بریده‌هایی از کتاب نامه های امام صادق (ع) به شیعیان

زینت و افتخار ما باشید؛ نه مایهٔ ننگ ما.

با کسی‌که از تو جدا شده، پیوند برقرار کن و به آن‌که از تو دریغ کرده، ببخش و با کسی‌که به تو بدی کرده، به خوبی رفتار کن و و به آن‌که به تو ناسزا و دشنام داده است، با ادب و گفتن سلام مواجه شو.

با اعمالتان ما را نزد مردم عزیز و محبوب کنید و آن‌ها را دشمن ما نسازید. همهٔ دوستی‌ها را به‌سوی ما جلب کنید و هرگونه بدگویی را از ما دور سازید. - «سزاوار نیست که مؤمن خود را خوار سازد.» مفضل بن عمر می‌گوید پرسیدم مؤمن چگونه خود را خوار می‌کند؟ فرمودند: «کاری انجام دهد که مجبور شود عذرخواهی کند.» - «هرگاه کسی را دوست داشتی، با او نه شوخی کن نه مجادله.»

شما را به کم حرفی و سکوت توصیه می‌کنم، مگر در مواقعی که موجب دریافت خیر و بهرهٔ نیک از سوی خداوند در جهان جاودانه می‌شود.

آن کسی‌که فقط بر اعمال نیک خود تکیه می‌کند و هم آن‌که بی‌باکانه و گستاخانه گناه می‌کند و تنها به رحمت خدا امید دارد، نجات نمی‌یابند؛ بلکه کسانی‌که بیم و امید را باهم دارند، نجات یافتگان‌اند. گویی دلشان به‌واسطهٔ اشتیاق به پاداش و ترس ازکیفر در چنگال پرنده‌ای است. هر آن‌کس که مایل است خداوند در بهشت و سرای جاوید، هم‌نشینی نیکو به او عطا کند و در پیشگاه آفریدگار سربلند باشد، باید دل دیگران را شاد کند. از ساعات خواب شبانه‌ات کم کن و در روز، از سخن‌گفتن زیاد دوری کن؛ زیرا در تن آدمی عضوی کم‌سپاس‌تر از زبان و چشم نیست.

هرآن‌که به هنگام شب تا رسیدن صبح و طلوع، اندوهی جز اندیشهٔ رهاساختن و نجات خویش از رنج بزرگ داشته باشد، آنچه بااهمیت است، کوچک شمرده و به سود اندکی از جانب خدا دل بسته است.

هرکس به خداوند اعتماد کند، پروردگار امور دنیا و آخرت او را کفایت می‌کند و در نبودِ او، خداوند حافظ منافع و دارایی‌اش خواهد بود. به‌درستی، کسی‌که هنگام مواجه با بلا و گرفتاری صبر نمی‌کند و هنگام نعمت و آسایش، شکرگزار نیست، درمانده خواهد شد. پس از هر دشواری و سختی، راحتی و آسایشی درپی است. در هر بلا و مصیبتی که متوجه تو و فرزندان و اموالت می‌شود، صبر و شکیبایی به خرج بده؛ زیرا همهٔ این‌ها امانت خداوند است که روزی بازپس می‌گیرد تا تو را در صبور و شکرگزاربودن بیازماید. به میزانی به خدا و رحمت او امید داشته باش که این امیدواری تو را به گناه نکشاند و به اندازه‌ای از او بیم‌ناک باش که موجب نا امیدی‌ات از رحمت خداوند نشود.

- به کسی که منفعت دینی تو را در نظر نمی‌گیرد، نزدیک مشو و علاقه‌ای به هم‌نشینی با او نشان مده؛ زیرا هر چیزی به‌جز خداوند، ازبین‌رفتنی و پایانش بس خطرناک است.

وای به حال غفلت‌کنندگان از ادای نمازها که آن را به فراموشی می‌سپارند و در خلوت به خواب می‌روند و در حال ضعف و سستی ایمان، خداوند و آیات او را به‌مسخره می‌گیرند! آنان افرادی‌اند که در جهان ِباقی دست‌هایشان خالی است و خدا به‌دلیل خشم و ناراحتی از ایشان، با آنان سخن نمی‌گوید و به آن‌ها توجهی نمی‌کند و با نظر رحمت خود، آلودگی‌هایشان را تطهیر نخواهدکرد و این رنجی بزرگ است.

این واقعیتی است که به شما می‌گویم: جز از راه ترک شهوت‌ها، به آنچه می‌خواهید نمی‌رسید و جز با صبر و بردباری بر تحمل چیزهایی که خوش نمی‌دارید به آنچه امید دارید دست نمی‌یابید.

