بریده‌هایی از کتاب نقطه‌ی عطف

شخصیت فرد مشخصهٔ واحد و ثابتی ندارد که به‌آسانی شناسایی شود. شخصیت افراد آمیزه‌ای از عادت‌ها، تمایل‌ها و سلیقه‌هاست که به‌طور ناپایداری به‌نوعی با هم در ارتباط‌اند و گاه در شرایطی خاص، این ارتباط به‌طور مستقل کار می‌کند.

خصیت فرد مشخصهٔ واحد و ثابتی ندارد که به‌آسانی شناسایی شود. شخصیت افراد آمیزه‌ای از عادت‌ها، تمایل‌ها و سلیقه‌هاست که به‌طور ناپایداری به‌نوعی با هم در ارتباط‌اند و گاه در شرایطی خاص، این ارتباط به‌طور مستقل کار می‌کند.

این زن ممکن است تمام این ویژگی‌ها را یکجا به همراه داشته‌باشد، ولی بسته به اینکه با چه‌کسی و در چه‌زمانی و چه شرایطی روبه‌رو شود، زمینه‌های دیگر نمود پیداکنند. البته هریک از این ویژگی‌ها ضمن اینکه واقعی‌اند، در تمامیت خود، شخصیت واقعی زن را تشکیل می‌دهند.

جهان حاکم بر نقطهٔ عطف جایی است که در آن، رویداد چیزهای غیرمنتظره، امری کاملاً عادی است و امکان انجام تغییرات سریع، بیش از هر چیزی، قطعی و مسلّم است.

انسان در مقایسه با پستانداران دیگر، می‌تواند در گروه‌های بزرگ‌تر اجتماعی زندگی کند، زیرا مغز انسان می‌تواند پیچیدگی‌های مربوط به اجتماع بزرگ را مدیریت کرده، با مشکلات کنار بیاید.

اعتیاد به سیگار پدیده‌ای خطی نیست؛ یعنی اگر کسی روزی یک سیگار می‌کشد پس به اندازهٔ همان یک سیگار معتاد می‌شود، یا اگر روزی ده سیگار می‌کشد__ برای مثال__ ده برابر اولی به سیگار معتاد شده‌است، بلکه معتادشدن هم نقطهٔ عطفی دارد؛ به این معنا که اگر کسی کمتر از تعداد معینی سیگار بکشد (آستانهٔ اعتیاد) معتاد نمی‌شود، ولی اگر از آستانهٔ اعتیاد عبور کند در آن‌صورت معتاد خواهدشد. سیگاری‌های تفریحی افرادی‌اند که میزان نیکوتین بدن آنها به آستانهٔ اعتیاد نرسیده‌است؛ برعکس، میزان نیکوتین سیگاری‌های خبره از نقطهٔ عطف و بحرانی عبور کرده، از خط قرمز گذشته‌است. آستانه و مرز اعتیاد در کجاست؟ بدیهی است که این مرز برای افراد گوناگون تفاوت دارد.

گمان می‌کنم دربارهٔ اهمیت شخصیت فرد سیگاری نباید زیاد بررسی کرد. اگر خصوصیاتی مانند ستیزه‌جویی، خودسری، تمایلات جنسی زودرس، صداقت، تصمیم‌گیری بدون توجه به پیامدها، و بی‌اعتنایی به عقاید دیگران را با هم جمع کنیم، شخصیت واقعی یک سیگاری به دست می‌آید، که بسیاری از جوانان حاضرند شبیه آنها باشند. تمام خصوصیاتی مانند خودسری، دم‌دمی‌مزاج‌بودن، ریسک‌پذیری و بی‌توجهی به عقاید دیگران، ویژگی‌هایی‌اند که با روحیهٔ بسیاری از جوانان سازگاری دارند؛ درواقع چون سیگار به‌عنوان نشانه و نمادی از ویژگی‌هایی که یاد شد مطرح شده‌است، به‌طور طبیعی این افراد جذب سیگارکشیدن می‌شوند. شاید این دلیل، بسیار ساده به‌نظر برسد ولی باید بگوییم که تاکنون تمام تلاش‌ها برای جلوگیری از اعتیاد جوانان به سیگار بی‌نتیجه بوده‌است. در دهه‌های گذشته تمام کوشش‌ها بر این بود که شرکت‌های تولیدکنندهٔ سیگار در این‌باره مسئول نشان داده‌شوند، چون آنان کشیدن سیگار را به‌عنوان عملی "باحال" برای جوانان تبلیغ می‌کردند. در این راه پول‌های هنگفتی از مالیات‌دهندگان تلف شد تا جوانان بپذیرند که به‌کار بردن دخانیات کار "باحالی" نیست؛ البته چون خود سیگاری‌ها افراد باحالی‌اند (زیرا ویژگی‌هایی که در بالا گفته‌شد را دارند) به سیگارکشیدن روی می‌آورند.

