بریده‌هایی از کتاب کویر

از او، نه که چیزهای تازه فهمیده باشم، نه، «فهمیدن» های تازه آموخته‌ام

در روزگار جهل، شعور خود جرم است و در جمع مستضعفان و زبونان، بلندی روح و دلیری دل، و در سرزمین غدیرها ـ به تعبیر بودا ـ «خود جزیره بودن» (اوپا) گناهی نابخشودنی است.

عشق، جنون است و جنون چیزی جز خرابی و پریشانی «فهمیدن» و «اندیشیدن» نیست. اما دوست داشتن در اوج معراجش از سر حد عقل فراتر می‌رود و فهمیدن و اندیشیدن را نیز از زمین می‌کند و با خود به قلۀ بلند اشراق می‌برد.

عشق بیشتر از غریزه آب می‌خورد و هر چه از غریزه سر زند بی‌ارزش است و دوست داشتن از روح طلوع می‌کند و تا هر جا که یک روح ارتفاع دارد، دوست داشتن نیز همگام با آن اوج می‌یابد.

در روزگار جهل، شعور خود جرم است

«شما بیست سال بر سن معشوق‌تان بیفزایید، آنگاه تأثیر مستقیم آن را بر روی احساس‌تان مطالعه کنید!»

هر کسی به اندازه‌ای که احساسش می‌کنند، «هست». هرکسی را نه بدان گونه که «هست»، احساس می‌کنند، بدان گونه که «احساسش» می‌کنند، هست. انسان یک «لفظ» است که بر زبان آشنا می‌گذرد و «بودن» خویش را از زبان دوست می‌شنود. هرکسی «کلمه» ای است که از عقیم‌ماندن می‌هراسد و در خفقان جنین، خون می‌خورد.

من از میان همه نعمتهای این جهان، آنچه را برگزیده‌ام و دوست می‌دارم تنهایی است

عشق زیبایی‌های دلخواه را در معشوق می‌آفریند و دوست داشتن زیبایی‌های دلخواه را در «دوست» می‌بیند و می‌یابد.

آن چنان که علی در شبهای پهناور نخلستان می‌نالد. این نالۀ غربت است. گریستن در زیر آوارِ زندگی کردن

شگفتا که نگاه‌های لوکس مردم آسفالت‌نشین شهر، آن را کهکشان می‌بیند و دهاتیهای کاه‌کش کویر، شاهراه علی، راه کعبه، راهی که علی از آن به کعبه می‌رود. کلمات را کنار زنید و در زیر آن روحی را که در این تلقی و تعبیر پنهان است، تماشا کنید.

علی سخنور بزرگ تاریخ اسلام است. در نهج‌البلاغۀ او کلمات قصار و خطبه‌های طوال و سخنانی که در زیبایی بی‌نظیر است، بسیار می‌توان یافت. اما عمیق‌ترین و پرمعنی‌ترین و به‌خصوص زیباترین و بالأخص «بلیغ‌ترین» جمله‌ای که در سراسر عمرش گفته است، همان «بیست و پنج سال صبر و سکوت دردناک» اوست! چه بسیارند کسانی که همیشه حرف می‌زنند، بی‌آن که چیزی بگویند. و چه کم‌اند کسانی که حرفی نمی‌زنند اما بسیار می‌گویند.

اما آنچه در کویر زیبا می‌روید، خیال است!

«عقل» تکرار را نمی‌پسندد. اما «احساس» تکرار را دوست دارد.

مجهول ماندن است که احساس تنهایی را پدید می‌آورد و درد بیگانگی و غربت را. هر انسانی کتابی است چشم به راه خواننده‌اش. اسلام چه خوب، در فلسفۀ خلقت، «معرفت» را جانشین «عشق» کرده است

اما گاه کسی ظهور می‌کند که در او حرفها، گوشت و پوست یافته‌اند. معانی در وجود او اندام گرفته‌اند.

من باهارم تو زمین من زمینم تو درخت من درختم تو باهار نازِ انگشتای بارونِ تو باغم می‌کنه میونِ جنگلا طاقم می‌کنه. تو بزرگی مثِ شب اگه مهتاب باشه یا نه تو بزرگی مثِ شب خود مهتابی تو اصلاً خود مهتابی تو تازه وقتی بره مهتاب و هنوز شب تنها باید، راه دوری بری تا دم دروازۀ روز.

اسلام را ببینید که چگونه می‌اندیشد. هر که مسلمان نیست، کافر است. اما کافر بی‌کتاب، نجس است و کافر اهل کتاب پاک! همسایۀ دیوار به دیوار مسلمان است. شگفتا! کتاب کافر را پاک می‌کند! یعنی کتاب مثل آفتاب و آتش و خاک و آب، مطهر است؛ چه می‌گویم؟ مثل اسلام مطهّر است...

هر انسانی کتابی است چشم به راه خواننده‌اش.

آری، اما اگر گناه نباشد، طاعت را چگونه می‌توانی به دست آری؟