بریده‌هایی از کتاب انسان در جستجوی معنا

یک زندانی معمولاً بدون اندیشیدن به این واقعیت در زندان به سر می‌بُرد و حس می‌کرد که از نظر ارزش‌های انسانی، بسیار تحقیر شده است. و این مسأله زمانی به خوبی آشکار می‌گردید که انسان تضادهای ناشی از اوضاع زندان را بررسی می‌کرد. زندانیان برجسته مانند کاپوها، آشپزها، انباردارها و پلیس اردوگاه هیچگاه گمان نمی‌کردند که تحقیر شده‌اند. بلکه برعکس احساس می‌کردند که ترفیع یافته و افتخاری نصیبشان شده است. برخی از آنان حتی احساس خود بزرگ‌بینی هم می‌کردند. واکنش و عکس‌العمل روحی و جسارت اکثریت زندانیان نسبت به آن‌ها بر چند نوع بود و گاهی نیز از روی کنایه و بذله‌گویی بروز می‌کرد

از گروه ما سیزده نفر را برای کامیون ماقبل آخر می‌خواستند. سرپزشک شروع کرد به شمردن و ما دو نفر را جا انداخت. سیزده‌نفر سوار کامیون شدند و ما جا ماندیم. بهت‌زده، ناراحت و پریشان سرپزشک را ملامت کردیم. او هم خستگی را بهانه آورد و رفت

تصمیم گرفتم که برای یک بار هم که شده سرنوشت را در دست بگیرم و مهارش کنم. از آن کلبه به طرف دوستم دویدم و گفتم که با او نخواهم رفت. وقتی این جمله را قاطعانه به او گفتم و اظهار داشتم که من با بیمارانم می‌مانم، یک‌باره سبک شدم، هرچند نمی‌دانستم که در روزهای آینده بر سرم چه خواهد آمد! امّا یک آرامش درونی در من پدید آمد که هرگز قبل از آن چنین حالتی را نداشتم

زندانیان اردوگاه از هرگونه تصمیم گیری می‌هراسیدند. زیرا گمان میکردند که در هر صورت سرنوشت تعیین کننده است و انسان نباید به هیچ وجه با ان بازی کند بلکه، باید بگذارد تا هرچه پیش آید، خوش آید. علاوه بر آن بی تفاوتی بر همهٔ عواطف زندانیان چیره شده بود.

داستان عزرائیل در تهران

اوتو حالا تو کجایی؟ زنده‌ای؟ از آخرین باری که با هم بودیم و از هم جدا شدیم بر سرت چه آمده؟ آیا همسرت را دیدی؟ یادت هست که چگونه از تو تمنّا کردم تا کلمه به کلمهٔ وصیتم را به ذهن بسپاری و تو مثل کودکان اشک می‌ریختی!

اگرمن به خانه بازنگشتم و مُردم و همسرم را ندیدم و اگر تو زنده ماندی و همسرم را دیدی به او بگو که هر روز و هر ساعت از او حرف می‌زدم. یادت می‌ماند؟ دیگر اینکه بگو او را بیشتر از هرکس دیگر دوست می‌داشتم و سوم اینکه: آن مدت زمان کوتاهی که با او زندگی کردم، با وجود مشقات زیادی که در این جا بر سرم آمد، از همه چیز برایم عزیزتر و گرانبهاتر بود.»

می‌دیدم با بیگاری که می‌کنم پس از مدتی خواهم مرد، امّا حالا که باید مُرد چرا نباید علّت و مفهومی در آن مرگ باشد. دیدم بهتر است به عنوان پزشک بمیرم و تا لحظهٔ مردن درد و رنج همقطاران خود را التیام بخشم و این کار بسی بهتر از ادامهٔ زندگی نباتی است، چه سرانجام به عنوان یک کارگر بی‌مصرف جان خواهم داد

کیست که در این دنیای وانفسا و نبرد میان مرگ و زندگی که دیر یا زود به سراغشان می‌آید، کسی را به خاطر اولویت دادن به دوستانش ملامت نماید. هیچ‌کس چنین حقّی ندارد، مگر کسی که نخست با کمال صداقت و راستی با خود عهد ببند که اگر او هم به جای آن شخص بود، چنین کاری نمی‌کرد

رنج انسانی شبیه عملکرد گاز است: یعنی چنانچه مقدار معینی گاز را وارد اتاقی کنیم، گاز همهٔ اتاق را به‌طور یکنواخت پر می‌کند و ربطی به بزرگی و کوچکی اتاق ندارد. بنابراین، رنج و درد هم چه کم باشد و چه زیاد، روح و وجدان بشر را می‌آزارد. از این جهت می‌توان گفت میزان رنج انسان کاملاً نسبی است. به همین علّت می‌توان گفت که یک رخداد کوچک می‌تواند روح انسان را سرشار از شادمانی سازد