بریده‌هایی از کتاب مهاتما گاندی

من از مذهب بت نمی سازم و هیچ عمل بدی را که در لوای نام مقدس او انجام بگیرد نمی بخشم… هیچ اشتیاق ندارم که کسی را به دین خود بیاورم مگر آنکه بتوانم از عقلش مدد بگیرم. من حتی حاضرم کهنسال ترین خدایان «شاسترا» را چنانچه نتوانند عقل مرا مجاب کنند نفی کنم…

هم چنین گاندی ابا دارد از اینکه وطن خود را با سایر وطن ها معارض بداند. وطن پرستی او محدود به حدود هند نیست: در من، مفهوم وطن پرستی با فکر بشریت مخلوط می شود. من وطن پرستم برای آنکه انسان و انسان دوست هستم. من انحصارطلب نیستم. من برای خاطر خدمت به هند به انگلستان یا به آلمان بدی نمی کنم. امپریالیسم در نقشۀ زندگی من محلی ندارد. یک فرد وطن پرست هر قدر احساس انسان دوستی اش ضعیف تر باشد وطن پرستی اش کمتر است

«آدمی دارای قدرت خلاقه نیست و بنابراین حق تخریب ندارد….» باید آن کس را نیز که بدی می کند دوست داشت، و این به معنی چشم پوشی از بدی نیست. اگر ژنرال دایر مریض می شد گاندی قطعاً از او پرستاری می کرد؛ لیکن اگر پسر خودش زندگی ننگینی می داشت، چنان که خود او می نویسد: «عشق من ایجاب می کرد که حمایت خود را از وی دریغ دارم ولو منجر به مرگ او می شد.»

نیرو در وسایل مادی نیست بلکه در ارادۀ سازش ناپذیر است. مراد از عدم زور، تسلیم شدن دربست به بدکار نیست بلکه مقابله با تمام نیروی روح در برابر ارادۀ ظالم است

یک نفر را کفلر هندی امتیازی بر راکفلر سایر نقاط ندارد. ماشینیسم گناه بزرگی است؛ چه، ملت ها را بردۀ خود می سازد… و پول نیز مانند فسق و فجور جنسی سم مهلک به شمار می رود….

نویسندۀ انجیل سوادشی معترف است به اینکه اگر محتوای این انجیل چیزی به جز تحریم منسوجات خارجی نباشد می توان به آن خندید.

هدف غایی مبارزۀ ما دوستی با تمام دنیاست… اصل عدم زور به میان آدمیان رسوخ کرده است و همواره باقی خواهدماند. این اصل، مبشر صلح جهانی است….

ما گدایان ژنده پوش شرق، آزادی را برای بشریت فتح خواهیم کرد….

امپراتوری بریتانیا که بر استثمار متشکل نحیف ترین نژادهای دنیا و با تمهید قراردادیِ زور خشونت آمیز بنا شده است اگر خدایی عادل بر دنیا حکومت می کند نمی تواند دوام داشته باشد.

هر ملتی سر ملت دیگر را به نام همان اصولی که نقاب منافع و غرایز قابیل است، می برد.

جویای قلمرو خدا و طالب حقیقت باش، باقی همه را به رسم سرانه به تو خواهندبخشید.

تعطیل، به معنای عرف نخواهدبود، لیکن در هفته یک روزونیم آزاد گذاشته خواهندشد تا به کارهای شخصی خود برسند، و در سال، سه ماه از وقت ایشان اختصاص به سفر پیاده در سرتاسر هندوستان خواهدداشت. زبان هندی و یک لهجۀ «دراویدی» برای همه اجباری است. به علاوه، انگلیسی را باید به عنوان زبان دوم آموخت، و الفبای پنج زبان دیگر هندی؛ اردو، بنگالی، تامیل، تلوگو، دواناگاری، را نیز باید یاد گرفت. تاریخ و جغرافیا و ریاضیات و علوم اقتصادی و سانسکریت را به کودکان به لهجۀ خودشان خواهندآموخت. به موازات آن، کودکان کشاورزی و بافندگی با دست را نیز عملاً یاد خواهندگرفت.

شروع نهضت را بدین گونه ترتیب داد که روز ششم آوریل ۱۹۱۹ را در سرتاسر هندوستان روز دعا و روزه و «هرتل» تعیین کرد. این نخستین اقدام او بود.

ساتیاگراها نیز از دو کلمۀ «ساتیا» به معنی راست و درست و «آگراها» به معنی آزمایش صحیح ترکیب شده‌است. به‌خصوص این کلمه را به معنی «زیربار ظلم نرفتن» تعبیر می‌کنند. گاندی خود در تعریف این لغت می‌گوید: «پابند به حقیقت بودن، نیروی حقیقت، نیروی عشق، نیروی روح، و یا بالاخره پیروزی حقیقت با نیروی روح و عشق.»

ساتیاگراها نیز از دو کلمۀ «ساتیا» به معنی راست و درست و «آگراها» به معنی آزمایش صحیح ترکیب شده‌است. به‌خصوص این کلمه را به معنی «زیربار ظلم نرفتن» تعبیر می‌کنند. گاندی خود در تعریف این لغت می‌گوید: «پابند به حقیقت بودن، نیروی حقیقت، نیروی عشق، نیروی روح، و یا بالاخره پیروزی حقیقت با نیروی روح و عشق.»

«سواراج» از دو کلمۀ «سوا» یعنی خود و «راج» یعنی حکومت یا استقلال ترکیب شده‌است.

مذهبی بودن او ذاتی و جبلی است و سیاستمداربودنش بر حسب ضرورت.

گاندی در برابر تیلک اعلام می دارد که اگر مجبور به انتخاب شود آزادی را فدای حقیقت خواهد کرد و عشق مذهبی او به وطنش هر چند قوی باشد؛ مذهبش را مقدم می شمارد:

این دانشمند به قول خود حاضر بود حقیقت را نیز فدای آزادی کشورش کند.

«سیاست، کار سادهوها (روحانیان و قدیسان) نیست.»