بریده‌هایی از کتاب نامه های امام صادق (ع) به شیعیان

بدانید فرمان خدا این نیست که کسی از خلق در مسیر دین‌داری، هوای نفس و نظریات شخصی و قیاس را معیار عمل بگیرد؛ زیرا خداوند قرآن را نازل فرموده و همه چیز را در آن بیان کرده است و برای آموختن کلامش کسانی را قرار داده است: آنان که معانی کلام خدا را می‌فهمند و دربارهٔ آن آگاهی دارند و نمی‌توانند برای اجرای احکام، از روی میل و سلیقه و قیاس و نظر شخصی رفتارکنند.

تا زمانی که آنچه بر نیکان پیش از شما رسید، بر شما نیز نگذرد، ایمانتان به کمال نمی‌رسد؛ یعنی تا جان و مال تان آزمایش نشود و از دشمنان خدا سخنان ناراحت‌کننده نشنوید که مجبور شوید شکیبایی کنید و آنها را نایده گیرید و تحمل کنید، تا کار به آنجایی نرسد که شما را خوارکنند و دشمن پندارند و در پی تحمیل ظلم و ستم به شما باشند و شما برای رضایت خداوند و دریافت خیر در سرای آخرت، بر این رنج‌ها صبوری کنید، تا کار به آنجا نرسد که به‌خاطر خدای بلندمرتبه، خشم شدید خود را در برابر آزار از روی ظلم آن‌ها فرو خورید و تا هنگامی‌که شما را در بارهٔ حق دروغ‌گو شمارند و دراین‌باره با شما به دشمنی پردازند و کینهٔ شما را بر دل گیرند و شما بر آن‌ها صبر و بردباری کنید و مصداق تمام آنچه گفتم، در کتاب خدا که جبرئیل آن را بر پیامبرتان نازل کرده است، موجود است.

از او خیر و خوبی فراوانی را طلب کنید که کسی حد و اندازه‌اش را نمی‌داند و در دسترس کسی جز او نیست. با عبارات نیکو (حمد و ستایش خدا و دعاهای خیر برای خویشتن) زبان خویش را مشغول سازید تا از پرداختن به آن گفتاری که خدا از آن نهی‌کرده است، در امان مانید و سخنان بیهوده و باطلی که موجب ماندن همیشگی در آتش دوزخ است، برای کسانی که از آن گفتارهای بیهوده بازنگردند و ترکش نکنند و در همان احوال از دنیا بروند.

نافرمانی در برابر خدا بترسید و تنها سخنان خیر و نیک بر زبان آورید. مبادا زبانتان را با گفتاری گناه‌آلود و تهمت به دیگران یا بدگویی از دیگران آلوده سازید. جایگاه شما نزد خداوند بهتر است، اگر زبان خود را از آنچه خدا راضی به گفتنش نیست، بازدارید تا اینکه زبان خویش را با گفتن هر حرفی آلوده سازید؛ زیرا لغزش زبان در آنچه ناپسند خداست و از آن نهی کرده، موجب بد سرانجامی انسان می‌شود و آدمی مورد خشم خدا قرار می‌گیرد و در قیامت به کری و کوری و گنگی دچار می‌شود. در نتیجه، چنان می‌شوید که خدا [در آیه ۱۸ سورهٔ بقره] فرموده است: «کر و لال و کورند و بازنگردند.» یعنی توان سخن گفتن ندارند و به آن‌ها اجازهٔ معذرت‌خواهی و توبه داده نمی‌شود.

با اهل باطل مدارا کنید. ستمی را که بر شما روا می‌دارند، نادیده گیرید. مبادا با آن‌ها ستیزه‌جویی کنید. هنگام رفت‌وآمد و گفت‌وگوی با آن‌ها چون از مبادله و تعامل با آنها چاره ای ندارید راه تقیه پیشه کنید. همان راهی که خداوند دستور داده تا هنگام تعامل با ایشان آن‌گونه رفتار کنید. زمانی که به معاشرت با آن‌ها مجبور می‌شوید، ایشان موجب رنجش شما خواهند شد و تلخی را در چهره‌هایشان به خوبی مشاهده خواهید کرد و اگر خواست خدا این‌گونه نبود که شرّ آن‌ها را از شما دورکند، آن‌ها به شما می‌تاختند؛ زیرا خشم و نفرتی که از شما در دل دارند، بیش از آن است که در ظاهر نشان می‌دهند.

