بریده‌هایی از کتاب صراط

فرار کاری نمی‌کند، هنگامی که ضعیف‌تر شدی، دستگیر می‌شوی. امروز تا قدرت داری، دست به کار شو.

صراط مستقیم، یعنی راه نزدیک تا مقصد انسان و تا رشد انسان و در جهت عالی‌تر انسان، همین عبودیت است، نه عبادت، نه ریاضت، نه خدمت به خلق و نه شهادت. عبودیت یعنی هیچ کدام و یعنی تمام اینها. که اینها سبیل‌ها هستند و مادام که به صراط راه نیابند و از امر او الهام نگیرند ارزش ندارند. باید از صراط به سبیل راه یافت و وظیفه‌ها را شناخت وگرنه این سبیل‌هایی که از امر او برخوردار نیستند، جز گمراهی بهره‌ای نخواهند داشت.

با وجود تمامی وسیله‌ها مغرور نمی‌شوی که رسیدم و بدون هیچگونه وسیله مأیوس نمی‌شوی که ماندم؛ و این معنای توکل است.

تو اکنون باخودت همراه هستی. بر خودت نظارت داری. محرک‌هایت را کنترل می‌کنی. حرکت‌ها را محاسبه می‌کنی. به علاقه‌ها کاری نداری. برایت مهم نیست که به کارت علاقه داشته باشی. تو مهم‌ترین کار را انتخاب می‌کنی.

ما عاشق آفریده شده‌ایم و نه تنها عشق، که حرکت را، که فعالیت را با خود داریم.

تو بر وسیله‌ها تکیه نداری، نه آنکه از وسیله‌ها استفاده نکنی. تو با تمامی وسیله‌ها امیدوار نمی‌شوی و بدون هر گونه وسیله‌ای مأیوس نمی‌مانی، در حالی که از تمامی امکانات هم بهره برمی‌داری. کسی که امکاناتش رابه کار نمی‌اندازد و به خیال خودش می‌خواهد، خدا کارش را راه بیندازد، محتکر است و بی‌حاصل.

اِلهی فَاسْلُک بِنا... تو ما را به راه بینداز و راه ببر. سُبُلَ الْوُصُولِ اِلَیک... راههایی که به تو می‌رسد نه به غرورها و قدرت‌ها و تسخیرها و شورها و سوزها. فَاْسلُک بِنا سُبُلَ الوُصُولِ اِلَیکَ وَ سَیرنا فِی اَقْرَبِ الطُرُق. تو ما را در نزدیک‌ترین راه تا مهمانی خودت بگردان. دورها را تو نزدیک کن و سختی‌های مشکل را تو بر ما آسان بگیر. ما را به عباد خودت ملحق کن.

معجزات، طبیعت‌هایی هستند که با آن مأنوس نشده‌ای و علیت‌هایی که آنها را نشناخته‌ای و طبیعت، معجزه‌ای است که با آن آشنا شده‌ایم و انس گرفته‌ایم. و این است که در کنار تمام وسیله‌ها و علت‌ها، آرام

گفتم قدم اول این است که فهمیده‌ای در تو چه می‌گذرد و قدم دوم این است که این وضع را توجیه نکنی و قدم سوم این است که خودت را برای یک عمر درگیری آماده سازی و قدم چهارم این است که با محاسبه‌ها و مقایسه‌ها، خودت را همراه باشی. و تمرین‌ها را شروع کنی و از وزنه‌های کوچک دست به کار بشوی و برای بلاء و ضربه‌ها آماده شوی و آن وقت که به عجز رسیدی و از پای افتادی، با اعتصام و استعانت گام‌های نهایی را برداری و با این مرکب راه بروی.

داستان انسان، داستان شکر و کفر است، در هر لحظه پیش می‌برد و یا عقب می‌افتد. این طور نیست که خیال کنی در یک جا ایستادن، در همانجا ماندن است، که ایستادن عقب گرد است و پایین رفتن.

آن بلایی که از بالا می‌فرستند و آن لقمه‌ای را که از آنجا برایت می‌گیرند، درست به اندازه‌ی گلویت است و درست مطابق هیکل مبارک.

تو باید با ترکیبی که در خودت ایجاد می‌کنی، همان نیروهای نفس را، تبدیل کنی و از همان مانع‌ها، وسیله بسازی. همان ترس‌ها و بخل‌ها و کینه‌ها و هوس‌ها را، همان عقده‌های متراکم را، با ترکیب شناخت‌های تازه‌ای که از خودت و از دنیا بدست آورده‌ای و با ترکیب مقایسه‌هایی که مدام همراه داری و با ترکیب عشق بزرگتری که در این مقایسه‌ها در خودت کاشته‌ای، تبدیل کنی و از این نیرویی که اسیر خاک می‌شود و از این وجودی که فرزند خاک است، پدر خاک بسازی و ابو تراب، بیرون بیاوری.

داستان توکل که بر ما سنگینی می‌کند، از همین دید مایه می‌گیرد، که تو نمی‌توانی بر وسیله‌هایی که عقیم می‌مانند و یا خودشان تو را می‌شکنند، تکیه کنی. تو، نه همراه پول، که حتی همراه نان و لقمه‌ی در دست گرفته‌ات، آرام نداری که من کارم تمام است و امروز سیرم، چون آنقدر لقمه‌ها در گلوگیر کرده‌اند و طرف را به خفگی هم کشانده‌اند.

این درس قرآن است که عظمت‌ها تو را فریب ندهد و حقارت‌ها تو را نرماند، که یک گندم هنگامی که هماهنگ با نظام در جای خود می‌نشیند، سنبله می‌شود و هفتصد برابر دانه می‌آورد و یک انبار گندم هنگامی که در کناری ماند و بر سطح لغزید، فقط خوراک سوسک‌هاست و چیزی نمی‌گذرد که فضله‌هایش را هم نمی‌بینی.

ما عاشق آفریده شده‌ایم. عشق را داریم، ولی معشوق‌هامان را انتخاب می‌کنیم.

آنچه داریم اگر به کار نگیریم و از آن کام نستانیم، از دست می‌رود و حسرتش بر دل می‌ماند.

فَاعْبُدِ اللهَ مُخْلِصاً له الدِّین

و بعد گفتم این را هم در نظر بگیر واغفال نشو که علی اگر کار کرد، در دوره‌ی بیکاریش بود. علی در هنگام خلافت بیل برنداشت. آنجا که آدم‌ها محتاج او بودند، به درخت‌ها نپرداخت همین طور رسول و همین طور تمامی پیشوایان، هنگامی که از کارهاشان ممنوع می‌شدند، به آن کارها می‌پرداختند. تو اگر بخواهی یک مهره باشی می‌توانی پس از آگاهی به نقش خودت در هر شغلی و در هر دسته‌ای نفوذ کنی و اگر بخواهی مهره ساز باشی، دیگر فرصتی نداری جز اینکه بار بگیری و بار بگذاری.

. تو نخواه که در روز اول تصمیمت، دلی را داشته باشی که زنده دل‌ها پس از سال‌های سال آباد کرده‌اند. و قلب سلیمی را صاحب شده باشی که رسول‌ها با یک عمر ریاضت و رنج ساخته‌اند و به نزد خدا آورده‌اند.

از یک طرف می‌گویید باید از تقلید جدا شد و از یک طرف شعار می‌دهید؛ راه بیفت تا ره گویدت چون؟