بریده‌هایی از کتاب گفتگو در محضر امیرالمؤمنین علی(ع)

مِنْ إماراتِ الأحْمَقِ کثْرَةُ تَلَوُّنِهِ. از نشانه‌های احمق و نادان این است که بسیار رنگ عوض می‌کند (و دارای ثبات فکری و عقیدتی نیست).

زَکاةُ الجَمالِ العِفافُ. زکات زیبارویی، پاکدامنی است.

رسول خدا (ص) فرمودند: اَلْخَمْرُ اُمُّ الْخَبائِثِ. شراب، مادر تمام پلیدی‌ها و ناپاکی‌ها است.

وظیفه حکومت در مورد بینوایان و فقراء جامعه چیست؟ اَللهَ اَللهَ فِی الطَّبَقَةِ السُّفْلی مِنَ الَّذینَ لاحِیلَةَ لَهُمْ مِنَ المَساکِینَ وَ المُحْتاجِینَ و... حقوق خدا را و دستورات او را در حق آنان رعایت کند و باید در فکر افتادگان جامعه و درمانده‌ها و بیچارگان باشند و به امور آنها رسیدگی نمایند. (زنهار که از حال آنان غافل نشوید).

ـ پرسیدم از سرور دو عالم که آیا علم بهتر است یا مال دنیا؟ فرمودند: علم بهتر از مال است زیرا علم، تو را از بلاها حفظ می‌کند، ولی مال را، تو باید حفظ کنی، مال را اگر انفاق کنی، کم می‌شود؛ ولی علم با انفاق پاینده و افزوده می‌گردد، و بالاخره کسی که بزرگی خود را به وسیلهٔ مال به دست آورده است با از دست دادن مال نیز آن بزرگی از دست برود.

آیا فکر می‌کنی اگر کسی ثروت دارد، حق دارد یک مرکب‌سواری به ده هزار درهم بخرد در صورتی که با بیست درهم می‌توانست یک مرکب بخرد؟ و یا اگر پول دارد می‌تواند هزار دینار صرف ازدواجش کند با اینکه بیست دینار او را کفایت می‌کند؟‌ هرگز، خداوند فرموده وَ لاتُسْرِفُوا.

آیا تصور می‌کنی آنچه خداوند به افراد داده به خاطر لیاقت آنها است و اگر به کسی نداده به دلیل بی‌لیاقتی او بوده؟‌ هرگز، بلکه مال،‌ امانت خداست که نزد بعضی‌ها به امانت گذاشته و اجازه داده در حد اعتدال و نیاز به مصرف خوردن، آشامیدن، ازدواج، مرکب‌سواری برسانند و مابقی آنرا صرف فقرای مسلمین نمایند.

قال علی (علیه السلام): اَعْدا عَدُوِّ الْمَرْءِ غَضَبُهُ وَ شَهْوَتُهُ فَمَنْ مَلَکهُما عَلَتْ دَرَجَتُهُ وَ بَلَغَ غایتَهُ. در پاسخ فرمودند: دشمن‌ترین دشمنان انسان، خشم و شهوت او است که اگر بر این دو پیروز شود و آنها را در اختیار خود گیرد مقام و منزلتش بزرگ گردد و به مراد خویش برسد

اَقْرَبُ الشَّیءِ الَاْجَلُ. نزدیکترین چیز به انسان مرگ است.

فقال (علیه السلام): لا یصْلَحُ من الْکذْبِ جَدُّ وَ لا هَزْلٌ وَ لا اَنْ یعِدَ اَحَدُکمْ صَبِیة ثُمَّ لا یفی لَهُ. هرگز شایسته نیست آدمی به جد یا به شوخی دروغ بگوید، چنانکه شایسته نیست کسی به فرزند خود وعده‌ای بدهد و به آن وفا نکند.

قال (علیه السلام): لا تَأمَنْ عَدُوّاً وَ اِنْ شَکرَ. فرمودند: خیر! هرگز به دشمن اعتماد مکن هرچند اظهار دوستی و سپاسگزاری کند.

چه وقت می‌توان به کسی اعتماد کرد؟ هنگامی که او را امتحان و آزمایش کردی، اگر پیش از شناختن اعتماد کنی، پشیمان می‌شوی

ثبات در دین ۴۶۳ ـ چه کنیم تا در دین ثابت قدم باشیم و با هر بادی نلغزیم؟ کتاب و سنت را خوب بشناس و دینت را از کتاب و سنت بگیر، زیرا هرکس دین خود را از گفتهٔ این و آن بگیرد، با گفتهٔ دیگری آنرا رها می‌کند، ولی هر که دین خود را از روی قرآن و سنت پیامبر (ص) و اهل بیت علیهم‌السلام بگیرد، کوه‌ها متزلزل شوند،‌ ولی او متزلزل نشود.

دو چیز گرانقدر است که کسی به ارزش آن پی نمی‌برد، مگر وقتی آنها را از دست بدهد، یکی جوانی و دیگری عافیت و سلامتی است.

دشمن یک نفر هم که باشد زیاد است. و نباید از او غافل شد و او را دست کم گرفت.

درمان اختلافات ۱۹ ـ عرض کردم: ای ساقی کوثر و ای همۀ عالم را آقا و سرور. بفرمایید چه کنیم که اختلاف از میان برداشته شود و دل‌ها با هم مهربان گردد و این همه دم از جدایی زده نشود و امت پیامبر (ص) شقه شقه نگردد؟ فقال (علیه السلام): اَلْاِنْصافُ یرْفَعُ الْخِلافَ وَ یوجِبُ الاِئْتلافَ. فرمودند: تنها انصاف؛ آری اگر انصاف در میان مردم باشد و هرکس طرف مقابل را با دیدۀ انصاف بنگرد و با دیدۀ انصاف دربارۀ او حرف بزند و با دیدۀ انصاف قضاوت کند اختلافها برطرف گردیده و به جای آن الفت و یگانگی برقرار خواهد شد.

أَفضَلُ الذِّکرِ أَلقُرآنُ، بِهِ تَشرَحُ الصُّدُورُ و تَستَنیرُ السَّرائِرُ. بهترین ذکر، قرآن است که به وسیله آن سینه‌ها گشاده شده (شرح صدر) و سیمای باطنی نورانی و دلها روشنایی می‌بیند.

امام صادق (علیه السلام) فرمود: لا یصْلَحُ النّاسُ اِلاّ بِاِمامٍ وَ لا تَصْلَحُ الأَرْضُ اِلاّ بِذاک. مردم اصلاح نشوند مگر به وسیله امام و زمین خدا نیز اصلاح نشود مگر به امام.

(یا نُوف) اِن سَرَّک اَنْ تَکوُنَ مَعی یوْمَ الْقِیامَةِ فَلا تَکنْ لِلظّالِمینَ مُعیناً. اگر دوست داری در قیامت با من باشی سعی کن یار ستمگران نباشی و آنان را در ستمکاری مساعدت نکنی.

ماهیت گناه چیست و چه می‌شود که انسان گناه می‌کند؟ گناه یک بیماری (قلبی) است که داروی شفابخش آن توبه و استغفار، و شفای آن هنگامی است که دیگر به سوی آن بازنگردی. اَلْذّنُوبُ داءٌ وَ الدّواءُ الإسْتِغْفارُ، وَ ألشِّفاءُ أن لا تَعودَ.