بریده‌هایی از کتاب شازده حمام (جلد چهارم)

در دههٔ ۱۳۴۰ آن دو برادر برای هر مجلس نوحه ۲۰ ریال می‌گرفتند. روزی حاج کاظم مقتدری جلسه‌ای پنج تومان (۵۰ ریال) به آن‌ها داده بود. برادرها گفتند: «حاجی، اشتباه کردی! حق ما جلسه‌ای دو تومان است.» حاجی گفت: «اشتباه نکردم. جلسه‌ای پنج تومان حساب کردم.» آن دو برادر گفتند: «نوحهٔ پنج‌تومانی برای امام حسین (ع) نیست، برای پول و بلکه برای یزید است! نوحهٔ پنج‌تومانی ثواب و برکت ندارد. خرج ما همین دو تومان است. حاجی، ما را از فیض مداحی امام حسین (ع) محروم نکن!» بقیهٔ پول را پس دادند. بله به‌راستی‌که نوحهٔ میلیونی، نوحهٔ یزیدی است. نوحهٔ امام حسین (ع) پول میلیونی نمی‌خواهد.

دختر ۱۵-۱۴ ساله را به مردی می‌دادند که دوست نداشت. آن عروس نوجوان را به خانه‌ای می‌بردند که سه تا برادرشوهر مجرد هم آنجا زندگی می‌کردند. داماد صبح زود سر کار می‌رفت و غروب برمی‌گشت. عروس جوان با برادرشوهرهای هم‌سن‌وسالش توی سوراخ سنبه‌های آن خانه‌های پیچ‌درپیچ، چِشم قایم بازی می‌کرد. شما خود پرتقال‌فروش را پیدا کنید.

امروزه مردم رفاه دارند، ولی آرامش ندارند. مردم تفاوت کلمهٔ رفاه و آسایش و آرامش را می‌دانند؛ اما آیا به آن عمل هم می‌کنند؟ بهترین خانه، وسایل، ماشین، مسافرت را دارند؛ ولی حرف از دعوا، مرافعه و طلاق می‌زنند. دوستی می‌گفت این روزها همه‌چیز را می‌شود با پول خرید. به او گفتم هرکس همه‌چیز را می‌خواهد با پول بخرد، باید همه‌چیز را هم با پول بفروشد. آخر چطور می‌شود سلامتی، سعادت، خوشبختی و آرامش را با پول خرید؟ سری به دادگستری بزنید. ببینید چه تعداد زوج‌های میلیاردر در راهروهای دادگستری سرگردان‌اند و التماس می‌کنند که قاضی حکم طلاقشان را صادر کند.

پیوند عمیق مسلمان و زردشتی و یهودی در یزد و ایران، نماد انسانیت است؛ نمادی عالی از قوانین و فقه اسلامی. همزیستی مسالمت‌آمیز پیروان این سه دین در یزد و دیگر شهرهای ایران، یک نماد و میراث فرهنگی معنویِ بسیار ارزشمند و عمیق برای ایران است. این همزیستی درسی است برای همهٔ بشریت.

جهان امروز بیش از گذشته به این تقاضا از خدا نیاز دارد: «خدایا به من سعه‌صدر بده یا سینه‌ام را گشاده گردان.» سعه‌صدری که منشأ تعامل، تساهل و تحمل مخالفان است. سعه‌صدری که منشأ احترام به دیگران و دگراندیشان است. سعه‌صدری که منشأ صلح است. سعه‌صدری که خود بالاترین تبلیغ برای دین، مذهب و فرهنگ خدامحوری است. فرهنگ این مرزوبوم را دشمن‌تراشان نساخته‌اند. فرهنگ این مرزوبوم را امثال شیخ ابوالحسن خرقانی، بایزید بسطامی، فردوسی، مولوی، سعدی، حافظ، سیدعلی‌محمد وزیری یزدی و... ساخته‌اند. کسانی که به کُنه دین و قرآن پی‌برده‌اند. خداوند به همه ما سعه‌صدر عطا کند که برای بندگان او احترام قائل شویم.

آن روز بیشتر پرس‌وجو نکردم. فقط فهمیدم که نه‌تنها باید با همشهریان یهودی، زردشتی و... زندگی کنیم، بلکه باید به آن‌ها تعارف مضاعف هم بکنیم. شما بهتر از من می‌فهمید این حرف چه عمقی دارد. به عمق همه خاورمیانه. به عمق همه جهان.

هنوز هم (۱۳۹۴) خانه بزرگ یهودیان یزد دیواربه‌دیوار مسجد جامع است. کنیسه بزرگ یهودیان یزد در ۵۰ متری مسجد جامع واقع است. البته، این خودش خیلی معنا دارد. آن‌ها که اهل معرفت دینی و اسلامی هستند، می‌فهمند. آن‌ها که فرهنگ اسلامی‌ـ ایرانی را می‌فهمند، می‌دانند که نزدیکی مسجد جامع مسلمانان و کنیسه یهودیان یعنی چه؟ می‌دانند این نزدیکیِ جغرافیایی ریشه در یک فرهنگ غنی چندهزارساله دارد. می‌دانند چه همزیستیِ مسالمت‌آمیزی در پسِ این نزدیکیِ جغرافیایی نهفته است؛ چیزی که امروز جامعه بشری به آن نیاز مبرم دارد.

