بریده‌هایی از کتاب پاریس جشن بیکران

«من از داستایفسکی در حیرتم. چطور می‌شود کسی تا این اندازه بد بنویسد، یعنی به شکل باورنکردنی بد بنویسد، و آن وقت کاری کند که تا اعماق وجودت بلرزد؟»

همیشه به نظرم می‌رسیده در کسانی که زندگی را به مسخره می‌گیرند، بذرها زیر خاک بهتر و کودِ بارآورتری پنهان شده باشند.

برایت مهم نیست که قضیه چطور تمام شده؟ نه. زندگی و رنج یکی از همنوعانت برای تو اهمیتی ندارد؟ مال تو یکی نه. واقعاً که حیوان‌صفتی. درست است.

آن هنگام بود که پی بردم هرچیزی، چه خوب و چه بد، وقتی قطع شود خلئی باقی می‌گذارد. امّا اگر بد باشد خلأ به خودی خود پر می‌شود و اگر خوب باشد فقط می‌توان آن را با چیز بهتری پر کرد.

بعضی از روزها چنان به‌خوبی پیش می‌رفت که می‌توانستی سرزمینی را چنان خوب بیافرینی که بتوانی از لابه لای درختانش بگذری و به هوای آزاد برسی و از زمینی مرتفع بالا بروی و از آنجا، در آن سوی پیشرفتگی دریاچه، تپه‌ها را ببینی.

وقتی بهار می‌آمد، حتّی بهار کاذب، دیگر مشکلی وجود نداشت جزاینکه کجا می‌شود شادتر بود. تنها چیزی که می‌توانست سرتاسر روزی را ضایع کند این و آن بودند، و اگر می‌توانستی به کسی وعده دیدار ندهی، روز بی‌حد و مرز می‌شد. این و آن همیشه شادمانی را محدود می‌کردند، جز مشتی انگشت‌شمار که همان قدر خوب بودند که بهار.

استعدادش به اندازه نقش و نگاری که غبار بر روی بال پروانه بیندازد طبیعی بود. زمانی بیش از پروانه به این امر آگاهی نداشت و نمی‌دانست نقش کی ترسیم یا زدوده می‌شود. بعدها، از بال‌های آسیب‌دیده و از نقش‌هایش آگاهی یافت و اندیشیدن را آموخت و دیگر نتوانست پر گیرد، چون عشق به پرواز دیگر از میان رفته بود و تنها به خاطر داشت که روزگاری، بی‌کمترین تلاشی، پرواز می‌کرده است.

ولی داستایفسکی را نمی‌شود بارها خواند. من جنایت و مکافات را در سفری با خودم داشتم. وقتی در شرونز بی‌کتاب ماندیم و وقتی دیگر چیزی برای خواندن نبود، نتوانستم دوباره بخوانمش.

می‌گویند بذرهای آنچه خواهیم کرد در ما نهفته است؛

چند دفترچه جلدآبی، دو مداد و یک مدادتراش (چاقوی جیبی زیاده از حد می‌تراشید)، میزهای رویه‌مرمری، بوی صبح زود، بیرون زدن از خانه و دمی به خمره زدن و بخت و اقبال ــ این بود تمامی آنچه احتیاج داشتی.