بریده‌هایی از کتاب اسرار‌ ماه شعبان؛ ادب حضور (دفتر دوم)

مرحوم استاد سعادت‌پرور در باب روزه‌های ماه رجب می‌فرمود که اگر کسی توفیق روزه‌های ماه رجب را پیدا نکند، تسبیحات خاصی وارد شده که می‌توان با ذکر آن، روزه را جبران کرد؛ ولی روزه‌های ماه شعبان جایگزین ندارد و ذکر و یا تسبیحی عملی در این باره وارد نشده. این امر بیانگر ارزش فوق‌العادهٔ روزه‌های ماه شعبان است

رسول خدا (ص) دربارهٔ ارزش یتیم‌داری و اهتمام به آن‌ها فرمودند: «پیامبر اکرم (ص) انگشت اشاره و میانی خود را نشان داد و فرمود: من و سرپرست یتیم در بهشت مانند این دو هستیم.»

با توجه به شرافت ماه شعبان به برکت رسول خدا (ص)، رحمت موصلهٔ الهی آنچنان مستعدّین را در این ماه در بر می‌گیرد که با کمترین تلاش، بیشترین بهره را در ماه شعبان دریافت می‌نمایند.

«از امام صادق (ع) پیرامون افضل اعمال ماه شعبان سؤال کردم؛ حضرت فرمودند: صدقه و استغفار است.»

رسول خدا (ص) در نصایح خود به امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «ای علی (ع)، هرگاه دیدی که مردم به زیادی عمل می‌پردازند، تو به خالص کردن عمل بپرداز.» و هم ایشان فرمودند:

«ای علی (ع)، هرگاه دیدی که مردم به زیادی عمل می‌پردازند، تو به خالص کردن عمل بپرداز.»

«ای علی (ع)، هرگاه دیدی که مردم به زیادی عمل می‌پردازند، تو به خالص کردن عمل بپرداز.»

«مباهات» یعنی زیبایی فوق‌العاده و بهجت‌برانگیز چیزی را در نزد کسی ستودن. پس مباهات الهی به عبادت‌کنندگان در ماه شعبان، بیانگر مقام و مرتبهٔ فوق‌العادهٔ کسانی است که حریم ماه شعبان را به احترام رسول اکرم (ص) حفط می‌نمایند. مباهات الهی، به معنای دستگیری کامل از این گروه در ماه شعبان است.

رسول خدا (ص) فرمود: «... و شعبان ماه من است و در این ماه بسیار بر پیامبرتان (ص) و اهل بیتش (ع) صلوات بفرستید.»

هرچند اصل ارتزاق اولیاء و اهل معرفت، در ماه ضیافت الهی و هنگام بهره‌گیری از سفرهٔ گستردهٔ ماه رمضان است، ولی تقدیر میزان بهره‌مندی هر کس از مضیف‌خانهٔ ربوبی، در ماه شعبان و ضیافت نبوی (ص) رقم می‌خورد.

لَ رَسُولُ اللهِ (ص): «شَهْرٌ شَرِیفٌ وَ هُوَ شَهْرِی، وَ حَمَلَةُ الْعَرْشِ تُعَظِّمُهُ وَ تَعْرِفُ حَقَّهُ... وَ الْجَبّارُ جَلَّ جَلالُهُ یباهِی بِهِ لِعِبادِهِ، وَ ینْظُرُ إِلی صُوّامِهِ وَ قُوّامِهِ، فَیباهِی بِهِمْ حَمَلَةَ الْعَرْشِ.» «(ماه شعبان) ماهی شریف است که تعلق به من دارد و حاملان عرش الهی آن را بزرگ می‌دارند و حقش را می‌شناسند... و خداوند جبّار -جل جلاله- به این ماه به بندگانش مباهات می‌کند و به روزه‌داران و به‌پا دارندگان آن می‌نگرد؛ پس به وجود ایشان به حاملان عرش مباهات می‌کند.» (الأمالی (للصدوق)، ص ۲۳)

رسول خدا (ص) در نصایح خود به امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «ای علی (ع)، هرگاه دیدی که مردم به زیادی عمل می‌پردازند، تو به خالص کردن عمل بپرداز.»

هنر در سلوک، نه بالا بردن کمّیت عمل و تحمیل عبادات شاق و اذکار سنگین بر نفس است؛ بلکه در درجهٔ اوّل، باید در اصلاح نیت و بالا بردن کیفیت عمل کوشید؛ تا با عباداتی مساوی با دیگران، سرعت سیر بیشتری داشت و در میدان مسابقهٔ سلوک الی‌الله، با اخلاص بیشتر و مقام عقل، گوی سبقت را از دیگران ربود

لذا توصیه می‌شود که تا حدّ توان از روزه‌های این ماه بهره بگیریم؛ به خصوص روزهای دوشنبه، پنجشنبه و ایام معینی که در همهٔ ماه‌ها به روزه ممتاز است (پنجشنبهٔ اوّل و آخر ماه و نیز چهارشنبهٔ وسط ماه) را از دست ندهیم.

از رسول خدا (ص) نیز روایت شده: «آنجا که خویشاوند نیازمندی وجود داشته باشد، جای صدقه دادن به دیگری نیست.»

بهتر است که انسان در همهٔ موارد انفاقات، اعم از مالی و غیر مالی، ذوی‌القربی و نزدیکان نسبی و سببی را مقدم بدارد؛ چنان‌که خداوند در ترتیب احسان به دیگران، در آیات متعدد، به ذوی‌القربی سفارش اکید نموده است؛ از جمله می‌فرماید: «و خدا را بپرستید! و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکی کنید؛ همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و همسایهٔ نزدیک و همسایهٔ دور و دوست و همنشین و واماندگان در سفر و بردگانی که مالک آن‌ها هستید؛ زیرا خداوند کسی را که متکبر و فخر فروش است دوست نمی‌دارد.»

ماه ذی‌قعده از منزل بیرون آمد و فرمود: ای مردم، کدام‌یک از شما می‌خواهد توبه کند؟ عرض کردیم: همه می‌خواهیم توبه کنیم. فرمود: غسل کنید و وضو بگیرید و چهار رکعت نماز -در هر رکعت یک بار «فاتحة الکتاب»، سه بار «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» و هر کدام از دو سورهٔ «معوّذتین» (سوره‌های ناس و فلق) را یک بار بخوانید، سپس هفتاد بار استغفار کنید و آن را به «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إلَّا بِاللهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ» ختم کنید، آن گاه دست‌ها را بالا آورید و بگویید: «یا عَزِیزُ یا غَفَّارُ، اِغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ ذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ، فَإِنَّهُ لا یغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلّا أَنْتَ.» سپس فرمود: هر بنده‌ای از امت من این عمل را انجام

چنان‌که رسول خدا (ص) در نصایح خود به امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «ای علی (ع)، هرگاه دیدی که مردم به زیادی عمل می‌پردازند، تو به خالص کردن عمل بپرداز.»

رسول خدا (ص) فرمود: «... و شعبان ماه من است و در این ماه بسیار بر پیامبرتان (ص) و اهل بیتش (ع) صلوات بفرستید.»

عدم ذکر صریح شب قدر، نه به معنای عدم تعیین است؛ بلکه این چهار شب، مراتب یک حقیقت هستند که از شب نیمهٔ شعبان آغاز و در شب ۲۳ ماه مبارک رمضان مستقر می‌شود.