بریده‌هایی از کتاب دنیای سوفی

غم‌آور نيست که اکثر آدم‌ها بايد بيمار شوند تا قدر زندگی را بشناسند؟ يا ضرورت دارد که همه مردم نامه‌ای اسرارآميز در جعبه نامه‌های خانه‌ی خود بيابند؟

آن کس که از درس‌های ۳۰۰۰ ساله چيزی نياموزد، در زندگی کاری جز روز را به‌شب رساندن نمی‌کند. گوته

ت که تو به‌جمع آدم‌های بی‌اثر يا بی‌تفاوت نپيوندی. می‌خواهم که با چشمان باز و گشاده زندگی کنی.

هوشمندترين آدم آن کس است که می‌داند که نمی‌داند. اين را قبلاً به‌تو گفتم. سقراط، خود، تأييد می‌کند که فقط يک چيز می‌داند: اين که هيچ نمی‌داند.

هيچ از هيچ زاده نمی‌شود سه تن حکمای ميله می‌انديشيدند که تنها يک عنصر واحد اصل و منشاء جهان است، ليکن چگونه يک ماده‌ی تنها می‌تواند اين همه صورت‌های متفاوت و گوناگون برخود گيرد؟

سومين فيلسوفِ اهل ميله «اناکسيمِن» (انکسيمانوس) نام داشته است (حدود ۵۷۰ تا ۵۲۶ پيش از ميلاد) او مدعی بود که هوا و مه منشاء همه چيز است. «اناکسيمن» Anaximéne بی‌ترديد از نظريه تالس پيرامون آب آگاه بوده است. ليکن خود آب از کجا می‌آمده است؟ اناکسيمِن می‌گويد که آب می‌بايستی هوای غليظ شده باشد

«اناکسيمن» Anaximéne بی‌ترديد از نظريه تالس پيرامون آب آگاه بوده است. ليکن خود آب از کجا می‌آمده است؟ اناکسيمِن می‌گويد که آب می‌بايستی هوای غليظ شده باشد.

دومين حکيمی که می‌شناسيم «اناکسيماندر» (انکسيمندروس) است که او نيز در ميله (ملطيه) می‌زيست. به‌گمان او دنيای ما فقط دنيايی است در ميان دنياهايی بسيار ديگر و مانند آن دنياها، ابتدا و انتهايش در آن چيزی است که او آن را «لايتناهی» يعنی نامحدود می‌ناميد.

به‌تالس اين تعبير را نيز نسبت داده‌اند که گفته است: «همه چيز پر از خدايان است». در اين مورد به‌درست هرگز معلوم نشده است که منظور او چه بوده است.

سه فيلسوف ميلتوسی (ملطی) اولين حکيمی که از او چيزی شنيده‌ايم تالس Thales اهل ميلتوس (ملطيه) است که يک مهاجرنشين يونانی آسيای صغير بوده است. او مسافرت بسيار کرد. می‌گويند که تالس ارتفاع يکی از هرم‌های مصر را از طريق اندازه‌گيری سايه‌ی آن هرم، درست در لحظه‌ای که سايه‌ی اندام خودش مساوی بلندی قامتش بود، محاسبه کرد. او يک کسوف (گرفتگی خورشيد) را نيز در ۵۸۵ پيش از ميلاد مسيح پيشگويی کرده است.

حکمای اوليه گمان داشتند که «يک عنصر ابتدائی» در اصل و اساس تمامی اين تغيير طبيعت‌ها بوده است.

نخستين فلاسفه يونانی را «فيلسوفان طبيعت» می‌ناميدند زيرا که اينان پيش از هر چيز به‌پديده‌های طبيعی کنجکاو بودند.

نخستين نظر انتقادی بر اسطوره را ما در نوشته‌های «گزنفون»، فيلسوفی که در حدود ۵۷۰ سال پيش از ميلاد می‌زيست می‌يابيم.

اصطلاح «فلسفه» (Philosophie) يا حکمت طريقه‌ی به کلّی تازه ای از تفکر را دربرمی‌گيرد که ۶۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح در يونان چشم به‌جهان گشود. پيش از آن اديان گوناگون وظيفه‌ی پاسخگوئی به‌تمامی پرسش‌هائی را که مردمان داشتند برعهده گرفته بودند. اين بيان‌های مذهبی به‌شکل اسطوره‌ها از نسلی به‌نسل ديگر منتقل می‌شد.

هر چند که مسائل فلسفی به‌تمامی مردمان مربوط اند اما تمامی مردم به‌فلسفه روی نمی‌آورند و فيلسوف نمی‌شوند. به‌دليل‌های گوناگون، اکثريت اشخاص چنان درگير مسائل روزمره زندگی اند که وقت و مجالی برای حيرت کردن از زندگی ندارند

خيلی‌ها نيز خواندن را برمی‌گزينند. اما همه چيز وابسته است به‌آن چيزی که می‌خوانند.

خيلی چيزها داريم که برای هم بگوئيم. با مهر و محبت‌هايم. پدرت که از ادامه اين جنگ هزار ساله ميان يهوديان، مسيحيان و مسلمانان به‌ستوه آمده است. در هربار، نمی‌توانم خود را از اين انديشه آزاد سازم که اين سه مذهب بزرگ هر سه از ابراهيم اصل و ريشه گرفته‌اند. مگر هر سه يک خدا را پرستش نمی‌کنند؟ اما در اين‌جا هابيل و قابيل هنوز از جنگ برادرکشی خود دست برنداشته‌اند.

«عهد عتيق» مردمان را از ساختن تصاوير خداوند منع می‌کند و اين معنا هنوز هم در زمان ما، در اسلام و يهوديت مرعی است. در اسلام اساسا بدگمانیِ ريشه‌دار و بزرگی در قبال عکس و هنرهای تجسّمی بهطور کلی مشهود است؛ و در پشت تمامی اين تعليمات اين ايده نهفته است که انسان‌ها نبايد با خداوند وارد رقابت شوند و به‌نوبت خود چيزی «بيافرينند»

اگر هرگز بيمار نشويم، نمی‌دانيم سلامتی چيست. اگر هرگز از گرسنگی رنج نبريم، شادی غذا در برابر داشتن را درک نخواهم کرد. اگر جنگی در ميان نباشد صلح را چنان که شايسته است قدر نخواهيم گذاشت و اگر زمستان وجود نداشت شکوفائی بهار را شاهد نمی‌شديم.

ما نمی‌توانيم «دوبار در يک رودخانه واحد آب تنی کنيم» زيرا دفعه‌ی دوم هم رودخانه تغيير کرده است و هم ما.