اول کتاب از شما خواهشی دارم. سعی کنید داستان‌های کتاب‌ها و شعرها را بفهمید، نه آن‌که فقط آن‌ها را بخوانید.

در هر مشکلی حکمتی است و در هر حکمتی، نعمتی.

در دنیای فعلی حدس زده می‌شود دست‌کم ۲۵ درصد اقتصاد جهان بر محور دزدی، قاچاق، اعتیاد، جرم و جنایت، ترور و عوامل بازدارندهٔ این جرائم می‌چرخد. شما فکر می‌کنید همین سیستم نه‌چندان پیچیدهٔ دزدگیر ماشین و اعلام خطر سرقت که در بانک‌ها، طلافروشی‌ها و فروشگاه‌ها نصب است، سالانه چقدر چرخش مالی دارد؟ در این دنیای مادی که همه‌چیز بر مدار پول می‌چرخد، چه کسی می‌تواند جرم‌زدایی کند؟ حتی فرهنگ‌سازی برای رفع این مسائل، به یک اقتصاد تبدیل شده است. یک‌جور کاسبی است. خداوند که از ذهن و قلب مردم بیرون رفت، جایش پاسبان، قاضی، زندان، زندان ساز، دوربین مداربسته و... می‌نشیند. فرزندانمان را با فرهنگ انسانی تربیت کنیم. شاید یک اقتصاد صحیح‌تر و کم‌هزینه‌تر جایگزین این اقتصادِ افسارگسیختهٔ پرهزینه شود.

حاجب‌مرتاض هنوز (۱۳۹۴) در ۸۵ سالگی سالم و تواناست و می‌تواند بیمارستانش را مدیریت کند. اما تأیید این بانوی نیک‌اندیش حدسم را به‌یقین تبدیل کرد. اکنون پژوهشگری باید همت به خرج دهد و با تحقیق و پژوهش معلوم کند که تلاش‌های خانم اقدس بقایی در ساخت اولین هنرستان دخترانه یزد چه تأثیری بر فرهنگ و هنر و مهم‌تر از آن، هنرمندان این شهر داشته است. چه کسی جستجو خواهد کرد وجوهات خیّری که امثال دکتر حاجب‌مرتاض در راه اعتلای زندگی فقرا خرج کرده‌اند، چه تأثیری بر فرهنگ و هنر و مهم‌تر از آن، زندگی و فرهنگ این شهر و مملکت داشته است؟ وجوهاتی که در عصر فقر و بدبختی صرف زندگی فقرا می‌شد. عصر قبل از گران شدن نفت. در اوایل دهه ۱۳۴۰ نفت ایران را بشکه‌ای کمتر از یک دلار می‌خریدند.

چون بیشتر از ۶۴ سال دارد، ۵۰ درصد کار می‌کند و ۸۰ درصد حقوق می‌گیرد. دخترش مونا نجیب، از مدرسهٔ آمریکایی استکهلم بورس گرفت و برای ادامهٔ تحصیل در رشتهٔ موسیقی به آمریکا رفت. حالا (۲۰۱۴) او درزمینهٔ موسیقی کار می‌کند. می‌توانید فعالیت‌های او را در شبکه‌های اینترنتی دنبال کنید. پسرش عماد، دانش‌آموخته رشته اداری و مالی است. اکنون عماد صالح درزمینهٔ نرم‌افزار و فیلم‌های سه‌بُعدی کار می‌کند. می‌توانید با جستجو در اینترنت، او را هم پیدا کنی

محیط اطراف هم آرام است. هیچ‌کس برای دیگری پرونده نمی‌سازد. این پرونده‌سازی عمق فاجعهٔ فرهنگ ماست. باید کاری کرد که پرونده‌سازی بی‌ارزش شود. فقط در آزادی است که پرونده‌سازی ارزشی نخواهد داشت. وقتی چیزی ارزش نداشت، خودبه‌خود از بین می‌رود. چقدر از غیبت‌ها و تهمت‌های ما به نیت پرونده‌سازی است؟ خداوند نیز از پرونده سازان بیزار است. به همین خاطر دروغ، تهمت، غیبت و افترا را به‌شدت نهی کرده است. وقتی آزادی باشد، چه دروغی باید گفت؟ اصلاً چرا دروغ باید گفت؟ چرا چیزی را پنهان باید کرد؟ در آزادی انسان درون و ذات خود را به همگان اعلام می‌کند. وقتی آزادی باشد، غیبت معنا پیدا نمی‌کند.