بریده‌هایی از کتاب اختراع قوم یهود

همچنان باید اسرائیل را «قوم‌سالاری» نامید. حتی بهتر است آن را قوم‌سالاری یهودی با ویژگی‌های لیبرالی بنامیم ــ یعنی دولتی که هدف اصلی‌اش نه خدمت به مردم خواهان برابری مدنی بلکه خدمت به قوم زیستی‌ـ دینی است که تاریخش تمامآ جعلی است، اما جلوه سیاسی‌اش پویا و انحصاری و تبعیض‌آمیز است. چنین دولتی، به‌رغم لیبرالیسم و تکثرگرایی‌اش، متعهد است به جدا کردن قوم برگزیده‌اش با شیوه‌های ایدئولوژیک و تعلیم‌وتربیتی و قانون‌گذاری، هم از آن دسته از شهروندانش که یهودی نامیده نشده‌اند، هم از فرزندان کارگران خارجی که در اسرائیل متولد شده‌اند و هم از بقیه انسانها.

گسترش یکتاپرستی یهودی که هنوز ربیانی نبود بی‌گمان به فراهم کردن زمینه معنوی برای ظهور اسلام کمک کرده بود. گرچه دین جدید برخوردی سخت با سلف خود داشت، قرآن به نقش اساسی تدارک عقیدتی یهودیت گواهی می‌دهد. کتاب مقدس مسلمانان عبارت‌ها و داستانها و افسانه‌های گوناگونی دارد که از عهد عتیق اخذ شده و به آن چاشنی تخیل محلی زده شده است.

گسترش یکتاپرستی یهودی که هنوز ربیانی نبود بی‌گمان به فراهم کردن زمینه معنوی برای ظهور اسلام کمک کرده بود. گرچه دین جدید برخوردی سخت با سلف خود داشت، قرآن به نقش اساسی تدارک عقیدتی یهودیت گواهی می‌دهد. کتاب مقدس مسلمانان عبارت‌ها و داستانها و افسانه‌های گوناگونی دارد که از عهد عتیق اخذ شده و به آن چاشنی تخیل محلی زده شده است. از باغ عدن تا شخینا (نور جلال الهی) تا قصه‌های ابراهیم و یوسف و موسی تا پیام داود و سلیمان و زکریا و یونس که پیامبر خوانده می‌شوند. طنین عهد عتیق در سراسر قرآن شنیده می‌شود

ملت ... گروهی از افراد است که اشتباهی مشترک درباره نیاکان‌شان و نفرتی مشترک از همسایگان‌شان آن‌ها را متحد کرده است. کارل دویچ، ملیت و جایگزین‌های آن

لی چیزی بیش از لفاظی ساده‌انگارانه تولید کنند که هدف اصلی آن جذب دنباله‌رو و مقابله با رقیبان بود.

مخاطره کردن در خارج از رشته‌ای خاص یا راه رفتن روی نرده‌های میان چند رشته گه‌گاه ممکن است آگاهی‌های نامنتظری به بار آورد و ارتباط‌های شگفت‌انگیزی را آشکار کند.

یهودیت تنها دینی نبود که به شبه‌جزیره عربستان نفوذ کرد ــ مسیحیت نیز برای جذب مؤمنان رقابت می‌کرد و در بعضی جاها موفق بود، گرچه در نهایت تثلیث مقدس در شریعت مسلمانان جذب نشد. افزون بر این، در قلمرو میان این دو دین مشخص پاره‌ای فرقه‌های التقاطی پویا مانند حنفی‌ها وجود داشت که همگی در دیگ جوشانی که از آن یکتاپرستی جدید بیرون جهید سهم داشتند.

اگر همه گروه‌های صاحب نفوذ طرفدار صهیونیستها قرار بود دسته‌جمعی به سرزمین مقدس مهاجرت کنند این شکستی جدی برای اسرائیل می‌شد. ماندن آنها نزدیک به مراکز قدرت و ارتباطات در جهان غرب بسیار مفیدتر است ــ و درواقع آنها ترجیح می‌دهند در «آوارگی» ثروتمند و لیبرال و راحت بمانند.

امروز قدرت اسرائیل دیگر نه به افزایش جمعیت بلکه به حفظ وفاداری سازمانها و جوامع یهودی خارج وابسته است. اگر همه گروه‌های صاحب نفوذ طرفدار صهیونیستها قرار بود دسته‌جمعی به سرزمین مقدس مهاجرت کنند این شکستی جدی برای اسرائیل می‌شد. ماندن آنها نزدیک به مراکز قدرت و ارتباطات در جهان غرب بسیار مفیدتر است ــ و درواقع آنها ترجیح می‌دهند در «آوارگی» ثروتمند و لیبرال و راحت بمانند.