اما سه توصیه ای که دربارهٔ علم به تو می‌کنم: ۱. آنچه نمی‌دانی، از کسی بپرس که به آن علم دارد. ۲. هرگز سؤالی را از باب به‌لغزش‌انداختن و امتحان‌کردن کسی نپرس. ۳. هرگز دربارهٔ چیزی طبق رأی و نظر خودت عمل نکن و تا جایی که امکان دارد، احتیاط کن و از فتوادادن دوری کن، آن‌چنان‌که از شیری درنده می‌ترسی و گردن خود را پل عبور مردم قرار مده. سلام و درود خدا بر کسی باد که از هدایت پیروی می‌کند!

- «سه چیز است که در هرکه باشد، آقا و سرور است: خشم فرو خوردن، گذشت از بدکردار، کمک و صله رحم با جان و مال.» - «آیا به شما بگویم که مکارم اخلاق چیست؟ گذشت کردن از مردم، کمک مالی به برادر [دینی] خود و بسیار به یاد خدا بودن. - «به برادرت وعده ای نده که وفای به آن در توان تو نباشد.» - «خدا لعنت کند راهزنان نیکی را!» سؤال شد: راهزنان نیکی چه کسانی هستند؟ فرمودند: «کسی‌که به او نیکی شود و او ناسپاسی کند. در نتیجه، نیکوکار را از نیکی به دیگران باز دارد.» - صدقه ای که خداوند آن را دوست دارد، عبارت است از: اصلاح میان مردم، هرگاه رابطه‌شان تیره شد و نزدیک‌کردن آن‌ها به یکدیگر هرگاه از هم دور شدند.

- بهترین صله رحم، خودداری از آزار و اذیت خویشاوندان است.

محبت و دوستی و دشمنی‌ات را در راه خداوند قرار بده و ملاک احساس و عملت، او باشد.

- بهترین صله رحم، خودداری از آزار و اذیت خویشاوندان است. - به حق قیام کن و برای آنچه از دست تو رفته است، افسوس مخور و از آنچه به تو مربوط نیست، دوری کن و از دشمن بپرهیز و با دوستان، با احتیاط رفتار کن، مگر افراد امین و امین کسی است که از خدا بترسد. با بدکار هم‌نشینی مکن و او را بر اسرار خویش آگاه نساز و امانت به او مسپار و با آنان که از خدای خویش می‌ترسند، در کارهایت مشورت کن.

«گذشت از کسی‌که به تو ظلم کرده است. برقراری رابطه با کسی‌که با تو قطع رابطه کرده است. بخشش به آن‌کس که از تو دریغ داشته است و گفتن حق اگر چه ضد خودت باشد.»

هر فردی که به دیگران حسد ورزد و خواهان ازدست‌رفتن نعمت‌هایشان باشد، چونان نمک که در آب حل می‌شود ایمان از قلبش می‌رود.

هرکس به خداوند اعتماد کند، پروردگار امور دنیا و آخرت او را کفایت می‌کند و در نبودِ او، خداوند حافظ منافع و دارایی‌اش خواهد بود

آن سه چیزی که دربارهٔ تربیت نفس است، از این قرار است: ۱. مبادا چیزی بخوری که بدان اشتها نداری؛ زیرا حماقت و نادانی ایجاد می‌کند. به‌جز هنگام گرسنگی چیزی نخور. ۲. وقتی خواستی چیزی بخوری، از حلال بخور و نام خدا را ذکر کن و به یاد آور حدیث رسول‌الله (ص) را که فرمود: «آدمی ظرفی بدتر از شکمش را پر نکرده است.» ۳. پس اگر چیزی خوردی و ناگزیر از خوردن بودی، یک‌سوم برای غذا و یک‌سوم برای نوشیدنی و یک‌سوم برای تنفس اختصاص ده.

- کمال ادب و مروت در هفت چیز است: عقل، بردباری، صبر، ملایمت، سکوت، خوش‌اخلاقی و مدارا. - سه چیز است که محبت می‌آورد: قرض دادن و فروتنی و بخشش. - به خدا قسم، سه چیز حق است: هیچ ثروتی بر اثر پرداخت صدقه و زکات کم نشد، در حق هرکس ستمی شد و او با وجودتوانایی برای تلافی، خویشتن‌داری کرد، خداوند در عوض به او عزت بخشید. و هیچ بنده‌ای درِ خواهشی را به‌روی خود نگشود، مگر این‌که دری از فقر به رویش باز شد. - هیچ فردی نیست که تکبر بورزد یا خود را بزرگ بشمارد، مگر به‌سبب ذلتی که در نفس خود می‌یابد. - بهترین راحتی و آسودگی، بی‌توقعی از مردم است.