهادی خود را زایل و فاسد خواهد کرد. هر کس به قدرتِ بیش‌تر و محدودیتِ کم‌تر دسترسی داشته باشد، به‌شکلی قابل‌پیش‌بینی از آن قدرت سوءاستفاده خواهد کرد. هر کس چشمانش را در برابر عیب‌های خود می‌بندد، درحالی‌که در جست‌وجوی عیب‌های واضحِ دیگران است. به زمین خوش آمدید. از اقامت‌تان لذت ببرید.

یادتان باشد برای این‌که امید را حس کنیم، باید احساس کنیم آیندهٔ بهتری در انتظارمان است (ارزش‌ها). باید احساس کنیم تواناییِ رسیدن به آن آیندهٔ بهتر را داریم (کنترل نفس).