بریده‌هایی از کتاب چگونه یک نماز خوب بخوانیم؟

مرحوم آیت‌الله قاضی (ره) استاد آیت‌الله بهجت (ره) بودند و حضرت امام (ره) از ایشان به «کوه عرفان» تعبیر می‌فرمودند. آقای بهجت (ره) مکرر در نصایح‌شان این عبارت را از مرحوم قاضی (ره) نقل می‌فرمودند: «اگر کسی نماز واجبش را اول وقت بخواند و به مقامات عالیه نرسد مرا لعن کند.

نماز که فقط برای آباد کردن آخرت آدم نیست، برای آباد کردن و اصلاح امور دنیای آدم هم هست. اشتباه است اگر بگوییم که ثمرۀ نماز فقط در آخرت دیده می‌شود

حضرت آیت الله العظمی بهجت (ره) می‌رسیدند و از ایشان سؤال می‌کردند که «برای رسیدن به عرفان و قرب الهی چکار کنیم؟» ایشان می‌فرمود: «اگر به آنچه می‌دانید عمل کنید و معلومات را زیر پا نگذارید، این تمام عرفان است.

مگر از این‌کار ناراحت هستی که این‌قدر بی‌حوصله انجامش می‌دهی؟! می‌خواهی خدا توفیق نماز خواندن را از تو بگیرد و بگوید: «اصلاً نمی‌خواهم نماز بخوانی! می‌خواهم صد سال سیاه نماز نخوانی! نکند از اینکه خواستم یک جا برای تو خدایی کنم و بندگی تو را ببینم ناراحت هستی؟!»

اگر جلوی مهمان بخواهی میوه‌ای را بشویی و به او بدهی، چه جوری می‌شویی؟ خیلی محترمانه. وقتی می‌خواهی جلوی خدا وضو بگیری، حواست باشد که وضو گرفتن، صرفاً برای تمیز شدن و نظافت نیست که با عجله و بی‌حوصله دستت را بکوبی و بروی!

قدم‌هایت را صاف و محکم قرار بده، نفس خودت را اذیت کن، به این‌طرف و آن‌طرف نگاه نکن، با ریش و سایر جوارح خودت بازی نکن، انگشت‌هایت را نشکن، و بدنت را نخاران، به دماغ و لباست دست نزن و بازی نکن، همیشه در طول نماز مادامی‌که در حالت ایستاده هستی نگاهت به محل سجده باشد. با طمع، و خوف و رغبت نماز بخوان.»

وقتی خواستی سرِ نماز در مقابل پروردگارت بایستی، مثل بندۀ گنهکاری که مولایش می‌خواهد او را تنبیه کند، در مقابل خداوند بایست (این ادب نماز است؛ حتی اگر گناهی نکرده باشی).

چشم انسان فقط وقتی که او سرحال و بانشاط است خوب می‌بیند. عقل انسان وقتی که او سرزنده است، خوب کار می‌کند و موجب خلاقیت می‌شود. قلب انسان تنها وقتی خوب کار می‌کند که احساس خوشبختی کند و وقتی قلب کسی خوب کار کرد، به دیگران محبت پیدا می‌کند و با همه مهربان خواهد بود

درست است که محبت زوری نمی‌شود، امّا ادب که زوری می‌شود!

دیدم که شیطان بر جایی که انسان در نماز می‌خاراند، بوسه می‌زند.

از امام جواد (ع) پرسیدند: «مؤدب بودن پیش خدا یعنی چه؟» حضرت فرمود: «قرائت صحیح قرآن»

نماز مؤدبانه خواندن یعنی چه؟ یعنی موقع نماز بگویی: «خدایا، اگر من حال دارم یا ندارم، اگر عشق به تو دارم یا ندارم، اگر از تو می‌ترسم یا نمی‌ترسم، اگر زورم می‌آید نماز بخوانم یا زورم نمی‌آید، به هر حال من باید ادب را رعایت کنم.»