بیشتر کتابهایش به عبری ترجمه شد و بسیار موفق هم بود. یکی از انگیزه‌هایی که او را به نوشتن قبیله سیزدهم واداشت تصمیم او به نابودی میراث هیتلر در جهان بود، البته تا زمانی که توان این کار را داشت. کستلر می‌نویسد: اکثریت یهودیان بازمانده در جهان از تبار اروپای شرقی هستند ــ و از این رو شاید عمدتآ خزر. اگر چنین باشد معنایش این است که نیاکان آنها نه از اردن بلکه از ولگا و نه از کنعان بلکه از قفقاز آمده بودند که زمانی مهد نژاد آریایی پنداشته می‌شد؛ و به لحاظ ژنتیکی به قبایل هون و اویغور و مجار نزدیک‌ترند تا به ذرّیه ابراهیم و اسحق و یعقوب. اگر معلوم شود که چنین است، آن‌گاه اصطلاح «یهودستیزی» تهی از معنا و مبتنی خواهد بود بر سوءتفاهمی که قاتلان و قربانیان در آن اشتراک دارند. داستان امپراتوری خزر بدان‌گونه که آهسته‌آهسته از دل گذشته پدیدار می‌شود به بی‌رحمانه‌ترین کلکی شباهت پیدا می‌کند که تاریخ تاکنون سوار کرده است.

چرا خزری‌ها یهودیت را برگزیدند و نه دیگر ادیان توحیدی را که شروط‌شان کمتر طاقت‌فرسا بود؟ اگر موعظه جادویی مندرج در نامه شاه یوسف و سند کیمبریج و کتاب یهودا هالِوی را کنار بگذاریم همان توضیحی که علت گرویدن حِمیر بود برایمان می‌ماند. آرزوی مستقل ماندن در رویارویی با امپراتوری‌های قدرتمند آزمند ــ در این مورد امپراتوری بیزانس ارتدکس و خلافت عباسی مسلمان ــ حاکمان خزر را به پذیرش یهودیت همچون یک سلاح عقیدتی دفاعی واداشت. برای مثال اگر خزرها اسلام می‌آوردند تابع خلیفه می‌شدند. اگر کافر می‌ماندند، مسلمانان که بت‌پرستی را برنمی‌تابیدند آنان را عرضه نابودی قرار می‌دادند. مسلمآ مسیحیت آنان را مدتی دراز تابع امپراتوری شرقی می‌کرد. گذار آهسته و تدریجی از آیین شَمنی منطقه به یکتاپرستی یهودی احتمالا به تحکیم و تمرکز قلمرو خزرها نیز کمک کرد.

فاتحان جدید نظام مالیات‌گیری شگفت‌آوری داشتند: مسلمانان ملزم به پرداخت هیچ مالیاتی نبودند؛ فقط غیرمؤمنان مالیات می‌پرداختند. با توجه به مزیت‌های اسلام آوردن شگفت نیست که دین جدید به‌سرعت شمار فراوانی نوکیش را به خود جلب کرد. معافیت از مالیات بی‌گمان به تغییر خدا می‌ارزید، خاصه به این دلیل که شباهت بسیاری به خدای سابق داشت. درواقع سیاست مالیات‌گیری خلفا می‌بایست بعدها تعدیل شود زیرا گرویدن دسته‌جمعی جمعیت‌های مقهور به اسلام خطر خالی کردن خزانه را در پی داشت.

مورخی در دانشگاه عبری در اورشلیم، از این هم جلوتر رفت. او قصد داشت نشان دهد که تجدید حیات افسانه یهودی تبعید درواقع بسیار دیرتر مطرح شد و دلیل اصلی آن پیدایش افسانه‌های مسیحی درباره یهودیان تبعید شده به کیفر طرد و مصلوب کردن مسیح بود. به‌نظر می‌رسد که منبع سخن مربوط به تبعید ضدیهود نوشته‌های یوستین شهید باشد که در نیمه قرن دوم راندن مردان ختنه‌شده از اورشلیم پس از شورش بَرکوخبا را به کیفر جمعی الهی ربط داد. دیگر نویسندگان مسیحی که حضور یهودیان را بیرون از سرزمین مقدس‌شان کیفر و گواه گناهان‌شان می‌دانستند از او پیروی کردند. افسانه تبعید را یهودیان آهسته‌آهسته به نام خود جا زدند و آن را در سنت یهودی وارد کردند.