اسلام به خودی خود برهنه است و جامه‌اش حیاست. زیبایی اش وقار و مروت آن کردار نیک است و ستون آن پارسایی و ورع. هر چیزی را شالوده‌ای است و شالودهٔ اسلام، دوستداری ما اهل بیت است.

به‌راستی انسان با بی‌اعتنایی به پروردگارش، لباس خواری بر تن می‌کند و دل‌بسته به هوای نفس خویش است و پیوسته به دنبال شهوت‌هاست. در نگاهش، دنیارا برآخرت برتری می‌دهد؛ بااین‌حال، در سرآرزوی رسیدن به بهشت نیز دارد. حال آن‌که فردی با عمل و کردار بدکاران، شایستهٔ طمع‌ورزی به جایگاه نیکان و درستکاران نیست.

تمام خوبی‌ها و بدی‌ها پیش ِروی شماست! اما نتیجهٔ اعمال خوب و بد را تنها در سرای آخرت به صورت کامل مشاهده خواهید کرد؛ زیرا خداوند تمام نیکی را در بهشت و تمام بدی را در دوزخ نهاده است، به این سبب که آنها جاودانه‌اند.

این واقعیتی است که به شما می‌گویم: جز از راه ترک شهوت‌ها، به آنچه می‌خواهید نمی‌رسید و جز با صبر و بردباری بر تحمل چیزهایی که خوش نمی‌دارید به آنچه امید دارید دست نمی‌یابید. از تماشا با نگاهی ناپاک خودداری کنید؛ زیرا بذر شهوت را در دل می‌کارد و همان یک نگاه کافی است تا بیننده را به آشوب و ناآرامی گرفتار کند. خوشا به حال کسی‌که بینشش را در دل قرار داد؛ نه در چشم‌هایش!

تو را به خاموشی توصیه می‌کنم؛ زیرا سکوت، حلیم و بردبارت می‌کند، چه فردی دانا باشی و چه ناآگاه. زیرا خاموشی‌ات نزد عالمان و آگاهان، به صورت زیبایی و صفتی نیک جلوه می‌کند و در برابر جاهلان، مانند محافظ و پوششی برای توست.

قلب خود را همچون دوستی قرار بده که با او مشورت می‌کنی و آگاهی و علم‌ات را مانند پدری بدان که از او فرمان‌بُرداری می‌کنی و هوای نفست را دشمنی بپندار که با او در مبارزه‌ای و امانتی است که برخواهی گرداند. تو را طبیب جان خویش نهاده‌اند و نشانهٔ تندرستی را به تو آموخته‌اند و بیماری‌ات را مشخص کرده‌اند و راه درمان را به تو نشان داده‌اند. پس نگاه کن با جان خویش چگونه رفتار می‌کنی.

حقیر و زیردست هرکسی نباش و به اعتماد هیچ‌کس متکی نباش. در برابر هرکاری درنگ کن تا راه صحیح واردشدن به آن و خارج‌شدن از آن را بشناسی و به‌خوبی تشخیص دهی؛ پیش از آنکه شروع کنی و در انجام آن درمانده شوی و ضرر کنی و پشیمان شوی.

حقیرانه رفتار نکن؛ زیرا سبب می‌شود هرکه تو را می‌شناسد، به تو بی احترامی و توهین کند.

به آن چیزی که خداوند به تو عطا کرده است، راضی و قانع باش و توجه‌ات تنها به آن چیزی باشد که خود داری و دنبال آرزوهای محال نباش؛ زیرا هرکسی که به داشته‌هایش راضی باشد، بهره‌مند است و فرد ناراضی همیشه احساس کمبود و گرسنگی می‌کند. آنچه برای آخرتت مفید است، از دنیا به‌دست‌آور.

