بریده‌هایی از کتاب از دولت حافظ (تفسیر جامع دوازده غزل حافظ)

رندِ خیام، رندِ افراطی و پوچ‌گراست؛ کسی که به شدّت با قواعد و آدابِ اجتماعی برخورد می‌کند و آنها را به تمسخر می‌گیرد.

آنها معتقدند که عمل به شکل ظاهر دین و انجام شعائر دینی را به رخ این و آن کشیدن، نفس انسان را مغرور و متکبّر می‌کند. از این‌رو به شعائر دینی در جامعه اهمیت نمی دادند تا مورد تعریف و تمجید دیگران قرار نگیرند. امّا در خلوت شب‌ها، بندگانی عابد و زاهد بودند و این روش را ملاک خلوص خود می‌دانستند.

یگانگی ذاتاً موجب آرامش است.

جلوه‌ی دیگر عشق، عرفانی است که از مثنوی‌های سنایی آغاز شده و در شعر عطار بسیار فربه می‌شود و اوج آن در غزلیات مولاناست. قله‌ی عشق عرفانی، در مثنوی مولانا و صورت جنون‌وارش در دیوان شمس است. شعر حافظ چکیده‌ی شعر مولانا، سنایی و عطار است و اینها در وجود حافظ جمع شده‌اند.

عشق انسانی که در واقع زمینی است. این عشق را می‌‌‌‌توانیم در اشعار رودکی، فرخی سیستانی و منوچهری دامغانی ببینیم. عشق انسانی در ادبیات ما از رودکی آغاز می‌شود و اوج آن در آثار سعدی است که تغزل را به قله‌ی کمال رسانده است.