بریده‌هایی از کتاب از دولت حافظ (تفسیر جامع دوازده غزل حافظ)

خودِ معرفت به نعمت‌ها و شکرگزاریِ نعمت‌ها نیز لطفی از جانب حضرت حق است.

هر کسی نمی‌تواند شکرِ الهی را بجا آورد، چون این امر مستلزم ادراک نعمات الهی است. یعنی باید ابتدا کسب معرفت کرد و نعمت‌های الهی را شناخت و بعد شکر آنها را بجا آورد.

شکر کردن، اعلام عبودیت به درگاه حق تعالی است. ما قادر به جبران نعمت‌های خداوند نیستیم. حتی از عهده‌ی شکر او هم برنمی‌آییم. واژه‌ی شکر بسیار عمیق است.

کارِ عجیب معشوقِ ازل به این است که عاشقانِ خود را در رنج امتحانات و ابتلائات قرار می‌دهد ببیند از میان کسانی که دم از عاشقی می‌زنند کدام یک در مسیرِ عشق استوارند. او کاسه‌ای را که ما به عنوان تبّرک کنار خانه‌اش گذاشته‌ایم می‌شکند و به سوی ما سنگ و تیر پرتاب می‌کند، اینها عینِ عنایت معشوق است. معشوقِ ما به هر کسی نظر نمی‌کند.

اینگونه افراد که محبّت‌های سطحی، ذکرِ لفظی، ایمانِ صوری و اعمالِ خشک عبادی دارند از نورِ آفتاب فاصله دارند و معرفت، عبادت و عشقِ حقیقی را درک نمی‌کنند، زیرا اینها در مشاهده‌ی محبوب، محجوب هستند و عملِ ناشایست آنها حجابِ معرفتشان شده و نمی‌‌‌‌توانند حقیقت را ببینند. بنابراین از عنایات حق محرومند.

خداوند صداقت را بسیار دوست دارد. افرادی که صداقت دارند، سریع‌تر به انقلاب درونی می‌رسند، امّا افرادی که در رفتارِ خود تزویر و ریا دارند، دیرتر منقلب می‌شوند و شاید هم هرگز به انقلاب درونی درست پیدا نکنند.

خداوند جام و ظرف را به خلایق داده اما مظروف را به همه نداده است. از این‌رو هر کس که آماده‌ی پذیرش باشد، آن را دریافت می‌کند. این آمادگی از کجا حاصل می‌شود؟ از عاشقی.

کسی که آشفته‌حال و مضطرب است، وقتی می‌خواهد بخوابد خوابش نمی‌برد. امّا در آن لحظات دوست دارد بخوابد، زیرا آن تشویش‌ها و اضطراب‌ها او را رنج می‌دهد. خواب، نوعی دوای درد تشویش است.

ما اگر کینه، حسد، و ریا داشته باشیم دشمن خودمان هستیم و به خودمان ضربه می‌زنیم.

خداوند از منافق بیش از کافر روی برمی‌گرداند. زیرا عقیده‌ی مشرک تا حدودی مشخّص است، امّا کسی که نفاق می‌ورزد عقیده و ایمان و عملش قابل تشخیص نیست.

شب، تاریکی و ظلمات است و در این مسئله رمزِ بسیاری است.

کسانی که در مسیرِ عشق و ایمان سبقت گرفته‌اند، مقرب‌ترند. السّابقُونَ السّابقُونَ اُولئک هُمُ المُقربّون.

شکرِ نعمت، خود، دوباره نعمت است.

اگر در سختی‌های این راه صبر و تحمّل کردید به شما پاداش می‌دهد. طنابش را پایین می‌اندازد و شما را از چاه بیرون می‌آورد

ما اگر کینه، حسد، و ریا داشته باشیم دشمن خودمان هستیم و به خودمان ضربه می‌زنیم.

راهِ سلوک و طریق کسب ایمانِ خالص بسیار خطرناک است. تلّون‌هایی که در مسیر حقّ وجود دارد بسیار بیشتر از گمراهی‌های مسیر باطل است. شیطان بیشتر با کسانی کار دارد که ادّعای ایمان دارند، به محض اینکه انسان مؤمنی، سالک راه حقی، ابراز ایمان می‌کند، زمینه‌ی ابتلا و امتحان به وجود می‌آید.

پس پیر مغان وجود خارجی ندارد و منزل او در درون خواجه حافظ است.

در عصر حافظ باطل، لباسی از حق پوشیده است.

آنها از روزِ ازل عاشقِ حضرت حق بودند و از هنگامی که به دنیا آمدند، عشقِ حضرت حق در آنها بوده امّا خودشان نمی‌دیدند و باید دوره‌اش می‌گذشت تا این عشق شکوفا شود.

عشقِ فرشتگان در عبادتِ خداوند فطری بود، به همین دلیل خداوند می‌خواست موجودی خلق کند که با وجود قدرت سرکشی راه عشق ورزیدن را انتخاب کند.