بریده‌هایی از کتاب چگونه یک نماز خوب بخوانیم؟

چه کنیم که مثل ندید بدیدها نباشیم که عقدۀ لذت بردن دارند و با سر، به طرف لذت هر گناهی می‌روند و از هر خمرۀ خیالی شرابی سر در می‌آورند؟ پاسخ روشن است اگر روح خودمان را با عبادت و ذکر پروردگار تغذیه کنیم زندگیمان سرشار از نشاط، شادی و انرژی می‌شود و با حداقل نعمات و مواهب نیز شیرین خواهد شد

وقتی که مشغول کاری هستی، یک دفعه مؤذن، اذان می‌گوید. می‌گویی «آخر الان حال ندارم»، می‌گوید «اتفاقاً نماز طوری طراحی شده، تا حال تو را بگیرد. برای اینکه مؤدب بشوی، باید کمی به خودت ضدّ حال بزنی. اساس کار بر این است که نماز حال تو را بگیرد، پس تسلیم باش!»

نماز خواندن زمانی شروع به رشد دادن انسان می‌کند، که انسان از آن لذت نبرد. نماز زمانی چرک روح آدم را می‌گیرد، که لبۀ زبر نماز روح تو را بسابد. مثلاً نشسته‌ای غرق بازی، غرق کار یا غرق استراحت شده‌ای که یک دفعه مؤذن اذان می‌گوید و تو باید بلند شوی بروی نماز بخوانی. طبیعتاً حالت گرفته می‌شود، اما عیبی ندارد، همین الان بلند شو برو نماز بخوان تا آدم شوی. کتک نماز را بخور و تلخی آن را تحمل کن تا آدم شوی.

اگر دیدی حافظه‌ات دارد ضعیف می‌شود، اگر مشکلاتی مثل افسردگی، عصبی مزاج بودن و بسیاری از این بیماری‌های روحی و روانی پیدا کرده‌ای، اول از همه نمازت را بررسی کن، ببین نمازت چه اشکالی دارد؟ اگر ذهنت درست کار نمی‌کند باید حدس بزنی که شاید از ناحیۀ نمازت باشد، شاید به اصطلاح، نمازِ خونت کم شده است و اگر چند واحد نماز به روح خودت تزریق کنی، به احتمال زیاد تعادل و آرامش پیدا خواهی کرد.

وقتی می‌خواهی جلوی خدا وضو بگیری، حواست باشد که وضو گرفتن، صرفاً برای تمیز شدن و نظافت نیست که با عجله و بی‌حوصله دستت را بکوبی و بروی! مگر از این‌کار ناراحت هستی که این‌قدر بی‌حوصله انجامش می‌دهی؟! می‌خواهی خدا توفیق نماز خواندن را از تو بگیرد و بگوید: «اصلاً نمی‌خواهم نماز بخوانی! می‌خواهم صد سال سیاه نماز نخوانی! نکند از اینکه خواستم یک جا برای تو خدایی کنم و بندگی تو را ببینم ناراحت هستی؟!»

نماز یعنی چَشم گفتن به خدا

خداوند در سورۀ زلزال می‌فرماید: «فَمَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیراً یرَهُ وَ مَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یرَهُ؛ هر کس ذره‌ای کار خوب انجام بدهد نتیجۀ آن را می‌بیند، و هر کس ذره‌ای کار بد انجام بدهد، نتیجۀ آن را می‌بیند.» اگر ابهت همین دو آیه در دلت بیفتد، سحرها دیگر نمی‌خوابی.

عبادت به معنای خاص کلمه یعنی از همۀ کارها دست برداری و جلوی خدا، هر طور که او گفت بایستی، به فکر او باشی، به ذکر او مشغول باشی و تمام حرکاتت در اختیار اوامر او باشد.

اولین فلسفۀ نماز تکراری این است که به آدم «ادب» یاد می‌دهد. خیلی‌ها بلد هستند وقتی به یک غریبه می‌رسند، لبخند بزنند. امّا هنر این است که وقتی به کسانی که برایت تکراری شده‌اند می‌رسی، احترام بگذاری و لبخند بزنی؛ حتی اگر حال و حوصله نداشته باشی. یعنی وقتی به پدرت، مادرت، همسرت و بچه‌هایت، می‌رسی، عین غریبه‌ها لبخند بزنی.

به همدیگر نگاه می‌کنیم و می‌گوییم «ما هم مثل دیگران!» این «نگاه به دیگران» یک سمّ مهلک برای ماست!

