بریده‌هایی از کتاب روزی روزگاری فوتبال (فوتبال و جامعه‌شناسی)

«فوتبال مسئلهٔ مرگ و زندگی نیست، از این دو موضوع بسیار مهم‌تر است.»

همان سالی که رئال با نتیجهٔ تکرارنشدنی یازده بر یک بارسا را له کرد تا برنابئو جای بیشتری در دل طرف داران رئال پیدا کند.

«فوتبال مسئلهٔ مرگ و زندگی نیست، از این دو موضوع بسیار مهم‌تر است.»

نود دقیقه یا صد و بیست دقیقه، که به‌هرحال تمام می‌شد تا بازی بعد، تا فصل بعد، تا تورنمنت بعد. فاصلهٔ پیروزی و شکست، امید و ناامیدی در ضربه‌های پنالتی گاهی سر سوزنی می‌شد. سرنوشت بازی‌ها گاهی با طرح و نقشه رقم خوردند و گاهی با تصادف و اقبال. گاهی با پشتکار، گاهی با فرصت‌طلبی. گاهی با ریاضت، گاهی با شکیبایی.

هنوز گاهی در خواب دویدن جوان لاغراندامی را در زمین دانشگاه تهران می‌بینم. خودم را. تکان‌دهنده‌ترین رؤیایم را. بلند شدن از آن خواب سخت است. عرق می‌کنم و نفس‌نفس می‌زنم. غمگین می‌شوم و گاهی آشفته. نه برای این‌که پا به سن گذاشته‌ام. نه برای این‌که پابه‌سن گذاشتگی را دوست ندارم (که دوست دارم). ولی آن رؤیا هنوز برایم غایت شور زندگی است.

باشگاه تاج طی دیدار نهایی جام قهرمانی باشگاه‌های آسیا ۱۹۷۰ ـ سال ۱۳۴۹ ـ در تهران هاپوئل اسرائیل را در شرایطی که یک بر صفر عقب بود، دو بر یک با ضربه‌ِی پیروزی بخش مسعود معینی شکست داد.

در امجدیه دیدی و دیدی و دیدی و جوانی‌ات را جا گذاشتی. همان‌جا روی همان سکوهای چوبی که بعدها بتنی شدند. ته دلت آرزو می‌کنی وقتی از این دنیا رفتی، وقتی خداحافظی کردی، گاه‌وبی‌گاه بالای امجدیه پرسه بزنی. به جوان‌ها نگاه کنی و روزهای شیرین را به‌یاد آوری. آن ضربه‌ها را. آن اشک‌ها را. آن خنده‌ها را.

طرف‌داران تیم‌ها هر هفته در مکان ثابتی گرد می‌آیند و در یک لحظه به نقطهٔ ثابتی می‌نگرند و کنار هم با بیم و امید، با شور و عشق فریاد می‌کشند. در غم و شادی شریک می‌شوند و به فاصله‌های سنی، جنسی، قومی، فرهنگی، مالی و طبقاتی پوزخند می‌زنند. فوتبال به یمن باهم بودن و یکی‌شدن، با جادوی سحرانگیز غوطه‌ور شدن در جمع، طراوتش را به‌رغم صحنه‌های ظاهرا تکراری، حفظ کرد. در سینما فیلم‌های مربوط به مشت‌زنی، جذاب‌تر از آثار مربوط به سایر ورزش‌ها هستند، چرا که شکل گلادیاتورگونهٔ مشت‌زنی و رویارویی تن‌به‌تن در بدوی‌ترین شکل خود، درام اثر را در مقایسه با فوتبال که جمع اهمیت بیشتری دارد رقم می‌زند. سینما به فرد تمایل بیشتری دارد و فوتبال با جمع هم گره می‌خورد.

همیشه مهم نیست تیمی ببازد و کافی است مردان حاضر در میدان، تماشاگران‌شان را متقاعد کنند تا پای جان جنگیده‌اند.

هویت ملی یا جمعی یک ملت معمولاً در قالب ورزشی بروز می‌کند که آن ورزش با اقبال یا توجه عمومی روبه‌رو شده باشد.