در هر بلا و مصیبتی که متوجه تو و فرزندان و اموالت می‌شود، صبر و شکیبایی به خرج بده؛ زیرا همهٔ این‌ها امانت خداوند است که روزی بازپس می‌گیرد تا تو را در صبور و شکرگزاربودن بیازماید. به میزانی به خدا و رحمت او امید داشته باش که این امیدواری تو را به گناه نکشاند و به اندازه‌ای از او بیم‌ناک باش که موجب نا امیدی‌ات از رحمت خداوند نشود. مبادا با گفته‌های انسان جاهل و نادان و ستایش‌های او فریب خوری که غرور تو را بگیرد و متکبر شوی و از اعمال خویش متعجب باشی و آن‌ها را بزرگ پنداری! زیرا برترین کار، بندگی خدا و تواضع است.

آگاه باش آنچه پیش فرستی، از آنِ توست و آنچه باقی می‌گذاری به ضرر توست. هر که خود را از آنچه درطول زندگی کسب کرده است، محروم کند، آن را برای دیگران پس‌انداز کرده است و آن کسی‌که از خواهش نفسش پیروی می‌کند، از بدخواه و دشمن خود اطاعت کرده است. هرکس به خداوند اعتماد کند، پروردگار امور دنیا و آخرت او را کفایت می‌کند و در نبودِ او، خداوند حافظ منافع و دارایی‌اش خواهد بود.

محبت و دوستی و دشمنی‌ات را در راه خداوند قرار بده و ملاک احساس و عملت، او باشد. به پایگاه امن دین پناه ببر و به هدایت دست بیاویز تا کردارت پذیرفته شود؛ زیرا خداوند می‌فرماید: (لِّمَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا ثُمَّ اهْتَدَی) مگر آن‌که توبه کند و به خدا ایمان آورد و کردار نیک انجام دهد و آنگاه به راه راست رود. پس چیزی جز ایمان پذیرفته نشود، و ایمان جز با انجام اعمال صالح معنا نیابد و کردار نیک جز با یقین به خداوند صورت نگیرد و یقین جز با سرسپردگی و خشوع به آستان آفریدگار حاصل نشود. ملاک تمامی این‌ها هدایت یافتگی است. هرکه جادهٔ مستقیم الهی را یافت، کردارش قبول شود و به سوی ملکوت پرواز کند [از مرحلهٔ پست زمینی می‌گذرد]. وَاللَّهُ یهْدِی مَنْ یشَاءُ إِلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ

امکان بخشش تمامی گناهان وجود دارد، به‌جز نارضایتی و ناخرسندی مردم و هم‌دینان، و تمام اعمال نیک نزد خدا پذیرفته می‌شود به‌جز آن‌ها که از روی ریا و تزویر انجام شده است.

به حقیقت، پیروان ما اهل‌بیت با چند صفت اخلاقی شناخته می‌شوند: به سخاوتمندی و بخشش به یکدیگر و به اینکه شبانه‌روز، پنجاه رکعت (یا پنج وعده) نماز گزارند. شیعیان ما نه چون سگ زوزه می‌کشند و نه چون کلاغ، حرص و طمع در جمع اشیا و مال دارند. با دشمنان ما همنشین نمی‌شوند و حتی اگر از گرسنگی بمیرند، از بدخواه پیامبر و اهل بیت و کینه توز به آنان درخواست و گدایی نمی‌کنند.

ای شیعیان، هرگز به این سو و آنسو نروید و به راه‌های گوناگون دست نیاویزید. به‌خدا سوگند که تنها از طریق پارسایی و سخت‌کوشی و تلاش در دنیا و کمک به یکدیگر در راه رضایت خداوند به دوستی ما دست خواهید یافت و هر که بر مردم ستم کند، شیعهٔ ما نیست.