بریده‌هایی از کتاب مترو

آدم‌های دنیا برای رستگاری به مذهب پناه می‌برند. اما وقتی مذهب آزار بدهد و معلول کند، برای رستگاری به کجا باید پناه ببرند؟

باید این را درک کنیم که بیشتر مردمی که به عضویت فرقه‌ها درمی‌آیند، غیرطبیعی نیستند؛ محروم نیستند؛ عجیب‌وغریب نیستند. آدم‌هایی‌اند که زندگی‌های متوسط دارند (و شاید از بیرون زندگی‌های بالاتر از حد متوسط)، که در محلۀ من زندگی می‌کنند. و در محلۀ شما. شاید کمی زیادی در مورد مسائل فکر می‌کنند. شاید دردی دارند که در خود نهفته‌اند. نمی‌توانند احساسات‌شان زیاد خوب به دیگران نشان بدهند و به‌شکلی در رنج‌اند. نمی‌توانند برای بیان خود وسیلۀ مناسبی پیدا کنند و بین احساس غرور و بی‌کفایتی سرگردان‌اند. آن فرد به راحتی می‌تواند من باشم. می‌توانید شما باشید.

شما بخشی از خود را به کسی (یا چیزی) ارائه نداده‌اید تا در مقابل «روایتی» تحویل بگیرید؟ ما بخشی از شخصیت‌مان را به سیستم یا نظم بزرگ‌تری نسپرده‌ایم؟ اگر اینطور است، آن سیستم در مرحله‌ای از ما نوعی «دیوانگی» درخواست نکرده؟ روایتی که شما تملک کرده‌اید، واقعاً و به‌راستی از آن شماست؟ رؤیاهای شما واقعاً رؤیاهای شماست؟ امکان ندارد به بینش فرد دیگری تعلق داشته باشند که دیر یا زود بتواند به کابوس تبدیل شود؟

بعد از حملۀ گاز توکیو توجه جامعه مخصوصاً به اوم شینریکیو جلب شد. این سؤال بارها و بارها پرسیده شد: «چه‌طور چنین افراد نخبه‌ای، با تحصیلات بالا توانستند به چنان آیین تازۀ مسخره و خطرناکی اعتقاد پیدا کنند؟» بی‌تردید این واقعیت دارد که رهبری اوم شینریکیو از افراد نخبه با مدارک آکادمیک برجسته تشکیل شده بود، پس عجیب نیست که هرکسی از فهمیدن این شوکه می‌شود. خیلی‌ها گفته‌اند، این واقعیت که افرادی با چنان موقعیت‌های رو به رشدی به‌سادگی موقعیت‌شان را در جامعه پس بزنند و بروند به آیین تازه بپیوندند، نشانۀ جدی این است که در نظام آموزشی ژاپن نقص مهلکی وجود دارد.

اعتقاد تزلزل‌ناپذیر به درستی اهداف چیزی است که نه فقط در پیروان اوم که با آن‌ها مصاحبه کردم، که حتی ترک‌کنندگان اوم که حالا آشکارا از اوم شینریکیو انتقاد می‌کنند، دیده می‌شود. از همه سؤال کردم که از ورود به اوم پشیمان‌اند یا نه. تقریباً همه پاسخ دادند: «نه. هیچ پشیمان نیستم. فکر نمی‌کنم آن سال‌ها به هدر رفته‌اند.» چرا؟ پاسخ ساده است، چون در اوم هدف خالصی را یافته بودند که نمی‌توانستند در جامعۀ عادی بیابند. حتی اگر عاقبت به چیزی هیولاوار بدل شد، خاطرۀ گرم آرامشی که از آغاز یافتند در درون‌شان مانده و چیز دیگری نمی‌تواند به‌راحتی جایگزین آن شود.

کسانی که این کار را کردند وقتی دستور آزاد کردن سارین به آن‌ها داده شد، نمی‌توانستند منطقی فکر کنند. حضور ذهن نداشتند، در جریانی گیر افتادند، وحشت کردند و کاری را که گفته شده بود، انجام دادند. هرکسی که قادر بود منطقی فکر کند، این کار را انجام نمی‌داد. در موارد شدیدِ گوروئیسم نظام ارزشی افراد به‌کلی از بین می‌رود.

