بریده‌هایی از کتاب اعتراف

آنچه آن را ناخوشی می‌پنداشت، همان چیزی است که برایش در دنیا از همه چیز مهم‌تر است، یعنی مرگ.

30ـ 40 سال تمام زیسته‌ام، زیسته‌ام و دانش آموخته‌ام، پیشرفت کرده‌ام، جسم و روحم را پرورش داده‌ام، و حالا که عقلم قوام یافته است، حالا که به آن قله‌ای از زندگی رسیده‌ام که از فراز آن، کل زندگی را به چشم می‌بینم، حالا چگونه در نهایت حماقت بر این قله ایستاده‌ام و به‌روشنی دریافته‌ام که در زندگی هیچ نبوده و نیست و نخواهد بود.

من، همانند هر انسان زنده دیگر، زیر بار عذاب ناشی از پرسش «چگونه زیستن»، با پاسخ «زیستن همگام با پیشرفت» درست حرف همان آدم‌هایی را می‌زنم که سوار بر قایقی در تلاطم باد و امواج گرفتار شده‌اند و به جای پاسخ دادن به یگانه پرسش اصلی، یعنی «به کجا چنگ بزنیم؟» می‌گویند: «داریم به جایی کشیده می‌شویم.»

من هم همانند همه دیوانگان، همه را دیوانه می‌خواندم. غیر از خودم.

تمام زندگی مؤمنانِ طبقه ما در تضاد با ایمانشان بود و تمام زندگی مؤمنان طبقه زحمتکش مؤید همان معنایی از زندگی بود که شناختشان از دین به آنان می‌داد.

رفته‌رفته داشتم درک می‌کردم در پاسخ‌هایی که دین به ما می‌دهد، حکمت بسیار ژرف بشری حفظ شده است و من حق نداشتم آنها را بر پایه عقل نفی کنم و مهم‌تر از همه، فقط این پاسخ‌ها هستند که به پرسش زندگی جواب می‌دهند.

در مدارس احکام را به کودکان می‌آموزند و آنان را به کلیسا می‌فرستند؛ از کارکنان دولت طلب گواهی شرکت در مراسم عشای ربانی می‌کنند؛ ولی فردی از جمع‌های مشابه ما که دیگر درس نمی‌خواند و در خدمت دولت هم نیست، چه حالا و چه در گذشته (حتی بیش از حالا) ممکن است ده‌ها سال زندگی کند و حتی یک‌بار به این فکر نیفتد که در میان مسیحیان به سر می‌برد و خودش پیرو مذهب مسیحیت ارتدوکس قلمداد می‌شود.

پافشاری بر این‌که تو در کذب هستی و من در حقیقت، بی‌رحمانه‌ترین سخنی است که کسی می‌تواند به دیگری بگوید

اکنون آماده بودم هر دینی را بپذیرم، فقط به شرطی که از من نفی صریح عقل را طلب نکند

سقراط می‌گوید: «زندگیِ جسم شرّ و کذب است. پس نابود کردن این زندگیِ جسم، خیر است و ما باید در طلب آن باشیم.» شوپنهاور می‌گوید: «زندگی چیزی است که نباید باشد، یعنی شرّ، و هیچ شدن یگانه خیرِ زندگی است.» سلیمان می‌گوید: «در جهان همه چیز ــ چه حماقت چه خردمندی، چه ثروت چه تهیدستی، چه شادی چه غم ــ همه پوچ و باطل است. انسان خواهد مرد و هیچ چیز باقی نخواهد ماند. و این احمقانه است.» بودا می‌گوید: «زندگی با آگاهی از حتمیت رنج و ضعف و پیری و مرگ امکان‌پذیر نیست. باید خود را از زندگی و از هر گونه امکان زندگی رهاند.»