بریده‌هایی از کتاب بیچارگان

چرا آدم‌های خوب باید در سختی و بدبختی زندگی را بگذرانند؟ خوشبختی خود به خود سر راه عدۀ دیگری ظاهر می‌شود.

امروز زنده‌ایم و فردا دیگر در این جهان نیستیم!

می‌دانی اطاقم کوچک بود و دیوارهایش... خوب البته دیوارها مثل سایر دیوارها بود، دیوارها خودبخود چیزی نیستند، بلکه خاطرات آنجا مرا اندوهگین می‌کرد.

از کسانی که می‌بایست تو را یاری و حمایت می‌کردند چیزی جز خیانت و اهانت ندیده‌ای.

تعجب‌آور است که از یادآوری خاطرات خوشایند نیز احساس بدبختی می‌کنم.

می‌دانم که برای من بیشتر از خودت نگران هستی. البته همه می‌گویند قلب مهربانی داری، اما من معتقدم بیش از حد مهربانی. به خاطر تمام کارهایی که برایم انجام داده‌ای از تو سپاسگزارم. علیرغم تمام مشکلاتی که ناخواسته برایت به وجود آورده‌ام باز هم در غم و شادیم شریکی. فقط به خاطر محبت به من زندگی می‌کنی. رنج‌های دیگران را به جان می‌خری و به همین دلیل غمگین‌ترین مرد جهانی. امروز وقتی بعد از ساعت اداری به دیدنم آمدی از قیافه‌ات وحشت‌زده شدم. رنگ پریده و ناامید بودی. می‌ترسیدی بگویی موفق نشده‌ای. می‌ترسیدی مرا ناراحت کنی. وقتی دیدی آماده خندیدن هستم خیالت راحت شد.

می‌توانم تو را دوست بدارم اما نمی‌توانم کاری کنم که عشقم را به تو نشان دهم. نمی‌توانم محبت‌هایت را جبران کنم. سعی نکن مرا نگهداری.

وارنکا، آن وقت به خاطرم رسید که ما انسانها که همیشه گرفتار رنج و اندوه و نگرانی هستیم، باید به پرندگان بی‌قید و بی‌گناهی که در آسمان‌ها در پروازند رشک ببریم

انسان تمایل شدیدی به حقیر شمردن خویش دارد و گاه خود را تا حد تراشه‌های چوب تنزل می‌دهد. شاید من هم کمتر از پسربچه‌ای که تقاضای کمک می‌کرد

خداحافظ، خیلی پرحرفی کردم. وقتی غمگینم پرحرفی را دوست دارم، مثل دارویی است که از ناراحتی‌هایم می‌کاهد و به قلبم آرامش می‌بخشد. خداحافظ دوست من، خداحافظ. دوست صمیمی تو: وی. دی.

حالا به جای نوشتن باید صورتم را اصلاح کنم. باید ظاهری آراسته داشته باشم، چون در مورد آدمها از روی ظاهرشان قضاوت می‌شود. خدای بزرگ کمکم کن. دعا می‌خوانم و به راه می‌افتم. م ـ دیووشکین

چه کسی می‌تواند ساعت مرگش را پیش‌بینی کند؟ امروز زنده‌ایم و فردا دیگر در این جهان نیستیم!

وقتی فقرا از سرنوشت شوم خود شکوه می‌کنند ثروتمندان ناراحت می‌شوند و می‌گویند آنها مزاحم و بی‌ملاحظه‌اند. آیا ناله‌های گرسنگان در شب خواب آنها را آشفته می‌کند؟ فکر نمی‌کنم.

خواهش می‌کنم از اینکه دیروز آنقدر غمگین و محزون بودم ناراحت نباش. در حقیقت خوشحال بودم و در قلبم احساس سبکی خاصی می‌کردم. نمی‌دانم چرا در لحظات خوش نیز اندوهگین هستم. من همیشه غمزده‌ام. اگر گریه می‌کنم اهمیت نده، چون همیشه می‌گریم. علتش را خودم هم نمی‌دانم. شاید به این دلیل باشد که همه چیز برایم آزاردهنده است. خاطراتم همیشه دردناکند.

مردم به من می‌خندند و ضرب‌المثل قدیمی روسی را به خاطر می‌آورند که می‌گوید: کسی که برای همسایه‌اش چاه می‌کند خودش در آن می‌افتد.

جهان ظالم است و مردم بی‌انصافند. آنها ما را از خود می‌رانند، طردمان می‌کنند.

از یادآوری خاطرات خوشایند نیز احساس بدبختی می‌کنم.

بلاتکلیفی رنجم می‌دهد. هیچ نمایی از آینده یا حداقل ایدۀ ضعیفی از آنچه روی خواهد داد وجود ندارد. گذشته‌ام چنان وحشت‌انگیز است که یادآوری آن قلبم را می‌شکند. تا پایان عمر از نامردمانی که زندگیم را به تباهی کشیده‌اند گله خواهم داشت.

چه عاملی چنین احساسی را در من به وجود آورده بود؟ کدام آفتاب آسمان را به رنگ دیگری درآورده بود، چه رایحه‌ای در حیاط زیر پنجره‌ام مرا دگرگون می‌ساخت؟

یک نفر کنار دیوار ایستاده بود و از دیگران گدایی نمی‌کرد، به من گفت: «آقا، محض رضای خدا یک سکه به من بدهید.» صدایش چنان خشن بود که از جا پریدم، اما چیزی نداشتم به او بدهم. وقتی فقرا از سرنوشت شوم خود شکوه می‌کنند ثروتمندان ناراحت می‌شوند و می‌گویند آنها مزاحم و بی‌ملاحظه‌اند. آیا ناله‌های گرسنگان در شب خواب آنها را آشفته می‌کند؟ فکر نمی‌کنم.