بریده‌هایی از کتاب اسرار‌ ماه شعبان؛ ادب حضور (دفتر دوم)

مرحوم استاد سعادت‌پرور در باب روزه‌های ماه رجب می‌فرمود که اگر کسی توفیق روزه‌های ماه رجب را پیدا نکند، تسبیحات خاصی وارد شده که می‌توان با ذکر آن، روزه را جبران کرد؛ ولی روزه‌های ماه شعبان جایگزین ندارد و ذکر و یا تسبیحی عملی در این باره وارد نشده. این امر بیانگر ارزش فوق‌العادهٔ روزه‌های ماه شعبان است؛ بی‌جهت نیست که در دعاهای ماه شعبان آمده که عادت رسول خدا (ص) در اوقات این ماه شریف، روزه و شب‌بیداری بود

هنگامی که از رسول خدا (ص) دربارهٔ روزهٔ ماه رجب سؤال شد، حضرت فرمودند: «چرا از (روزهٔ) ماه شعبان غافلید؟!.»

رسول خدا (ص) نیز روایت شده: «آنجا که خویشاوند نیازمندی وجود داشته باشد، جای صدقه دادن به دیگری نیست.»

رسول اکرم (ص) فرمودند: «سخت‌تر از یتیمی کسی که مادر و پدرش را از دست داده، یتیمی است که از امام خود بریده شده و توان دسترسی به او را ندارد و حکم مسائل دینی مورد ابتلایش را نمی‌داند. بدانید که هر کس از شیعیان ما که به علوم ما آگاه است، این شخصی که به شریعت ما آگاه نیست و دسترسی به ما ندارد، (همچون) یتیمی است در دامان او. بدانید که هر کس او را هدایت و ارشاد کند و شریعت و احکام ما را به او بیاموزد، در جمع بهشتیان برین با ما خواهد بود».

امام صادق (ع) در این باره فرمودند: «هرکس در ماه شعبان صدقه‌ای بدهد، خداوند متعال آن را می‌پرورد؛ همان گونه که شما بچه شتر را پرورش می‌دهید؛ تا اینکه در روز قیامت آن را به او باز می‌گرداند؛ در حالی که به اندازهٔ کوه احد گردیده است.» ثانیاً، بر اساس بیان فوق، صدقات فرهنگی و علمی و خصوصاً دستگیری‌های سلوکی از متقاضیان، بیشترین ارزش را در مقایسه با سایر صدقات دارد. نصوص فراوان دینی پیرامون ارزش علمای ربانی و صدقات معنوی که به متقاضیان می‌دهند، مؤید این سخن است. پس چه بهتر که در این ایام، در کنار صدقات مالی و مادی، به بذل صدقات فرهنگی و دستگیری از فقرای معنوی و معرفتی اهتمام ورزیم؛ که همانا ایشان فقرا و یتیمان واقعی امت خاتم هستند.

امام صادق (ع) در این باره فرمودند: «هرکس در ماه شعبان صدقه‌ای بدهد، خداوند متعال آن را می‌پرورد؛ همان گونه که شما بچه شتر را پرورش می‌دهید؛ تا اینکه در روز قیامت آن را به او باز می‌گرداند؛ در حالی که به اندازهٔ کوه احد گردیده است.»

داود بن کثیر رَقّی می‌گوید: «از امام صادق (ع) پیرامون افضل اعمال ماه شعبان سؤال کردم؛ حضرت فرمودند: صدقه و استغفار است.»

خداوند دربارهٔ مراصد شیطان نسبت به افراد مختلف می‌فرماید: «او و همکارانش شما را می‌بینند از جایی که شما آن‌ها را نمی‌بینید.» یعنی او دشمن آگاه و فریبکاری است که نقاط ضعف افراد را در گناه، با دقت رصد می‌کند و به هر کس متناسب با نقاط آسیب‌پذیرش حمله می‌نماید.

رسول اکرم (ص) در این باره فرمودند: «حلال روشن است و حرام نیز مشخص است و شبهاتی بین حلال و حرام وجود دارد؛ پس هر کس از شبهات پرهیز کند، از محرمات سالم می‌ماند و هر کس مرتکب شبهات شود، داخل در محرمات می‌شود و از راهی که نمی‌داند هلاک می‌گردد.»

رسول خدا (ص) در نصایح خود به امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «ای علی (ع)، هرگاه دیدی که مردم به زیادی عمل می‌پردازند، تو به خالص کردن عمل بپرداز.» و هم ایشان فرمودند: «ای علی (ع)، هر گاه بندگان با نیکی کردن، به آفریدگار خویش نزدیک شوند، تو با خردورزی به او نزدیک شو تا از آنان پیشی‌گیری.»

نفس سالک، یک شبه نمی‌تواند بار سنگین عبادت‌های سخت را تحمل کند. مَثَل اوج گرفتن روح در دستورات سلوکی، مثل حرکت شتابدار هواپیمایی است که بر باند پرواز، به تناسب، سرعت خود را مضاعف می‌کند تا قابلیت جدا شدن از زمین را پیدا نماید. به همین دلیل، سالک باید از ابتدای ماه رجب سرعت گرفته و به تناسبی که به روزهای پایانی ماه رجب می‌رسد، به شدت مراقبات و عبادات خود بیفزاید و به همین ترتیب، باید با شتابی فزاینده از مراقبات، وارد شهر نبی اکرم (ص) بشود و این شتاب را شدت بخشد تا در آستانهٔ ورود به ماه رمضان، قابلیت جدا شدن از تعلقات عالم دنیا و وابستگی به ماسوی‌الله را پیدا کند.

