بریده‌هایی از کتاب نامه های امام صادق (ع) به شیعیان

«حدیث عنوان بصری» دستورالعملی ارزشمند برای پیروان راه ائمه (ع) است که کانون توجه بسیاری از عرفا و سالکان بوده است. مرحوم مجلسی آن را با دست‌خط شیخ بهایی مشاهده کرده و درکتاب بحارالانوار نقل کرده است. این روایت دربرگیرندهٔ سفارش‌های امام صادق (ع) به عنوان بصری و تمام طالبان سلوک الی الله است. آیت الله سیدعلی قاضی (ره) به شاگردان برای گذشتن از نفس اماره و خواهش‌های مادی و طبعی و شهوی و غضبی که غالباً ازکینه و حرص و شهوت و غضب و زیاده‌روی در تلذذات بر می‌خیزد، روایت عنوان بصری را دستور می‌دادند تا آن را بنویسند و همراه داشته باشند و بدان عمل کنند.

گناهی که نعمت‌ها را تغییر می‌دهد، تجاوز به حقوق دیگران است. گناهی که پشیمانی می‌آورد، قتل است. گناهی‌که گرفتاری ایجاد می‌کند، ظلم است. گناهی‌که آبرو می بَرد، شراب‌خواری است. گناهی که جلوی روزی را می‌گیرد، زناست. گناهی که مرگ را شتاب می‌بخشد، قطع رابطه با خویشان است. گناهی که مانع استجابت دعا می‌شود و زندگی را تیره و تار می‌کند، نافرمانی از پدر و مادر است. - درباره آیهٔ «و با مردم سخن نیکو گویید» فرمودند: مقصود همهٔ مردمان اعم از مؤمن و کافر است؛ اما با مؤمنان باید گشاده‌رو بود و با کافران باید به نرمی و مدارا سخن گفت تا به سوی ایمان کشیده شوند. کمترین ثمرهٔ این شیوه این است که فرد خود و برادران مؤمنش را از گزند آنان حفظ می‌کند.

ای خیثمه، آنان را آگاه کن تنها چیزی که آن‌ها را از غیرخدا بی‌نیاز می‌کند، کار شایسته و پسندیده است؛ زیرا به ولایت و دوستی ما نایل نمی‌شوند، مگر با ورع و پرهیزکاری، معذّب‌ترین مردم در روز قیامت کسی است که عدالت و حق را بستاید و سپس خلاف آنچه می‌گوید عمل کند.

شما را سفارش می‌کنم به نمازخواندن در مساجد و خوش‌رفتاری با مردم و به پاداشتن شهادت [برای اثبات حق] و شرکت در تشییع جنازه؛ زیرا شما ناگزیر، به مردم نیازمندید و هیچ‌کس در زندگی‌اش از مردم بی‌نیاز نیست

معاویهٔ بن وهب گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم با بستگان و کسانی که با آنها معاشرت می‌کنیم، ولی بر مذهب ما نیستند، چگونه رفتارکنیم؟ امام فرمودند: - «به پیشوایانتان که از آن‌ها پیروی می‌کنید، بنگرید و بدان‌گونه که آن‌ها رفتار می‌کنند، عمل کنید. سوگند به خدا، پیشوایان شما از بیماران آن‌ها عیادت می‌کردند و در تشییع جنازهٔ آنها حاضر می‌شدند و به نفع یا به ضرر آنها اقامهٔ شهادت می‌کردند و امانت را به آنان برمی‌گرداندند.»

پس از خدا بیم‌ناک باشید و از او درخواست کنید قلب‌های شما را برای پذیرش اسلام بگشاید و سخنان حق را بر زبانتان جاری سازد و تا لحظهٔ مرگ این‌گونه باشید و در این حال از دنیا بروید و بازگشتتان به سوی الله را همچون بازگشت صالحان و نیکان گذشته قرار دهد که توانایی و قدرتی جز به خواست خود او نیست و ستایش تنها درخور پروردگار جهانیان است.

هرگاه خدا خیر بنده‌ای را نخواهد [به سبب شقاوتی که در دلش ایجاد شده است]، او را به حال خودش وامی‌گذارد و قلب او ظرفیت پذیرش حق را نخواهد داشت و اگر سخنی حق بر زبانش جاری شود، دلش به آن ایمان ندارد و چون در قلب به حق دل‌بسته نیست، خداوند توفیق عمل کردن به آن حق را به او نمی‌دهد.

آگاه باشید هرگاه خداوند خیر بنده‌ای را بخواهد، قلب او را برای پذیرفتن اسلام آماده می‌کند و هنگامی‌که او را مشمول رحمت خود قرار دهد، زبان او را به گفتار حق گویا می‌کند و دل‌بستهٔ حق می‌شود و به آن عمل می‌کند.

از خداوند سلامت در جان و تن را در خواست کنید و تنها از درگاه او، سلامت و نیک‌بختی بخواهید که قدرت و نیرویی جز به‌واسطهٔ او وجود ندارد. در این دنیا خویشتن را در مقابل بلاها و مشکلات صبور سازید؛ زیرا پی‌درپی رسیدن بلا و سختی در راه اطاعت خدا و ولایت او و ولایت کسانی‌که خدا دستور دوستی و ولایت آنها را داده است، در جهان باقی نزد خداوند سرانجام بسیار نیک و بهتری نسبت‌به دارایی و پادشاهی دنیا خواهد داشت! حتی اگر نعمت‌های دنیوی و خرمی و خوشگذرانی آن طولانی و پی‌درپی باشد، با زیرپاگذاشتن اوامر خدا و دوستی و اطاعت از کسی همراه است که خداوند از محبت داشتن نسب‌به او [دنیا، شیطان، نفس آدمی و...] نهی کرده است...