سعی کردم مقداری از تردیدهایم را مطرح کنم. گفتم: «لحظه‌ای دست نگه‌دارید. من با آنچه در کلیسای ما می‌گذرد، خیلی مشکل دارم و به این دلیل نمی‌توانم همۀ وجودم را برای فعالیت‌ها بگذارم.» احساسم را توضیح دادم و لیدا گفت: «ما همه همین احساس را داریم، اما تنها راه دنباله‌روی از گورو است.» یک قدم جلوتر رفتم: «شما در مورد گورو آنقدرها نمی‌دانید، پس چه‌طور می‌توانید او را دنبال کنید؟ من هم به گورو معتقدم، اما بی‌این‌که واقعاً بدانم او چه کسی است، نمی‌توانم کورکورانه او را دنبال کنم.» هرقدر به آن‌ها فشار آوردم، جواب همیشه یکسان بود: «تنها راه ما اعتقاد به او و پیروی از اوست.»

اوم در دفاتر شاخه، ماسک شادی به چهره داشت، چون آن‌جا آدم‌ها هنوز عادی زندگی می‌کردند. اما وقتی به کامیکویشیکی می‌رفتید که فقط تارک دنیاها بودند، مردمی که همه‌چیز را رها کرده بودند، فوراً درماندگی شدید را حس می‌کردید.

دیدگاه آیینی‌شان ــ این‌که پیش از تغییر دنیا باید بدن‌تان را تغییر بدهید ــ واقع‌گرایی مطلق بود. فکر کردم اگر راهی برای رستگاری باشد، باید به این شکل شروع شود. بگذارید مثالی بزنم، در مورد کمبود غذا، اگر فقط هرکس در دنیا میزان مصرف غذایش را به شیوۀ رژیم غذایی اوم، اندک اندک کاهش دهد، مشکل غذا حل می‌شود. نه با افزایش منابع، بلکه با تغییر بدن، چون افراد اوم فقط غذای اندکی می‌خوردند. اگر قرار است بشریت بتواند با زمین در هماهنگی زندگی کند، به دورانی رسیده‌ایم که وقت چنین تفکری شده.

درنتیجه ایدۀ «پایان» از محورهایی است که اوم شینریکیو حول آن می‌چرخید. آن‌ها اصرار می‌کردند: «آرماگدون می‌رسد، بنابراین تارک دنیا شوید. همۀ پول‌تان را به اوم بدهید.» و البته این منبع درآمد آن‌ها شد.

شنیدم در مترو توکیو گاز سارین آزاد شده، اما تصور هم نمی‌کردم کار اوم باشد. از آنچه تا آن‌موقع دستگیرم شده بود، فکر می‌کردم شاید اوم سلاح‌هایی برای مقابله با حملۀ احتمالی فراماسونرها یا آمریکا یا دلایل دیگری داشته باشد، اما هرگز فکر نمی‌کردم در کشتار بی‌هدف شرکت کند. منظورم این است، چنین چیزی آشکارا تروریسم بود.

متوجه شدم از آدم‌های توی انفرادی برای آزمایش مواد استفاده می‌شود. زندۀ ما برای آن‌ها ارزش زیادی نداشت، پس حتماً فکر می‌کردند تنها راه افزایش شایستگی روحانی ما استفاده از ما در آزمایش روی انسان‌هاست. این باعث شد مدت‌ها حسابی فکر کنم سرنوشت مرا به کجا کشانده.

شایعاتی هم بود که جاسوس‌ها به اوم نفوذ کرده‌اند و برای ریشه‌کنی آن‌ها از دستگاه‌های دروغ‌سنج استفاده می‌کردند. به این هم می‌گفتند تشّرف و همه در اوم باید امتحان دروغ‌سنجی می‌دادند. به نظرم عجیب بود چون گورو، کسی که قرار بود همه‌چیز را بداند، نمی‌توانست با یک نگاه بفهمد کی جاسوس است؟

چیز عجیب برایم این بود که خیلی از پیروان اوم در تصادف اتومبیل کشته شدند. از زنی که خیلی خوب می‌شناختم ـ خانم تاکاهاشی ـ پرسیدم: «فکر نمی‌کنید غیرعادی است که این همه معتقد مرده‌اند؟» او جواب داد: «نه. درست است. چون چهار میلیارد سال بعد در آینده به شکل میتریا بودا برمی‌گردند و ارواح همۀ مرده‌ها را برمی‌خیزانند.» فکر کردم «چه مزخرفاتی!»