لابد شما هم دلتان می‌خواهد استاد داشته باشید و از خدا می‌خواهید: «خدایا! یک مربی و استاد خوب برای رسیدن به خودت به ما نشان بده!» حالا اگر من، یک استاد به شما معرفی کنم، قبول می‌فرمایید؟ اگر قبول دارید، بدون معطلی به شما یک استاد خوب معرفی کنم: «نماز»!

می‌گویی: «خدایا من نمی‌خواهم از سجود در خانه تو سر بردارم» خدا می‌فرماید «دستت را بده به من عزیزم، می‌دانم تو دیگر نمی‌توانی، می‌دانم دیگر دوست نداری سر از خاک در خانه‌ام برداری، می‌دانم چقدر سجده را دوست داری. بیا خودم کمکت می‌کنم» لذا می‌گویی: «بِحَوْلِ اللهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ؛ به یاری و قوت خداوند بلند می‌شوم و می‌نشینم.»

ما گناه تمام بی‌نمازها را به گردن نمازخوان‌ها می‌اندازیم چرا که اگر نمازخوان‌ها قشنگ نماز بخوانند، اگر نمازخوان‌ها از نمازشان لذت کافی و بهرۀ وافی ببرند، طبیعتاً اکثر بی‌نمازها هم به سمت نماز گرایش پیدا خواهند کرد. راه تبلیغ دین همین است.

فایدۀ ادب درِ خانۀ خدا این است که تکبر را از دل آدم‌ها برمی‌دارد. همان تکبری که طبق آیات و روایات، به حدّی خطرناک است که فرموده‌اند اکثر اهل جهنم، متکبرین هستند و بدترین جای جهنم برای متکبرین است. دردناک‌ترین آیات عذاب الهی هم که به خلود در جهنم و جاودانه بودن در عذاب دلالت دارد، خطاب به متکبّرین بیان شده است. تکبر آن‌قدر خطرناک است که رسول گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: «کسی که ذره‌ای تکبر در قلبش باشد حتی بوی بهشت هم به مشامش نمی‌رسد.» البته منظور از این تکبر، تکبر در مقابل حق و تکبر در مقابل ولی خدا است نه تکبرهای کوچک و معمولی بین آدم‌ها.

خشیت داشتن، کار عارفان نسبت به حضرت حق است و انسان وقتی نماز امیرالمؤمنین (ع) را در نظر می‌گیرد، دیگر از خودش ناامید می‌شود که نماز عاشقانه بخواند. ما برای اینکه نماز خوب خواندن را شروع کنیم و یاد بگیریم، باید جلوی پای خودمان را نگاه کنیم و ببینیم ما چقدر می‌توانیم قدم برداریم، و البته هر از گاهی به قله‌ها نگاه کنیم.

امیرالمؤمنین علی (ع) فرمودند: «شما به عمل به آنچه می‌دانید محتاج‌ترید تا به دانستن آنچه که نمی‌دانید.»

مشکل‌شان این است که خدای آنها عظمت ندارد، فقط مهربان است. تنها کاری که خدایشان بلد است انجام دهد، این است که ببخشد. خدایی که انسان از او حساب نبرد، عاشق او هم نمی‌تواند بشود.

الهی فدای کفشدار درِ حرم خدا شوم! حرم خدا نماز است و هر وقت که می‌خواهی وارد حرم خدا شوی، یک کفشدار آنجا ایستاده است که صدا می‌زند «فَاخْلَعْ نَعْلَیک إِنَّک بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوی؛ کفشهای خود را در بیاور، که تو در سرزمین مقدس طوی هستی»

هر کسی باید بگوید «خدا دارد به من نگاه می‌کند.» خداوند به همه نگاه نمی‌کند، فقط به تو نگاه می‌کند. هر کسی باید نگاهش این‌طور باشد که: «دارند مرا انتخاب می‌کنند. من خودم را با بقیه قاطی نمی‌کنم.» اگر نگاهش این باشد، به محض اینکه اذان می‌گویند، سبک‌بال می‌پَرد و نمازش را می‌خواند. به کسی هم نگاه نمی‌کند.

می‌دانی چرا مالک اشتر این‌قدر محکم و مستقل بود؟ چون یک لحظه هم غافل نبود از اینکه «همۀ عالم دست خداست.» یعنی از همان کسانی بود که «دائم در نمازند».