بریده‌هایی از کتاب دنیای سوفی

آن کس که از درس‌های ۳۰۰۰ ساله چيزی نياموزد، در زندگی کاری جز روز را به‌شب رساندن نمی‌کند.

«اسب اسب به‌دنيا می‌آيد، اما انسان، انسان به‌دنيا نمی‌آيد، بايد او را آموزش و تعليم داد تا انسان شود.»

هوشمندترين آدميان کسی است که می‌داند که نمی‌داند...

«اسب اسب به‌دنيا می‌آيد، اما انسان، انسان به‌دنيا نمی‌آيد، بايد او را آموزش و تعليم داد تا انسان شود.»

هر فرد با يک زبان معين و در يک متن و محيط تاريخی معين به‌دنيا می‌آيد و هيچ فردی نمی‌تواند جدا از اين متن تاريخی برای خود ارتباطی «آزاد» داشته باشد.

سلامت، در وجود انسان امری طبيعی است؛ و زمانی که شخص «بيمار» می‌شود، به‌دليل آن است که به‌علت يک عدم تعادل جسمی يا روانی «از خط خود خارج می‌شود» راهی که انسان را به‌سلامت می‌رساند از ميانه‌روی، هماهنگی و «يک روان سالم در يک اندام سالم» می‌گذرد.

هميشه، آن‌ها که پرسش می‌کنند خطرناک‌ترين‌ها هستند.

برای کودکان، دنيا ـ و هر چه در آن هست ـ چيزی کاملاً و از ريشه نو و تازه است و از آن غرق شگفتی‌اند. برای بزرگ‌ترها، ماجرا چنين نيست، زيرا اکثريت آنها در جهان چيز خارق‌العاده‌ای نمی‌بينند. از اين نقطه‌نظر، فيلسوف‌ها مردمانی استثنائی‌اند. يک فيلسوف کسی است که حقيقتا هرگز به‌دنيا عادت نمی‌کند. برای فيلسوف، چه مرد و چه زن، جهان چيزی بيان نشدنی، پر از راز و معما است. بنابراين فيلسوف‌ها و کودکان خردسال در يک خصلت بزرگ با يکديگر شريک‌اند.

«مرگ به‌ما مربوط نمی‌شود. زيرا تا زمانی که وجود داريم، مرگ وجود ندارد؛ و زمانی هم که مرگ آمد ما ديگر وجود نداريم.

«بودن يا نبودن» تمام مسئله نيست. بايد اين پرسش را نيز به‌ميان آورد که ما خود چه هستيم. آيا ما واقعا موجود بشری هستيم، موجود حقيقی؟ آيا دنيای ما از چيزهای حقيقی و واقعی ساخته شده است يا آن که ما فقط در محاصره‌ی وجدان و آگاهی هستيم؟ زيرا برکلی تنها واقعيت مادی را در مظان شک و ترديد نمی‌گذارد، بلکه به‌گمان او زمان و مکان نيز وجود مستقل ندارد و فرايافت ما از زمان و مکان چيزی است که منحصرا در محدوده‌یوجدان آگاه ما موجود است. يک يا دو هفته‌ی ما ضرورتا يک يا دو هفته‌ی خداوند نيست.

ــ آری، يک راسيوناليست معتقد است که عقل منبع و سرچشمه دانائی و آگاهی است. هم‌چنين عقيده دارد که انسان با نوعی ايده‌ها و تصورهای غريزی متولد می‌شود که اين ايده‌ها در وجدان يا شعور آنی او حضور دارند و بر هر تجربه‌ای مقدم‌اند. هر چه ايده روشن‌تر باشد، بايد بيشتر با يک چيز حقيقی مطابقت داشته باشد. به‌يادداری که دکارت از ايده‌ی يک موجود کامل اين استنتاج را می‌کرد که خداوند بايد ضرورتا وجود داشته باشد.

هر چه وجود دارد جلوه‌ای است از راز الهی

سوفی به‌ياد پدر هيلد افتاد و نکاتی که درباره لبنان ويران شده از جنگ برای دخترش نوشته بود. متوجه شد که چه امتياز بزرگی نصيب او شده است که می‌تواند در کشوری که در صلح، روزگار می‌گذراند زندگی کند. در اين مملکت صداهای انفجار فقط از ترقه‌های کودکان برمی‌خاست.

اگر کسی برخلاف باورها و اعتقادهای خود رفتار کند نمی‌تواند سعادتمند و خوشبخت باشد؛ و کسی که می‌داند چگونه می‌تواند به‌خوشبختی رسد، همه کار برای خوشبخت شدن خواهد کرد. به‌همين دليل است که کسی که می‌داند نيک چيست کاری خواهد کرد که نيک باشد.

تغييرات ناچيز دائمی و رو به‌افزايش می‌توانند زيروروئی‌های عظيم و کامل در طبيعت پديد آورند به‌شرط آن که زمان کافی برای عمل در اختيار داشته باشند.

«جان راسکين» نويسنده جوان چنين بيان مطلب می‌کند که «چه خوب بود که زمين‌شناسان می‌توانستند مرا آرام و آسوده بگذارند. در پايان هر يک از آيه‌های تورات، من طنين ضربه‌های چکش آنها را می‌شنوم.» ــ و اين ضربه‌های چکش همان ترديدهائی بود که در کلام پروردگار برآنها دست داده بود؟

روزگاری يک فضانورد روسی و يک جراح متخصص مغز روسی پيرامون دين و مذهب با هم بحث می‌کردند. متخصص مغز مسيحی بود و فضانورد نبود. فضانورد با نخوت و افاده گفت: «من چندين بار به‌فضا رفته‌ام و در هيچيک از اين دفعات با خدا يا فرشته‌هايش برخورد نکرده‌ام» و متخصص در پاسخ او گفت: «اما من غالبا مغزهای آدم‌های متفکر و هوشمند را جراحی کرده‌ام و هرگز در هيچيک از اين مغزها فکر و هوش نديده‌ام.

ــ «بودن يا نبودن ـ مسئله اين است» ــ آری، هاملت اين عبارت را برزبان جاری می‌کند. امروز ما برروی اين خاکيم، و فردا نيستيم.

.. تنها ويژگی برای يک فيلسوف خوب شدن حيرت کردن است...

آدم شايد می‌تواند دوستان خود را انتخاب کند، اما خودش را نمی‌تواند. حتی نمی‌تواند انتخاب کند که يک انسان خلق شود.