بریده‌هایی از کتاب آخرین انار دنیا

«هر کسی اثری... ردی، نشانه‌ای به جا می‌گذارد.

. پانزده سال بود گریه نکرده بودم. می‌دانی چقدر بد است آدم مدت زیادی گریه نکرده باشد.

مردم بدبخت این دنیا همه برادرند.

سال‌های سال آرزوهایت تو را می‌کشند، تا روزی که دریابی می‌توانی بدون هیچ زندگی کنی، می‌فهمی که تمام آن چیزهایی که دوستشان داری همه سرابند. می‌فهمی که سنگینی چیزها در ژرفای درون خود توست. در این زمان است که می‌توانی دیگر به آرزوهایت فکر نکنی و دیگر باید خیالاتت را جور دیگری بیافرینی.

خلاصه یعقوب صنوبر می‌خواست من و او در آن قصر سبز با هم زندگی کنیم. با هم فکر کنیم. با هم هزاران ساعت در بارۀ جهان و مرگ و آسمان و خدا صحبت کنیم. او در سال‌های قیام زمان زیادی را به زندگی و امور خودش اختصاص داده بود. بعد از قیام هم تمام لذت‌های دنیا را چشیده بود. عمرش را وقف حکومت کردن بر دنیا کرده بود. به گونه‌ای که برای درک ماهیت وجود فرصتی نداشت. او حس می‌کرد بدون آن‌كه به جوهر معنا بیندیشد تمام لایه‌های زندگی را شناخته است. در مدتی که من در آن خانه سبز به سر می‌بردم، آزادی را احساس نمی‌كردم...

آن مکان از خیال من بزرگ‌تر بود، جسمم عادت نکرده بود از اتاقی به اتاق دیگری برود. حس می‌کردم اشیای آن قصر تنهایی مرا می‌کشند. من متعلق به جغرافیایی تهی بودم. جغرافیایی بود تهی از هر تزئیناتی، متعلق به دنیایی بدون دكور، دنیایی که یک انسان غیر از سایه‌اش هیچ چیز دیگری نداشت كه امتداد انسان تنها جهان خودش بود، امتداد روح تنها شن و آسمان بود. آن مدت من به این می‌اندیشیدم که تهی بودن، خام بودن،‌ نبودن هیچ تزئیناتی، زیباترین زندگی است.

بدترین زندان، زندانی نیست که زندانبان‌هایش وحشی باشند زندانی است که از آن‌جا نتوانی زمین و آسمان را ببینی. زندان جای شکنجه نیست بلکه فرصتی طولانی است برای تفکر و خیال، برای تفکر به رابطه بین انسان و دیوار، انسان و طبیعت، انسان و جهان، اگر پیوسته چیزی از این جهان پهناور نبینی، بخشی از این جهان بیكرانه و بزرگ را نبینی و چیزی تو را به وجد نیاورد و چیزی لمس نکنی، چطور تفکر و تخیل خواهی کرد؟ دوزخ آن‌جایی است که چیزی بر تخیلاتت زخمه نزند. یعنی هیچ چیز تو را وادار نکند که به چیزهای بیكران و بزرگ فکر کنی، وادارت نکند از طریق مشاهده بزرگی جهان از دایرۀ کوچک خودت بیرون بیایی و نگاه کنی، و به شیوه دیگری به رابطه خودت و جهان بیندیشی.

جای مهمی از دنیا را نگرفته بودم. بدون من نیز جهان به زیباترین شکلش ادامه داشت، بدون من اشیا زندگی خود و معنای خودشان را حفظ می‌کردند. حس نمی‌کردم دور افتادن من روی زندگی کس دیگری زخمی به جا گذاشته باشد.

عدالت خیلی وقت‌ها از ناعدالتی سخت‌تر و خشن‌تر است

انسان مانند هر چیز دیگری باید گستره‌ای برای خودش اشغال کرده باشد تا بعدها نبودنش حس شود. مانند هر چیز دیگر؛ مثل گلدانی روی میز، یا صدای رادیو از پنجره‌ای، باید ابتدا جایگاهی را اشغال کرده و بعدها گم شده باشند. اما اگر ابتدا چیزی نبوده باشد، صدایی یا رنگی، دیگر نبودنش را حس نمی‌کنی.

چه جرمی بزرگ‌تر از آن است که انسان کسی را از صمیم قلب بخواهد و او دوستش نداشته باشد.

من هم مانند هر کدام از شما با تمام قلبم از دست همه پوچی‌ها فریادها زده‌ام، من هم ناامیدی بزرگ و پرهیبت را بر خودم همواره کرده‌ام. چندین مرتبه شکست خورده‌ام، خمیده و درهم شکسته‌ام اما من از آن شعاع نوری صحبت می‌کنم که از پس تمام ناامیدی‌ها شعله می‌کشد.

«هیچ‌کس به ما نیاموخته سؤال کنیم که ما چه کسی هستیم! روزی هم که با این پرسش روبرو می‌شویم تمام زندگی ما از هم پاشیده می‌شود... اما بعد هر کدام باید معنی زندگی خودش را دریابد.»

زندگی شما پر از نور باد خانم

آن‌ها نه مرا شکنجه کردند... نه از من سؤالی کردند. مجازاتشان فقط آن بود که تا ابد در سکوت زندگی کنم، تا سکوت باشد، من اسیرم.

او سال‌های سال است که مرا در خودم گم کرده است...

«مهم‌تر از هر چیز من قلبی شیشه‌ای دارم، شیشه‌ای بسیار نازک، کوچکترین دل‌شكستنی مرا می‌کشد، من از شیشه‌ام اگر شکسته شوم ریزریز می‌شوم و فقط ریزه‌هایی از من به جا خواهد ماند

آنچه نمی‌گذارد نجات پیدا كنم جستجوی من برای آزادی است... انسان در دو وضعیت نیازمند هیچ نگهبانی نیست، وقتی آزادی در بیرون از خودش بی‌معنا می‌شود و آن دم که در زندان احساس آزادی می‌کند.

کتاب‌های بسیاری برایم آورد و گفت این‌ها را بخوان. گفتم: «بگذار بروم بیرون.» گفت: «تمام دنیا را بیماری فرا گرفته است

بیابان و سیاست هر دو مثل همند، دو زمین که چیزی از آن نمی‌روید.