خائیم میلیکووسکی، دانشوری در دانشگاه بارـ ایلان، در منابع متعدد ربیانی معاصر شواهدی یافته است که در قرن‌های دوم و سوم میلادی واژه تبعید [galut] به معنای فرمانبرداری سیاسی به‌کار می‌رفته است نه نفی بلد، و این دو معنی ضرورتآ با هم مرتبط نبود

اینکه یک رهبر ملی این‌همه وقت خود را برای مشارکت فعال در مسائل تاریخ‌نگاری صرف کند یقینآ غیرمتعارف است و این نکته شاید به مرکزیت تاریخ ـ افسانه کتاب مقدس در ساخت ایدئولوژی صهیونیستی اشاره داشته باشد.

وقتی که به تبعید رفتیم ملت ما از خاکی که کتاب مقدس در آن رشد کرده بود ریشه‌کن شد و از واقعیت سیاسی و معنوی که در آن شکل گرفته بود جدا شد... در تبعید، ملت ما از شکل افتاد و تصویر کتاب مقدس نیز مخدوش شد. پژوهندگان مسیحی کتاب مقدس با اهداف مسیحی و یهودستیزانه‌شان کتاب مقدس را به پاستون مسیحیت بدل کردند و حتی مفسران یهودی که از محیط کتاب مقدس و از فضای معنوی و مادی آن دور نگه‌داشته شده بودند دیگر کتاب مقدس را درست درک نمی‌کردند. فقط اکنون که ما دوباره در کشورمان ملتی آزاد شده‌ایم و بار دیگر هوایی را استنشاق می‌کنیم که کتاب مقدس را در زمان شکل‌گیری احاطه کرده بود به گمانم زمان آن فرارسیده که بتوانیم به ذات و حقیقت تاریخی و جغرافیایی و دینی و فرهنگی کتاب مقدس پی ببریم

فقط این افسانه برای اسکان «ملت تبعیدشده» در کشوری که دیگران ساکن آنند مشروعیت اخلاقی فراهم می‌آورد.

نظر اسمیت، «در این صورت، گروه قومی با چهار ویژگی مشخص می‌شود: حس ریشه‌های گروهی یگانه، شناخت تاریخ گروهی یگانه و باور به سرنوشت آن، یک یا چند بُعد فردیت فرهنگی جمعی، و سرانجام حس همبستگی جمعی یگانه.» به‌نظر می‌رسد که این پژوهشگر کوشای بریتانیایی معتقد است که «قوم» دیگر یک جامعه زبانی با شیوه زندگی مشترک نیست؛ و «قوم» در سرزمینی خاص ساکن نیست بلکه فقط می‌بایست با یک سرزمین تداعی شود؛ و لازم نیست تاریخی واقعی داشته باشد، زیرا افسانه‌های کهن ممکن است همچنان این وظیفه را به همان خوبی ادا کنند. حافظه مشترک فرایندی آگاهانه نیست که از حال به گذشته در حرکت باشد (زیرا همیشه کسی پیدا می‌شود که آن را سازماندهی کند)، بلکه حافظه مشترک فرایندی «طبیعی» است، نه دینی و نه ملی، که خودبه‌خود از گذشته به حال جریان می‌یابد. بنابراین تعریف اسمیت از «قوم» با شیوه‌ای که صهیونیست‌ها حضور یهودیان را در تاریخ می‌بینند سازگار است ــ همچنین با مفهوم کهنه هویت پان‌ـ اسلا

نظریه مکتب کوپنهاگ‌ـ شفیلد ــ تامس ال. تامپسن و نیلس پیتر لمکه و فیلیپ دیویس و دیگران ــ قانع‌کننده‌تر است، گرچه تک‌تک فرض‌ها و نتایج آن را نمی‌پذیریم. این نظریه درواقع می‌گوید که کتاب مقدس کتاب نیست بلکه کتابخانه بزرگی است که در طی سه قرن، از اواخر قرن ششم تا اوایل قرن دوم پیش از میلاد، نوشته و بازنوشته و تعدیل شده است.

درست است که مهمانانی ناخوانده در این سرزمین مادری مستقر شده بودند، اما از آنجا که قوم در دوران «پراکندگی» مدت دو هزار سال به آن سرزمین وفادار مانده بود، آن سرزمین فقط به آن قوم تعلق داشت و نه به آن مشتی مردم بی‌تاریخ که برحسب تصادف به آن وارد شده بودند. بنابراین جنگ‌هایی که ملت سرگردان دست به آنها زد توجیه می‌شد. مقاومت خشونت‌بار جمعیت محلی جنایت بود؛ و اگر به این بیگانگان اجازه داده شد که در آن سرزمین بمانند و به زندگی در کنار «ملت» که به زبان تورات و ارض شکوهمند خود بازگشته بود ادامه دهند، فقط ناشی از بلندنظری (غیرتوراتی) یهودیان بود!