ماه شعبان تعلق به رسول خدا (ص) دارد و اگر اشرف خلایق در نزد پروردگار، حضرتش (ص) می‌باشد، تبعاً هر آنچه منسوب به آن حضرت است، شرافتی در خور آن حضرت می‌یابد؛ چنان‌که روایت شده آن هنگام که رسول خدا (ص) فرمود: «همانا که شعبان ماه من است؛ پس خداوند رحمت کند کسی را که مرا بر این ماه یاری رساند.» حضرت امیرالمؤمنین (ع) در پی این بیان نبوی (ص) فرمود: «هرگز روزهٔ ماه شعبان از زمانی که این پیام را از رسول خدا (ص) شنیدم از من فوت نشد و ان شاء الله تا پایان عمر، به این سنت عمل خواهم کرد.»

رسول اکرم (ص) در ادامهٔ بیان فضائل ماه شعبان فرمودند: «آن ماهی است که حسنه در آن هفتاد برابر است و خطا ملغی گردد و گناه آمرزیده است و حسنه پذیرفته و حضرت جبار -جلّ جلاله- در آن به بندگانش مباهات و به روزه‌داران و شب‌زنده‌دارانش نگاه کند؛ پس به آن‌ها در برابر حاملان عرش می‌بالد.»

رسول خدا (ص) دلیل نام‌گذاری شعبان را «قسمت‌بندی ارزاق مؤمنین» بیان فرمودند، این است که هریک از اهل ایمان، در بهره‌مندی از سلام و درود الهی و خروج از حجب ظلمانی و نورانی به مراتب عوالم قرب، استعدادی متناسب با مرتبه و ظرفیت خویش دارد و بهرهٔ ایشان از برکات این سه ماه یکسان نیست.

رسول خدا (ص) دلیل نام‌گذاری شعبان را «قسمت‌بندی ارزاق مؤمنین» بیان فرمودند، این است که هریک از اهل ایمان، در بهره‌مندی از سلام و درود الهی و خروج از حجب ظلمانی و نورانی به مراتب عوالم قرب، استعدادی متناسب با مرتبه و ظرفیت خویش دارد و بهرهٔ ایشان از برکات این سه ماه یکسان نیست.

رسول خدا (ص) فرمود: «... و شعبان ماه من است و در این ماه بسیار بر پیامبرتان (ص) و اهل بیتش (ع) صلوات بفرستید.» ایشان در ادامهٔ روایت، دربارهٔ جایگاه ماه شعبان در میان ماه‌های رجب و رمضان می‌فرمایند: «و ماه شعبان را ماه شفاعت نامیده‌اند؛ زیرا پیامبر شما (ص) هر کس که در آن صلوات بر او بفرستد را شفاعت می‌کند.»

سالکین این‌چنین وارد بر ضیافت نبوی (ص) در ماه شعبان می‌شوند و خود را مهیای بهره‌مندی از فیوضات ماه رمضان می‌نمایند؛ که در ماه مبارک رمضان، هرچند صاحب خانه در کرامت تام است، ولی میهمانان نیز باید استعداد بهره‌مندی از کرم او را داشته باشند. سعی ناکرده در این راه به جایی نرسی مزد اگر می‌طلبی طاعت استاد ببر

رسول خدا (ص) فرمود: «... و شعبان ماه من است و در این ماه بسیار بر پیامبرتان (ص) و اهل بیتش (ع) صلوات بفرستید.»

رسول خدا (ص) دربارهٔ ارزش یتیم‌داری و اهتمام به آن‌ها فرمودند: «پیامبر اکرم (ص) انگشت اشاره و میانی خود را نشان داد و فرمود: من و سرپرست یتیم در بهشت مانند این دو هستیم.» این بیان نبوی (ص) را در کنار فرمایش امام حسن عسکری (ع) قرار دهیم که به نقل از اجداد طاهرین‌شان تا رسول اکرم (ص) فرمودند: «سخت‌تر از یتیمی کسی که مادر و پدرش را از دست داده، یتیمی است که از امام خود بریده شده و توان دسترسی به او را ندارد و حکم مسائل دینی مورد ابتلایش را نمی‌داند. بدانید که هر کس از شیعیان ما که به علوم ما آگاه است، این شخصی که به شریعت ما آگاه نیست و دسترسی به ما ندارد، (همچون) یتیمی است در دامان او. بدانید که هر کس او را هدایت و ارشاد کند و شریعت و احکام ما را به او بیاموزد، در جمع بهشتیان برین با ما خواهد بود».

رسول خدا (ص) فرمود: «... و شعبان ماه من است و در این ماه بسیار بر پیامبرتان (ص) و اهل بیتش (ع) صلوات بفرستید.» ایشان در ادامهٔ روایت، دربارهٔ جایگاه ماه شعبان در میان ماه‌های رجب و رمضان می‌فرمایند: «و ماه شعبان را ماه شفاعت نامیده‌اند؛ زیرا پیامبر شما (ص) هر کس که در آن صلوات بر او بفرستد را شفاعت می‌کند.»