بریده‌هایی از کتاب وضعیت آخر

به مجرد اینکه ما تصمیم گرفتیم وضعیتی را انتخاب کنیم طوفانهای شخصی و اجتماعی، بلافاصله محو نمی‌شوند. «کودک» است که تسکین فوری می‌خواهد ــ مثل قهوه فوری، کلوچه‌های قابل طبخ در ۳۰ ثانیه، و نمک میوه برای تسکین فوری ترشی معده. «بالغ» می‌تواند درک کند که صبر و ایمان لازم است. هیچکس نمی‌تواند ضمانت کند که به محض اینکه تصمیم گرفتید وضعیت «من "خوب" هستم ـ شما "خوب" هستید» را داشته باشید احساس خوبی فوری به شما دست بدهد.

شرایط فکری که در گذشته روانشناسان آن را «سفاهت اخلاقی» می‌شمردند، در حقیقت موقعیتی است که در آن فرد هر نوع اطلاعات درباره «خوب» بودن مردم را از خود خارج کرده است. و در اینجاست که معالجه او هم بسیار مشکل و حتی بیهوده می‌شود چون دکتر معالج او هم ــ مثل بقیه آنها ــ «خوب نیست». آخرین اظهارنظر در این وضعیت، «قتل» دیگران است که او احساس می‌کند موجه است.

یک ازدواج آکنده از بدبختی ممکن است آینده زندگی راحت و تجرد را خیلی با شکوه جلوه‌گر نماید. ولی از آنطرف هم، یک فرار اجباری و مطالعه نشده در این راه ممکن است به نومیدیهای بیشتری منجر شود.

می‌توان به نکاتی اشاره کرد که حضور صمیمیت را گواهی می‌دهد: اینکه بازی در کار نباشد، «بالغ» آزاد باشد، و طرفین وضعیت «من "خوب" هستم ـ شما "خوب" هستید» را پذیرا باشند. از طریق «بالغ» آزاد شده است که ما می‌توانیم بسوی گستره‌های عظیمی از دانستنیها دست یابیم ــ جستجو درباره جهان، درباره یکدیگر، درباره فلسفه و مذهب، درباره آنچه که در دنیا تازگی دارد و به‌وسیله گذشته‌ها تباه نشده است، و شاید جوابی برای این حیرت ابدی پیدا کنیم که «اصلا تمام این چیزها به چه دردی می‌خورد؟

چه حماقتی! ما از اینکه نکند تمام زندگیمان به هدر برود وحشت داریم، اما هر روز از تکه‌تکه دورریختن آن ابائی نداریم

«یک زندگی مطالعه نشده ارزش زیستن ندارد»

هرمان ملویلمی‌گفت: «مردی که واقعآ علم دارد لغات مشکل زیادی بکار نمی‌برد... لغات مشکل و بزرگ مشکلات بزرگ را حل نمی‌کنند.»

«لحظه‌هایی هست که من به جنبه‌های مختلف روح خودم با شگفتی نگاه می‌کنم. می‌بینم که من واقعآ از چند آدم مختلف ساخته شده‌ام، و آن که در حال حاضر دست بالا را دارد بعد از مدتی عاقبت جای خود را به دیگری می‌دهد. اما کدام یک از اینها من واقعی است؟ تمام آنها یا هیچکدام؟»

در جنگ ویتنام یک دهکده را چنان با بمباران ویران می‌کردند که وقتی سربازان امریکایی به آن دهکده وارد می‌شدند هیچ چیز سرپا نبود و هیچ جنبنده‌ای زنده نبود. در چنین مواقعی از فرمانده عملیات نقل قول شده که گفته است: «ما مجبور بودیم برای نجات آنها این کار را بکنیم.»

انتخابهای هملت این بود: «بودن یا نبودن»؟ حق انتخاب ملت امریکا اکنون به صورت «بردن یا نبردن» درآمده است، به‌طوری که مردم فکر می‌کنند اگر در صحنه سیاست دنیا ببازیم، «کمونیسم جهانی» برنده است. و متأسفانه اکنون ظاهرآ «بردن» از «بودن» مهمتر شده است، و تراکم ذخایر تسلیحاتی که روز به روز افزایش می‌یابد خطر رویارویی مسلحانه نهایی را نزدیک می‌کند که به انفجار آتشین و انهدام زمین منجر خواهد شد.

تیر انداختن و بردن، در اسطوره امریکایی تبلور و شکوهمندی یافته ــ و این کار آدمهای خوب است، کار آدمهای شرافتمند است، کار آدمهای خداترس است ــ اما این آدم که امروز پاهایش سست، چشمانش کم نور، و مغزش گیج شده است، در این حیرت است که چرا این مملکت پر از خشونت شده!

اشخاص مذهبی عمومآ تحت تسلط «والد» اند. «والد» معمولا در مورد پذیرفتن اشخاص دیگر شرط و شروط بسیاری دارد و همیشه از کتاب اعتقادنامه «تو می‌توانی خوب باشی ــ اگر» حدیث می‌آورد

هرمان ملویلمی‌گفت: «مردی که واقعآ علم دارد لغات مشکل زیادی بکار نمی‌برد... لغات مشکل و بزرگ مشکلات بزرگ را حل نمی‌کنند.»

تجربه‌ها نه تنها به یادآورده می‌شوند (آگاهانه) بلکه ما آنها را دوباره (ناآگاهانه) زندگی می‌کنیم.

آیا «جبر» نامعقول‌تر از «اختیار» نیست؟

بیشتر کلمات ارزیاب، چه تنبیه‌کننده و چه حمایت‌کننده، معرف «والد» اند، زیرا هر یک از آنها در مفهوم به نحوی درباره مخاطب حکم یا قضاوتی را اعلام می‌دارد، که نه بر اثر ارزشیابی «بالغ» بلکه بر پایه عکس‌العملهای خودبخود و قدیمی است.

هرگز و همیشه و هیچوقت تقریبآ کلمات همیشگی «والد» هستند و خود نیز نمودهایی از سیستم محدود و قدیمی‌اند که بسته بودنشان را به روی هر نوع اطلاعات تازه در این جنبه آشکار می‌کند

این حقیقت که ما در مورد بسیاری از نتیجه‌گیریهای انسانی اطمینان مطلق نداریم دلیل آن نمی‌شود که وظایف تحقیق ما بی‌ثمر مانده باشد. حقیقت این است که ما باید همیشه بر پایه احتمالات پیش برویم. اما داشتن احتمالات هم خودش چیزی است. آنچه ما جستجو می‌کنیم اطمینان مطلق نیست (زیرا این از ما فرزندان آدم انکار شده است) بلکه راه میانه‌ای است که در آن بتوانیم روشهای قابل اعتمادی را برای تعیین درجات احتمالات به دست آوریم.

ترس قدیمی (عتیق) و مخوف از «والد» قدرتمند است که انسانها را وامی‌دارد همیشه پیشداوری کنند یا تعصب قدیمی داشته باشند.

هنگام معالجه بیماران، ما دو مسئله اساسی در مورد تصمیم‌گیری را در آنها مشاهده می‌کنیم: (۱) «من همیشه هر تصمیمی می‌گیرم غلط از آب در می‌آید»، که یعنی تصمیمی که او می‌گیرد (و انتظاراتی که دارد) با آنچه بلافاصله پیش می‌آید وفق نمی‌دهد، یا (۲) «من مدام فکرم روی یک چیز است و از فکرش در نمی‌آیم»، که یعنی او کامپیوترش بااطلاعات ناتمام قبلی یا تصمیمهای به تعویق افتاده تل‌انبار شده.