تصویر یا داستانی را که فرد باید به‌خاطر بسپارد به‌نوعی در حافظه تغییر می‌کند که اولاً با زندگی روزمرهٔ او مأنوس باشد، و ثانیاً با فرهنگ و احساس او هماهنگ باشد. آلپورت می‌نویسد: "پس از اینکه فردی موضوع را فهمید، موضوع به صورت فشرده در ذهن او فرم می‌گیرد تا جزئی از کل شده، به‌آسانی شکل‌بندی شود."

آمار مربوط به جوانان بزهکار و افرادی که ترک تحصیل کرده‌اند بیانگر این واقعیت است که اگر کودک در یک محلهٔ خوب ولی در خانواده‌ای بد رشد کند، بهتر از آن است که در یک محلهٔ بد ولی در خانواده‌ای خوب تربیت شود. گرچه نقش خانواده در تربیت کودک اهمیت به‌سزایی دارد ولی بدیهی است که کودک بیشتر وقت خود را با هم‌سالان و دوستان خود می‌گذراند تا خانواده. به همین دلیل در موضوع شکل‌گیری رفتارهای کودک، محیط بیرونی بیش از خانه مؤثر است؛ البته شرایط محیطی نه‌فقط بر رفتار خلافکار، بلکه بر رفتار افراد عادی نیز اثر دارد.

هم‌اکنون این دیدگاه قدیمی که گرایش‌های رفتاری فرد از شخصیتی جامعه‌ستیز یا وجدانی بیمار و یا نقص در ژن ناشی می‌شود، از جمله عقاید منسوخ و ناکارآمد به‌شمار می‌رود. طرفداران این دیدگاه معتقدند که وقتی مجرمی دستگیر می‌شود باید سعی کرد، نخست وضعیت روحی و روانی وی به کمک دارو (مثلاً پروزاک) یا گفتاردرمانی یا توان‌بخشی، بهبود یابد. ولی درهرحال امکان اینکه بتوان از وقوع جرمی پیش‌گیری کرد وجود ندارد. آنان در این باره توصیه می‌کنند برای مقابله با مجرم، مردم باید قفل‌های بیشتری به درِ منازل‌شان بزنند یا مسئولان مجرمان را به زندان‌های درازمدت محکوم کنند تا افراد عادی از آسیب آنها درامان بمانند. توصیهٔ دیگر آنها این است که برای فرار از دست خلافکار باید مردم از شهرها خارج شده، در حاشیهٔ شهرها زندگی کنند.

الن مارکمنِ روان‌شناس می‌گوید: "کودکان باور نمی‌کنند چیزی ممکن است دو اسم متفاوت داشته باشد؛ ازاین‌رو اگر یک اسم را بپذیرند، دومی را باید از ذهن خود بیرون کنند." کودک با این کار، یادگیری را برای خود آسان می‌کند؛ برای مثال اگر کودک فیل را بشناسد یقین دارد که باسگ تفاوت اساسی دارد. حال اگر به او بگویید که سگ اسم دیگر فیل است، در آن صورت دنیا را برایش بسیار پیچیده و دشوار خواهید کرد. اگر کودک معنای سیب و رنگ قرمز را بداند ولی به او بگویید سیب گِرد است، در آن صورت اگر معنی گِرد را نداند فکر می‌کند سیبِ گِرد موضوع دیگری است که با سیبِ قرمز تفاوت دارد.