احترام خود را در مقابل اهل باطل حفظ کنید و خویشتن و خدای بلندمرتبه و امامان و پیشوایان و دینتان را که به آن ایمان دارید، در معرض بدگویی اهل باطل قرار ندهید؛ زیرا خدا را ناراحت می‌کنید و بدسرانجام می‌شوید.

پس شمایی که فرمان‌بُرداری از خدا و ترس از او در دل دارید، هرگز نباید از افرادی که خداوند آنها را از داشتن صفات حق محروم کرده و شایستهٔ ایمانشان ندانسته است، ترسی داشته باشید

پس هرکه می‌خواهد میانجی‌گری شفاعت‌کنندگان نزد خداوند برای او سودمند باشد، باید از خدا بخواهد تا از او راضی شود [؛ زیرا تا خداوند از بنده راضی نشود، شفاعت شفاعت کننده سودی ندارد] و بدانید که بندگان خدا تنها با فرمان‌بُرداری از او و اطاعت پیامبرش و فرمان‌بُرداری از امامان معصوم از خاندان محمد (ص) به رضایت حق می‌رسند!

و هرکه می‌پسندد تا نهایت احسان و خوبی را به خود رواکند، باید از خدا فرمان‌بُرداری کند؛ زیرا هرکه اطاعت خداوند را به‌جا آورد، بیشترین نیکی و احسان را در حق خود انجام داده است. مبادا نافرمانی خدا را مرتکب شوید؛ زیرا هرکه باگستاخی ارتکاب گناه، حرمت خدا را نادیده گیرد، نهایت بدی را در حق خود روا داشته و میان احسان به خویشتن و بدی در حق خود، واسطه و راه سومی نیست.

توانایی بر اطاعت الهی جز با مدد و یاری خود ِخداوند امکان‌پذیر نیست. شما را توصیه می‌کنم تا جایی که درتوان دارید، خداوند را اطاعت کنید که او پروردگار شماست.

مبادا در انجام کارهای حرامی که خداوند در ظاهرو باطن قرآن اعلام کرده است، اصرار ورزید؛ درصورتی‌که خدای تعالی [دربارهٔ پرهیزکاران] فرموده است: «برآنچه کرده‌اند، دانسته اصرار نورزند». معنای این گفتار خدا این است که هرگاه مؤمنان پیش از شما، چیزی را از آنچه خدا بر آن‌ها در قرآنش شرط کرده است، فراموش می‌کردند و سپس متوجه می‌شدند که در ترک آن، نافرمانی خدا را انجام داده‌اند، از خدا بخشش می‌طلبیدند و از آن پس، آن را ترک نمی‌کردند و خداوند دستورهایی داده است تا بندگان فرمان‌برداری‌اش کنند و از آنچه نهی فرموده است، خودداری کنند.

هرکه دوست‌دارد که خدا ایمانش را کامل کند تا به‌راستی و حقیقت مؤمن باشد، پس باید دربارهٔ آن شروطی که خدا بر مؤمنان شرط فرموده است، از خدا بترسد. خداوند نجات‌یافتگی را به این کارها مشروط کرده است: داشتن ولایت او و دوستی و پذیرفتن سرپرستی رسولش و ولایت امامان حق، برپاکردن نماز، پرداختن زکات، وام‌دادن در راه رضای خدا بدون گرفتن سود وام، پرهیز از زشتی‌ها در آشکار و پنهان و خودداری از تمام محرمات.

و هرگز جز از راه پیروی از خدا و صبوری و خوشنود بودن، به خیری از جانب خدا نمی‌رسید؛ زیرا بردباری و رضایتمندی بخشی از پیروی‌کردن از خداست. این را هم بدانید که ایمان بنده ای حقیقی محسوب نشود، مگر اینکه از خداوند دربارهٔ آنچه برای او انجام داده و در زندگی برایش پیش آورده است، راضی باشد؛ چه خوشایند او بوده یا خوشایندش نبوده است؛ زیرا هرگز پروردگار برای کسی که صبر پیشه می‌کند و راضی به رضای خداست، جزآنچه به خیر و صلاح اوست انجام نمی‌دهد. همانی که خدا برای او پیش‌آورده و خواسته، بهتر است از آن چیزی که دل‌پسند خودِ او بوده یا آن را خوش نداشته است.

گمراه‌ترین فرد در پیشگاه خدا، آن کسی است که از هوای نفس و رأی خود بدون راهنمایی خدا پیروی کند. تا توان و امکان دارید، به یکدیگر نیکی کنید؛ زیرا هرچه خوبی کنید، به خودتان خوبی کرده اید و اگر بدی هم کنید، به خود کرده‌اید. با مردم مدارا کنید؛ اما تسلیم همه جانبه نباشید تا این‌گونه زمینهٔ اطاعت پروردگارتان را نیز فراهم کرده باشید. هرگز در جایی که دشمنان خدا می‌شنوند، آنان را دشنام نگویید تا در نتیجه، آن‌ها نیز از روی دشمنی و نادانی، خدا را دشنام دهند. خوب است بدانید مجازاتی که دشنام‌دادن به خدا برای آنان به‌دنبال دارد، چگونه است؛ به‌راستی، هرکه به دوستان خدا ناسزا گوید، خدا را دشنام داده است و چه کسی ستمکارتر از فردی است که وسیلهٔ دشنام‌دادن به خدا و دوستداران او را فراهم سازد؟!

آگاه باشید که هیچ‌یک از بندگان باایمان خدا را یاد نکند، جز آنکه خداوند او را به نیکی یاد می‌کند.

خداوند دعای مؤمنان را در روز قیامت به‌صورت عملی برای آن‌ها درآورد که موجب فزونی اعمال نیک‌شان شود و کمک کننده‌ای برای رفتن به بهشت باشد.