بریده‌هایی از کتاب مثنوی معنوی

گر درخت خشک باشد در مکان عیب آن از باد جان افزا مدان ۱۰۵.۱۳ باد کار خویش کرد و بروزید آن که جانی داشت بر جانش گزید ۱۰۵.۱۴ * وانکه جامد بود خود واقف نشد وای آن جانی که او عارف نشد

از بهاران کی شود سر سبز سنگ خاک شو تا گل بروئی رنگ رنگ ۱۰۰.۹ سالها تو سنگ بودی دل خراش آزمون را یک زمانی خاک باش

او چو بیند خلق را سر مست خویش از تکبر میرود از دست خویش ۹۸.۷ او نداند که هزاران را چو او دیو افکند ست اندر آب جو

هر که او ارزان خرد، ارزان دهد گوهری طفلی به قرصی نان دهد

عاشق رنج است نادان تا ابد خیز لا أُقْسِمُ بخوان تا فِی کبد

لقمه تخم است و برش اندیشه ها لقمه بحر و گوهرش اندیشه ها

علم و حکمت زاید از لقمۀ حلال عشق و رقت آید از لقمۀ حلال ۹۱.۳۳ چون ز لقمه تو حسد بینی و دام جهل و غفلت زاید، آن را دان حرام ۹۱.۳۴ هیچ گندم کاری و جو بر دهد؟ دیده ای اسبی، که کرۀ خر دهد؟

لقمه ای کان نور افزود و کمال آن بود آورده از کسب حلال

کودک اول چون بزاید شیر نوش مدتی خامش بود او جمله گوش ۹۱.۱۰ مدتی می بایدش لب دوختن از سخنگویان سخن آموختن ۹۱.۱۱ * تا نیاموزد نگوید صد یکی ور بگوید حشو گوید بی شکی ۹۱.۱۲ ور نباشد گوش، تی تی می کند خویشتن را گنگ گیتی می کند

کاملی گر خاک گیرد زر شود ناقص ار زر برد خاکستر شود

هر که صبر آورد گردون بر رود هر که حلوا خورد واپس تر رود

ای بسا ظلمی که بینی در کسان خوی تو باشد در ایشان ای فلان ۷۳.۲۸ اندر ایشان تافته هستی تو از نفاق و ظلم و بد مستی تو ۷۳.۲۹ آن تویی و آن زخم بر خود می زنی بر خود آن دم تار لعنت می تنی ۷۳.۳۰ در خود آن بد را نمی بینی عیان ور نه دشمن بوده ای خود را به جان

لفظها و نامها، چون دامهاست لفظِ شیرین، ریگِ آبِ عمر ماست

اول ای جان، دفع شرّ موش کن وانگه اندر جمع گندم جوش کن

چون که اسرارت نهان در دل شود آن مرادت زودتر حاصل شود

صبر تلخ آمد، ولیکن عاقبت میوۀ شیرین دهد، پر منفعت

سالها در بندِ وصل ِ ماه خود شاه مات و، ماتِ شاهنشاهِ خود

چون قضا آید، طبیب ابله شود آن دوا در نفع خود گمره شود

* شمس تبریزی که نور مطلق است آفتاب است و ز انوار حق است ۶.۲۵ چون حدیث روی شمس الدین رسید شمس چارم آسمان سر در کشید ۶.۲۶ واجب آمد چونکه بُردم نام او شرح کردن رمزی از انعام او

هر که او بیدارتر، پُر دردتر هر که او آگاه تر، رخ زردتر