حالا مستقل بودن را کجا تجربه کنیم؟ مثلاً آن‌جایی که یک‌دفعه‌ای همۀ مهمان‌ها در خانه نشسته‌اند و موقع نماز می‌شود. بگو «من کار دارم. می‌خواهم نماز بخوانم.» به این کاری نداشته باش که «آخر بد است. آخر اینجا ناجور است. ضایع است...» حتی نمی‌خواهد دیگران را هم دعوت کنی. نگو چرا من نماز بخوانم او نخواند؟ شاید خدا از او نمی‌خواهد. شاید او بندۀ ضعیف خداست. تو چکار داری؟ سر نماز دعایش هم بکن! برگرد به او لبخند هم بزن. به مهمان‌هایت بگو: ـ شما این میوه را میل بفرمایید. این هم مجله و روزنامه. من دو دقیقه کار دارم باید بروم برگردم.

محبت کجاست؟ محبّت فقط در دلی پیدا می‌شود که علیه خودش قیام کرده باشد. در دلی می‌توانی عشق را پیدا کنی که علیه هوس خودش قیام کرده باشد. در دلی می‌توانی وفا و صفا پیدا کنی که علیه خودش اقدام کرده باشد؛ و حداقل اقدام علیه خود، نماز اول وقت و مؤدبانه است بی‌آنکه از نماز کم بگذاری.

اولین قدم برای اینکه کسی با خدا عشق‌بازی کند و برای اینکه کسی بصیرت و معرفت پیدا کند، این است که تکبر نداشته باشد.

عد از سجدۀ دوم، دیگر نمی‌توانی بلند شوی. می‌گویی: «خدایا من نمی‌خواهم از سجود در خانه تو سر بردارم» خدا می‌فرماید «دستت را بده به من عزیزم، می‌دانم تو دیگر نمی‌توانی، می‌دانم دیگر دوست نداری سر از خاک در خانه‌ام برداری، می‌دانم چقدر سجده را دوست داری. بیا خودم کمکت می‌کنم» لذا می‌گویی: «بِحَوْلِ اللهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ؛ به یاری و قوت خداوند بلند می‌شوم و می‌نشینم.»

امام محمد باقر (ع) هم در روایت مشابهی می‌فرماید: «وقتی برای نماز ایستادی... با دست و سر و ریش خودت بازی نکن... و خمیازه نکش و با کشیدن دست‌ها رفع خستگی نکن... یک‌بار روی این‌پا و یک‌بار روی پای دیگر تکیه نکن و روی هر دو پا تکیه کن، دو پا را به هم نچسبان و زیاد هم از همدیگر باز نکن و در سجده دو ساعد (ساق دست) خود را روی زمین پَهن نکن (به زمین نچسبان) و انگشتان خود را تا نکن تا صدای شکستن آنها بلند شود چون همۀ این کارها موجب نقصان نماز می‌شوند و با کسالت برای نماز بلند نشو و با چُرت و حالتِ سنگینی، نماز نخوان!»

امام رضا (ع) در این‌باره می‌فرماید: «اگر خواستی نماز بخوانی، با کسالت برای نماز بلند نشو؛ با چُرت نماز نخوان، با عجله نماز نخوان بلکه با سکون و وقار نماز بخوان... وقتی خواستی سرِ نماز در مقابل پروردگارت بایستی، مثل بندۀ گنهکاری که مولایش می‌خواهد او را تنبیه کند، در مقابل خداوند بایست (این ادب نماز است؛ حتی اگر گناهی نکرده باشی). قدم‌هایت را صاف و محکم قرار بده، نفس خودت را اذیت کن، به این‌طرف و آن‌طرف نگاه نکن، با ریش و سایر جوارح خودت بازی نکن، انگشت‌هایت را نشکن، و بدنت را نخاران، به دماغ و لباست دست نزن و بازی نکن، همیشه در طول نماز مادامی‌که در حالت ایستاده هستی نگاهت به محل سجده باشد. با طمع، و خوف و رغبت نماز بخوان.»

وقتی تشهد می‌خوانید، نگاهتان باید به کجا باشد؟ اگر به مهر باشد، زاویۀ چشمت دوباره باز می‌شود (پلک تو بالا می‌آید) و بی‌ادبی می‌شود. لذا وقتی تشهد می‌گویی باید به زانوهایت نگاه کنی، پس موقع تشهد، دیگر نباید چشمت را به مهر بدوزی. اینها جزء احکام و مستحبات و مکروهات نماز است.

ای رکوعت شاخۀ پربار دل ای تواضع از نگاه تو خجل بر دو کتفم داغ قربانی بزن یا به سر تاج سلیمانی بزن