اقتصاددانان از اصلی به نام ۸۰.۲۰ صحبت می‌کنند. این اصل به‌طور خلاصه می‌گوید در هر شرایطی تقریباً هشتاد درصد کارها را بیست درصد از افراد انجام می‌دهند یا در اغلب جوامع بیست درصد از کل افرادِ مجرم، حدود هشتاد درصد از جرایم را مرتکب می‌شوند، بیست درصد از رانندگان، مسبب هشتاد درصد کل تصادفات‌اند و…. حال چنانچه بخواهیم این اصل را به موضوع همه‌گیرشدن تعمیم دهیم، می‌بینیم این نسبت‌ها کمتر می‌شوند (مثلاً ۱۰ به ۹۰)؛ به این معنا که اصولاً در هر همه‌گیرشدنی، افراد بسیار اندکی دخالت دارند و درواقع همهٔ کارهای همه‌گیرشدن را همین چند نفر انجام می‌دهند.

انسان‌ها دوست دارند همواره تغییرات به‌آهستگی صورت‌پذیرد و به‌تدریج و با گذشت زمان، به آرزوهای‌شان برسند. ولی جهان حاکم بر نقطهٔ عطف جایی است که در آن، رویداد چیزهای غیرمنتظره، امری کاملاً عادی است و امکان انجام تغییرات سریع، بیش از هر چیزی، قطعی و مسلّم است.

آشنایان، چشمهٔ جوشان قدرت اجتماعی‌اند. هرچه از این نوع افراد بیشتر در دسترس داشته‌باشید قدرت اجتماعی شما بیشتر خواهدبود.

هنگامی که فرد در برابر هجوم این آگهی‌ها قرار می‌گیرد بی‌اختیار سردرگم می‌شود و در نتیجه سراغ افرادی می‌رود که دربارهٔ کالایی ویژه، آگاهی خوبی دارند و قابل اعتمادند. بنابراین راه برون‌رفت در موضوع مصونیت، پیداکردن خبره‌های بازار، رابط‌ها و فروشندگان است نه آگهی‌های تبلیغاتی.

ارائهٔ نظر مخالف در یک گروه، بسیار مشکل‌تر از ارتباط رایانه‌ای است و درواقع در دیدارهای گروهی به‌دلیل عمق و کنکاش بیشتر در نظرات و آراء ارائه‌شده، تصمیمات گرفته‌شده، اعتبار بیشتری پیدا می‌کند. اما دربارهٔ انواع دیگر ارتباط مانند ایمیل، بدیهی است هر فردی که نشانی ما را داشته‌باشد می‌تواند همواره با ما تماس بگیرد و "هرچه را که دلِ تنگش بخواهد، بگوید". نتیجهٔ کار این می‌شود که ما نسبت به این نوع ارتباطات به‌سرعت واکنش نشان می‌دهیم و مصونیت پیدا می‌کنیم. برعکس به دیدار و جلسه‌های حضوری اهمیت بیشتری می‌دهیم، به‌ویژه به نظرهای افرادی که آنها را می‌شناسیم و به آنها اعتماد داریم.

"شبکه‌های ارتباطی این قدرت را دارند که باعث رشد اقتصادی کشور شوند."

نکته‌ای که در این کتاب هنوز درباره‌اش چیزی نگفته‌ام، اثرات اینترنت و ایمیل در

نخستین موضوع (خودکشی) نوعی همه‌گیری است که فرد می‌خواهد خود را از دیگران جدا کند. دومین موضوع (سیگارکشیدن) عکس‌العملی است که جوانان در برابر اصرار و اندرزهای بزرگ‌ترها انجام می‌دهند.

می‌گویند اگر در میدان نبرد یا زمین بازی تنها باشید، نمی‌توانید با جرئت و جسارت بجنگید، ولی اگر چند نفر باشید و با هم به‌صورت گروهی کار کنید پیروز خواهیدشد.