بریده‌هایی از کتاب شهریار

کسانی که با جنایت به قدرت می‌رسند

پادشاهی‌های جدید که با کمک بخت مساعد و نیروی بیگانگان به ‌دست می‌آید.

دوام حکومت اسکندر ارتباطی به توانایی و قدرت او ندارد بلکه بستگی به نوع حکومتی دارد که بر آن فائق آمده است.

هرکس دیگری را قدرت‌مند سازد خود را ویران کرده است،

پادشاهی که کشوری را با زبان و آداب و رسوم و قوانین متفاوت به تصرف درمی‌آورد باید تلاش کند خود را رهبر و حامی قدرتهای کوچکتر مجاور نشان دهد؛ در ضمن تلاش کند که همسایگان قوی را تضعیف نماید.

چه بسا اتفاق افتاده است که مردم ناراضی به علت ترس یا جاه‌طلبی راه را برای حمله بیگانگان باز می‌کنند،

یا مردم را بنوازید یا آن‌ها را سرکوب کنید. چون رنجش‌ها و کینه‌های کوچک آنان را به فکر انتقام گرفتن می‌اندازد نه زخم‌های بزرگ.

اما هنگاهی که کشورهای به تصرف درآمده دارای زبان‌ها، آداب و رسوم و قوانین متفاوتی باشند مشکلاتی بروز خواهد کرد و حفظ آن‌ها نیازمند پادشاهی خردمند و خوش اقبال است. موثرترین راه این است که پادشاه در همان منطقه تحت سلطه خویش اقامت کند.

در چنین مواردی پادشاه باید دو نکته مهم را در نظر داشته باشد تا در حفظ موقعیت خویش موفق شود. اول) خاندان پادشاه قبلی را معدوم سازد. دوم) به این ترتیب در مدت کوتاهی حکومت جدید همسان با حکومت پیشین خواهد شد.

اگر کشوری که به تصرف درآمده و ضمیمه کشور دیگر شده، دارای زبان و آداب و رسوم یکسان با کشور اصلی بوده است کار آسانتر است. بویژه آنکه اگر مردم کشور جدید به آزادی و استقلال خو نگرفته باشند کافی است که دست سلاطین گذشته را کوتاه کنند. در صورتی که تغییراتی ‌در آداب و رسوم و زندگی آنان ایجاد نکنند با آرامش به زندگی خویش ادامه می‌دهند.

برای شناخت مردم، باید شهریار و برای شناخت کامل ذات شهریاری باید یکی از مردم بود.

می باید روباه بود و تله‌ها را شناخت؛ می باید شیر بود و گرگها را از ترس رماند

خیلی خوب است که انسان دلسوز، وفادار، باعاطفه، معتقد به مذهب و درستکار جلوه کند و باطناً هم چنین باشد. اما فکر انسان همیشه باید طوری معقول و مخیر بماند که اگر روزی بکار بردن عکس این صفات لازم شد به راحتی بتواند از خوی انسانی به خوی حیوانی برگردد و بی‌رحم و بی‌عاطفه و بی‌وفا و بی‌عقیده و نادرست باشد.

اگر او حقیقتاً دارای صفات نیک باشد و به آن‌ها عمل کند به ضررش تمام خواهد شد در حالی که تظاهر به داشتن این گونه صفات نیک برایش سودآور است.

داشتن صفات خوب چندان مهم نیست. مهم این است که پادشاه فن تظاهر به داشتن این صفات را خوب بلد باشد.

اگر سیاست برای خودش هدف شد و فعل سیاسی، فعل مشروط نبود و فعل هدف شد، فاتحه اخلاق را باید خواند. اما اگر فعل اخلاقی فعل هدف شد، مشکلات حل می‌شود.

امروز معنویت و اخلاق، فدای سود و اقتدار شده و در واقع جای هدف و وسیله عوض شده است.

برای شناخت کامل ذات شهریاری باید یکی از مردم بود.

ت. من بخت را به رود طغیانگری تشبیه می‌کنم که دشتها را فرا میگیرد، درختان و بناها را فرو می‌ریزد، خاک را می‌شوید و از جائی به جای دیگر می‌برد. همه از آن می‌گریزند و تسلیم می‌شوند هیچ‌کس و هیچ‌چیز را یارای مقاومت نیست. گرچه ‌طبیعتش چنین است اما بدان معنی نیست که به هنگام آرامش اقدامی به عمل نیاوریم، مردم باید سدها و خاکریزهایی بسازند، تا هنگام طغیان روخانه آب را به داخل کانال هدایت کرده و از شدت آن بکاهد و از خطرات آن پیشگیری کنند. بخت نیز چنین است. جایی قدرت خود را به نمایش می‌گذارد که هیچ نیرویی برای مقاومت با آن پیش‌بینی نشده است.

سه نوع هوش وجود دارد: اول کسی به مسایل را خود درک می‌کند، دوم از درک دیگران استفاده می‌کند و سوم نه خود درک می‌کند نه از دیگران می‌آموزد. اولین نوع عالی، دومین خوب و سومین بی‌فایده است.