مراسم تشرف زیاد دیده‌ام. بعضی خیلی سخت بودند. یکی که «داغ‌شدن» می‌نامیدند، واقعاً بد بود. در این مراسم از مواد مخدر هم استفاده می‌شد. آن‌موقع نمی‌دانستم، اما از ال‌اس‌دی استفاده می‌کردند. آن را مصرف می‌کردی و انگار ذهنت از بین می‌رفت. بدنت را حس نمی‌کردی، با عمیق‌ترین ناخودآگاهت روبه‌رو می‌شدی. باور کنید کار ساده‌ای نیست. حس می‌کردید اصلاً جان ندارید، حالی که باید بعد از مرگ داشته باشید. نمی‌دانستم مواد مخدر مصرف کرده‌ام، فقط فکر می‌کردم دارویی است که مرا بیشتر در خودم فرومی‌برد و به آموزش پرهیزکاری کمک می‌کند.

مؤسسات ژاپن هنوز حلقه‌های درهم‌اند، به‌شدت حساس نسبت به هر آبروریزی عمومی و حاضر نیستند شکست‌شان را در برابر دیگران آشکار کنند. تحقیقات در مورد آنچه اتفاق افتاد، بیشتر محدود بود به بحث‌های معمول مبهم و دلایل پذیرفته شده: «در حال دادرسی است...» یا «موضوع به دولت مربوط است...»

همان‌طورکه یک ضرب‌المثل ژاپنی می‌گوید: «میخ مقاوم باعث می‌شود چکش فرود بیاید.» از دیدگاه پیروان اوم، درست زمانی که خواستار آزادی بودند، جامعه و دولت بر سرشان فرود آمدند، آن‌ها را جنبشی ضداجتماعی و سرطان نامیدند که باید از بین برود. به این دلیل آن‌ها بیشتر و بیشتر ضداجتماعی شدند.

پس مثل این‌که به تیم پزشکی هر بیمارستان گفته باشند شما به حال خودتان هستید. خوب، درواقع، همین‌طور بود. دربارۀ سارین اطلاعات کافی نبود. مثلاً در بیمارستانی دکترها و پرستارهایی که بیماران را معاینه می‌کردند، به گیجی دچار شدند. لباس‌شان به گاز آغشته شده بود. آن‌ها تلفات مرحلۀ دوم شدند. حتی نمی‌دانستیم باید قبل از هرکار از بیماران بخواهیم لباس‌شان را بیرون بیاورند. ما حتی به آن فکر هم نکردیم.

نمی‌خواهم در مورد این سکوت کنم؛ سکوت عادت بد ژاپنی است. حالا می‌دانم همه دارند تمام این حادثه را فراموش می‌کنند، اما من اصلاً نمی‌خواهم مردم یادشان برود.

هرچند راستش را گفته باشم، در مورد پلیس و آتش‌نشانی تردیدهایم را دارم. بسیار خوب، آن‌ها در شروع حادثۀ تسوکیجی فعال شدند، اما برای آمدن و کمک در کودِماچو خیلی دیر کرده بودند. وقتی رسیدند از آن‌ها قطع امید کرده بودیم. نمی‌دانم اگر خودمان تصمیم نمی‌گرفتیم کاری بکنیم، چه اتفاقی می‌افتاد. قبول دارم پلیس محلی شاید تجربه‌ای نداشت، اما آن‌ها عملاً به درد نخور بودند. از آن‌ها می‌پرسیدیم به کدام بیمارستان برویم و مشخص نشده بود. پس ده دقیقه با بیسیم حرف می‌زدند. فقط یک سؤال ساده: «کدام بیمارستان؟»