بریده‌هایی از کتاب نه فرشته، نه قدیس

خانم عزیز و جوان من، مردم از کشیش‌ها انتظار دارند که تقصیر همه چیز را به گردن بی‌ایمانی بیندازند. ولی تنها مطلب مهم ایمان نیست. پولس رسول از ایمان و امید و از عشق سخن می‌گوید. او می‌گفت مهم‌ترین این سه رکن عشق است. در این روز و روزگار ایمان آوردن به پیام کتاب مقدس آسان نیست، ولی جوان‌ها بی‌ایمان نیستند، آن‌ها عشق را کم دارند.

ــ علتش چی بود؟ ــ پوچی. افسردگی و پوچی. ــ هیچ‌وقت فکرش را نمی‌کردم. ــ چون شماها همیشه خیال می‌کردید من خیلی شاد و شنگولم. اما این فقط صورتکی بود که برای شماها به چهره می‌زدم.

ناگهان حس می‌کنم او را درک می‌کنم؛ درک کنم که چرا به مواد مخدر گرایش پیدا کرد که جهان را از آن‌چه واقعاً هست متفاوت و یا دست‌کم پذیرفتنی می‌کند.

می‌روم و دوش می‌گیرم. دوش را تا آخر باز می‌کنم؛ شاید بتوانم همهٔ این پلشتی‌ها، خستگی و گناهان واقعی و خیالی‌ام را بشویم.

از فکر این‌که ممکن است دیگر هیچ‌وقت او را نبینم به خودم لرزیدم. همه‌چیز یک روز تمام می‌شود؛ فقط مسئله این است که تا آن موقع چند روز دیگر مانده.

اما نگاهش غمگین است. حالت و رفتار یک ملکه را دارد. غمگینی‌اش تحریک‌کننده است.

مدت‌ها در دل شب گریه می‌کردم. کسی نبود دلداری‌ام بدهد، موقع خواب که در چنگال درد و رنج رها می‌شدم کسی نبود دست نوازشی بر سرم بکشد.

راستی بر سر مردمی که زندگی‌شان را با ترس از ابراز عقیده سپری می‌کنند چه می‌آید؟ چه بسا یا از فکر کردن دست می‌کشند یا به گفت‌وگوهای توخالی اکتفا می‌کنند.

یاد نیمهٔ دوم دههٔ ۱۹۸۰ می‌افتم؛ چه دوران جالبی بود. رژیمی که از آن متنفر بودیم داشت از هم می‌پاشید. دیگر قادر به ایجاد ترس، مخصوصاً در دل ما جوان‌ترها نبود. دیگر نمی‌توانست همهٔ مخالفین را به زندان بیندازد یا از کشور بیرون کند. دیگر نمی‌توانست جلو تظاهرات‌مان را بگیرد، گیریم که چماقدارهاش را سروقت‌مان می‌فرستاد و ماشین‌های آب‌پاشش با چنان فشاری به سر و روی مردم آب می‌پاشیدند که از آتش بیشتر می‌سوزاند.

زندگی بزرگ‌ترین معجزه است و این مهم نیست که آدم معتقد باشد که زندگی یک‌باره آفریده شده یا به‌تدریج و با تکامل پدید آمده، پدیدهٔ حیات هنوز بزرگ‌ترین معجزه‌ای است که رخ داده است.

مجذوب مارهای سمی و یا داستان زندگی کسانی چون هیتلر و استالین شدم. سرنوشت این آدم‌ها مثل زهِ کشیده شده است. این دو از کوه‌هایی بالا رفتند که قله‌هایشان را ابر پوشانده بود و دامنه‌هایشان غرق در خون بود و سرانجام هم هر دو نفر در همین خون غرق شدند.

چرا آدم‌های خوب این همه زود می‌میرند ولی آدم‌های رذل سال‌های سال زنده می‌مانند؟ آدم‌های خوب رنج بیشتری می‌کشند چون از رنج دیگران هم رنج می‌برند.

به هر حال، برای آن‌که مردم به صورت توده‌ای عظیم و بی‌فکر و مطیع و مُنقاد درآیند و گوش به فرمان رهبران‌شان باشند لازم است اعتقادی عمیق به چیزی داشته باشند که فوق بشری و نجات‌بخش باشد. پیامبرانِ چنین باورهایی می‌دانستند که هر باور تازه را باید بر اساس مرزبندی با کسانی تعریف کرد که این باورها را نفی و با آن ها مخالفت می‌کردند؛ پس اینان را باید بدخواه و ملعون نامید. می بایست گولاک‌ها و کلیمی‌ها و ضد انقلاب را کشت، کشیش‌ها را تیرباران کرد، پادشاهان را گردن زد، کودکان را مسموم کرد و قربانیان هرچه بیشتری گرفت تا مذهب‌های جدید اعتبار کسب کنند.

ــ هر دوتان هم خل و چل هستید. یک تعریف و تحسین غیرمنتظره.

جوان‌ها بی‌ایمان نیستند، آن‌ها عشق را کم دارند.

طلای پاییز در برم گرفته، دیگر جوان نخواهم شد.

به باور من مرگ دیکتاتور دری را برای بخشی از بشر گشود که آن را به روی کرامت انسانی و عدالت، تساهل و مدارا و رحم و شفقت محکم بسته بودند.

خیلی زود فهمیدم که تنها تعداد کمی از مردم واقعاً شکنجه می‌شدند؛ آن هم درست تا آن اندازه که رژیم مطمئن شود بقیهٔ مردم ترس در جان‌شان رخنه کرده و به سانسور و تحقیر همچون یگانه شکل زندگی تن داده‌اند.

چرا آدم‌های خوب این همه زود می‌میرند ولی آدم‌های رذل سال‌های سال زنده می‌مانند؟ آدم‌های خوب رنج بیشتری می‌کشند چون از رنج دیگران هم رنج می‌برند. من نمی‌دانم آدم خوبی هستم یا نه ولی این را می‌دانم که بیشتر از سهمم رنج می‌برم.

بهترین داروی افسردگی فعالیت و کار است.