بریده‌هایی از کتاب دنیای سوفی

و سوفی، هر چه بيشتر پِی میبرد که واقعا موجود زنده‌ای است بيشتر اين انديشه را به‌خود تلقين می‌کرد که هميشه در اين زندگی نخواهد ماند. انديشيد: من حالا و اکنون وجود دارم، اما روزی خواهد رسيد که ديگر در اين‌جا نباشم.

هوشمندترين آدميان کسی است که می‌داند که نمی‌داند.

آمپدوکل براين گمان است که در طبيعت دو «نيرو» در تلاش‌اند: «عشق» و «نفرت» آنچه چيزها را به‌يکديگر می‌پيوندد عشق است و آنچه از هم جدا می‌کند نفرت است.

فرزندم: خدايا که زيستن چه خوب است و زندگی چه زيباست!

ــ يعنی اين‌که ما نبايد اشخاص ديگر را «مورد استفاده قراردهيم» تا از آنها به‌نفع مقاصد و سود شخصی خود بهره‌برداری کنيم. ــ آری، زيرا انسان‌ها هرکدام يک غايت‌اند. اين امر، هم برای ديگران و هم برای شخص تو معتبر است. يعنی که تو خود نيز حق نداری خودت را برای به‌دست آوردن چيزی فقط وسيله قراردهی. ــ اين تا حدی همان مطلبی را به‌ياد می‌آورد که بارها به‌گوش‌های ما فرو کرده‌اند: «آنچه برخود روا نداری برديگران روامدار»

زيرا اگر ما بيش از حد دستخوش انتظارهای خويش باشيم، در خطر آن قرار می‌گيريم که نتيجه‌گيری‌های شتابان از آن استخراج کنيم.

نخستين شکل خوشبختی برخورداری از لذات و سرگرمی‌هاست. دومين شکل آن به‌عنوان يک شهروند آزاد و مسئول زيستن است. سومين شکل خوشبختی، زيستن به‌مثابه‌ی يک مرد دانشمند و حکيم است. ارسطو خاطرنشان می‌کند که برای خوشبخت زيستن بايد اين سه شرط در آدمی گردآيند. او هرگونه جانبداری را طرد می‌کرد، ليکن اگر در زمان ما می‌زيست، بی‌ترديد هر کس را که فقط يا به‌پرورش جسم خود می‌پرداخت يا به‌پرورش مغز خود، مورد انتقاد قرار می‌داد.

اما نکته‌ی جالب توجه آن است که در اين دولت زنان نيز می‌توانسته‌اند چون مردان در صف حکمرانان قرار گيرند؛ زيرا حکمرانان می‌بايستی با بکار بردن عقل و خرد خويش بر شهر ـ دولت فرمان برانند و مطابق عقيده‌ی افلاطون زنان نيز از همان درجه استعداد تعقل برخوردارند که مردان، به‌شرط آن که همان تعليم و تربيت و آموزشی را فراگيرند که مردان می‌گيرند و فقط به‌نگهداری اطفال و کدبانوگری در خانه محدود نشوند.

احساس زنده بودن کردن بدون فکر کردن به‌اين‌که روزی مرگ در خواهد رسيد غيرممکن است؛ و در همان حال به‌مرگ انديشيدن، بدون در همان لحظه معجزه‌ی حيرت‌انگيز زنده بودن را احساس کردن، ميسر نخواهد بود.

يکی از جمله‌های کی‌يرکه گارد به‌خاطرش آمد که گفته بود يکی از معنی‌دارترين مشخصات جمعيت مردم همين «وراجی» است.

يکی از جمله‌های کی‌يرکه گارد به‌خاطرش آمد که گفته بود يکی از معنی‌دارترين مشخصات جمعيت مردم همين «وراجی» است.

ــ آيا ما واقعا هر شب بدون استثناء خواب می‌بينيم؟ ــ آخرين پژوهش‌ها در اين زمينه، گويای آنند که ما تقريبا بيست درصد زمان خواب خود را در رؤيا می‌گذرانيم، يعنی که هر شب دو تا سه ساعت خواب می‌بينيم و اگر در حالی که مشغول خواب ديدن هستيم مزاحم ما شوند و بيدارمان کنند، معذب و عصبانی خواهيم شد. اين امر بدان معناست که همه‌ی انسان‌ها با اين نياز زاده می‌شوند و به‌جهان می‌آيند که به‌وضع و حال و شرائط زندگی و وجود خود يک بيان هنری بدهند. زيرا ما ماده و خميره‌ی رؤياهای خويشتنيم، ما هستيم که عامل رؤيای خود هستيم، ما هستيم که در دنيای زيستی خود عناصری را جست و جو می‌کنيم که به‌کار جريان و گسترش رؤيای ما می‌آيند و دست آخر ما هستيم که در اين رؤيا تمام نقش‌ها را بازی می‌کنيم. به‌گفته‌ی ديگر چنانچه آدمی مدعی شود که علاقه و توجهی به‌هنر ندارد، وی آدمی است که خود را ابدا خوب نمی‌شناسد.

ــ بنابراين، تو می‌توانی تأييد کنی که برای پيشرفت و ترقی، هيچ چيز بهتر از داشتن مخالفان جدی و پرتوان نيست. هر چه معارضان مقتدرتر باشند، واکنشی که برپا خواهند داشت نيز قوی‌تر و شديدتر خواهد شد.

غم‌آور نيست که اکثر آدم‌ها بايد بيمار شوند تا قدر زندگی را بشناسند؟

سارتر عقيده دارد که زندگی بايد «معنا»ئی داشته باشد. اين يک اصل و يک امر مهم است. اما جهت دادن و معنا دادن به‌زندگی برعهده خود ماست. وجود داشتن، به‌معنای هستی و وجود خود را آفريدن است.

هر چه بيشتر پِی میبرد که واقعا موجود زنده‌ای است بيشتر اين انديشه را به‌خود تلقين می‌کرد که هميشه در اين زندگی نخواهد ماند.

«... سوفی، سياره‌ی زنده ما هستيم! ما آن کشتی بزرگيم که برگرد خورشيدی سوزان در صحنه‌ی کائنات بحرپيمايی می‌کنيم. اما هر يک از ما نيز خود يک کشتی‌ايم که محموله‌ی ژن‌هايش پهنه‌ی حيات را درمی‌نوردد. اگر موفق شويم تا کالای خود را به‌بندر مقصود برسانيم، زندگی را به‌عبث نگذرانده‌ايم...»

در خصوص مناسبات با افراد ديگر، ارسطو، مسير شاهانه را نشان می‌دهد: ما نه می‌بايستی ترسو و بزدل باشيم نه بی‌محابا و کلّه‌خشک، بلکه دلير و با شهامت. کم دليری کردن بزدلی است و بيش از حد دليری نشان دادن، تهور و جسارتی است بی‌فايده و به‌همين ترتيب ما نمی‌بايستی نه لئيم و خسيس جلوه کنيم نه مُصرِف و ولخرج، بلکه کريم و بخشنده. در اين‌جا نيز کم بخشنده بودن، خست است و زياده‌سخی بودن و پول از پنجره بيرون ريختن

ارسطو از سه نوع خوشبختی گفت‌وگو می‌کند: نخستين شکل خوشبختی برخورداری از لذات و سرگرمی‌هاست. دومين شکل آن به‌عنوان يک شهروند آزاد و مسئول زيستن است. سومين شکل خوشبختی، زيستن به‌مثابه‌ی يک مرد دانشمند و حکيم است.

ارسطو فرايافتنی (Conception) کاملاً حيرت‌آور از نمودهای عليّت (Causalité) در طبيعت داشت.