بریده‌هایی از کتاب تربیت بدون فریاد

هیچ احساسی بهتر از نگرانی نمی‌تواند ما را نسبت به خودمان آگاه کند. بنابراین هیچ احساسی بهتر از نگرانی نمی‌تواند ما را به سوی رشد فردی فراخواند.

کودکان حیوان دست‌آموز یا ماشین مکانیکی نیستند که والدین صاحب آنها باشند یا بخواهند آنها را راه‌اندازی کنند. وقتی صحبت از تربیت می‌شود، هرگز نمی‌توانیم پیامد غایی ایده‌آل خود را تضمین یا کنترل کنیم.

هرچه کودک زودتر با درسهای زندگی مواجه شود بعدها نیاز کمتری به درسهای سخت زندگی واقعی خواهد داشت.

اینجا راه درازی را طی کرده‌اید. در بخش اول این کتاب یاد گرفتید که برای داشتن بهترین رابطه با فرزندتان باید بر خود تمرکز داشته باشید، خود را آرام سازید و در جهت رشد خود بکوشید. حالا کمی جلوتر می‌رویم. به موازاتی که شما در خانه به صورت یک مرجع آرامش‌بخش درمی‌آیید، سلطه و نفوذ شما نیز تغییر جهت می‌دهد. حال دیگر به جای آنکه اضطراب و نگرانی شما نظام خانواده را شکل دهد و شرایطی را ایجاد کند که درصدد فرار از آن هستید، با آرامش و دوری از اضطراب بر محیط خانواده تأثیر می‌گذارید. آرامش شما، شما را قادر می‌سازد تا به عنوان یک منبع الهام‌بخش در دسترس فرزندانتان باشید و این خود اعتماد و احترام عمیقی بین شما ایجاد می‌کند.

«مسئولیت من نسبت به فرزندم این است که، صرف نظر از رفتار او، مراقب رفتار خود باشم»

کلمات خشنی مانند «همیشه»، «هرگز»، «تمام مدت» و «مرتبا» را برای همیشه از گنجینه لغات خود حذف کنید. به جای این کلمات از واژه‌ای واقع‌بینانه‌تر و انعطاف‌پذیرتر استفاده کنید. آنگاه از تغییری که در روش فکر کردن شما درباره فرزندتان به وجود خواهد آمد، شگفت‌زده خواهید شد. با گفتن «بعضی وقتها» به جای «همیشه» آمادگی خود برای تغییر را تصدیق می‌کنید البته تغییر با تار و پود ما عجین است.

تربیت موضوعی نیست که به کودکان مربوط شود بلکه مربوط به والدین است.

مرزها هم به ما آزادی می‌دهند و هم آن را محدود می‌کنند.

این کتاب در چهار بخش و دوازده فصل تدوین شده است. در انتهای هر بخش، داستانی واقعی از تجارب زندگیِ افرادی مانند شما را نقل کرده‌ام. بعضی از این داستانها مربوط به مراجعینی است که برای درمان یا آموزش نزد من آمده‌اند و بعضی دیگر مربوط به همکاران و دوستانم است.

حفظ خونسردی و آرام ماندن. ثبات قدم در اجرای حدود و پیامدها تنها روش مؤثر استفاده از قدرت در حلقه ارتباط کودک و والد است، مشروط بر آنکه قبل از اتخاذ هر تصمیمی با خونسردی و آرامش کاملاً درباره آن فکر کنید. به این ترتیب احتمال آنکه این تصمیمات معقول‌تر و واقع‌بینانه‌تر باشند و به رشد همه کمک کنند بیشتر می‌شود.

اگر رفتاری بارها و بارها تکرار شود شما به سادگی بر فرد دیگری تمرکز می‌کنید یعنی شخصی که دوست دارید رفتارش تغییر کند. اما در اینجا نکته گول‌زننده‌ای وجود دارد: یک الگو همیشه مستلزم وجود بیش از یک نفر است. حال حدس بزنید که وقتی شما و فرزندتان یک الگوی مشترک را تجربه می‌کنید، چه چیزی در جریان است؟ بله، در واقع شما در ایجاد رفتارهایی که در این الگو رخ می‌دهد نقش دارید. اقدام مفید این است که بدون سرزنش کردن خود یا دیگری، به نقش خود در ایجاد مشکل در الگوی معیوب فکر کنید. این یک الگوست، نه بیشتر و نه کمتر و تمام الگوها قابل تغییرند. فقط کافی است یک بخش از الگو یعنی نقش خودتان را تغییر دهید تا کل الگو ناگزیر به تبع آن تغییر کند. بنابراین می‌بینید که باز بهتر است روی خود تمرکز کنید.

اگر در این باره فکر کنید متوجه خواهید شد که هرچه به شخص مورد نظرمان نزدیک‌تر باشیم هم به دفعات بیشتری نگران می‌شویم و هم شدت نگرانی ما بیشتر می‌شود. نزدیک‌ترین روابط، به ویژه آنهایی که زیر یک سقف شکل می‌گیرد، واقعا میزان نگرانی و اضطراب را در زندگی ما بالا می‌برد. چه بد! نه واقعا این‌طور نیست. اگر به آن حد از رشد برسیم که بتوانیم این نگرانی را مفید و حتی ضروری تلقی کنیم نمی‌توان آن را بد دانست.

در روابطی که با دیگران داریم در آنِ واحد فقط می‌توانیم یک کنترل را در دست بگیریم. به محض آنکه بخواهیم کنترل فرد دیگری را در دست بگیریم، ناخودآگاه کنترل خود را به دست آنها می‌دهیم. باور نمی‌کنید؟ وقتی از دخترتان می‌خواهید که بعد از انجام کارش اتاقش را مرتب کند و او جواب منفی می‌دهد، چه اتفاقی می‌افتد؟ حال تمام آنچه باید انجام دهد این است که حرف خود را به کرسی بنشاند و از فرمان شما سرپیچی کند و به این ترتیب اوضاع تغییر می‌کند. حالا اوست که دکمه کنترل شما را فشار می‌دهد. در واقع شما درگیر مسابقه فشار دکمه می‌شوید. ممکن است صدای شما بالاتر رود یا تهدیدآمیزتر رفتار کنید. در مقابل، دخترتان هم ممکن است سرکش‌تر و لجبازتر شود. هرچند این واکنش‌ها خیلی شایع است اما سازنده نیست.

چیزی است که ما با عمل به قولمان به دیگران انتقال می‌دهیم. بی‌تردید تمام درسهای زندگی بی‌آنکه به زبان آیند، آموخته می‌شوند. کافی است فقط به قول خود عمل کنیم تا تمام موارد یادشده خودبه‌خود آموخته شوند.

اما اگر اجازه دهید رابطه علت و معلولی در خانه شما جریان پیدا کند و هرکس با پیامد کار خود روبه‌رو شود، موضعی کاملاً متفاوت انتخاب می‌کنید.

آنها به وجود آمده‌اند تا به صورت بزرگسالانی خودفرمان رشد کنند و خودشان بشوند. نیاز آنها این است که ما فضای کافی برای انجام این مهم در اختیار آنها قرار دهیم.

زبان قدرتی پنهان دارد، مانند ماه که موجب بالا آمدن آب دریا می‌شود.

هدف ما این نیست که ابراز اراده، امیال و عواطف فرزندمان را فروبنشانیم. هدف ما این است که به آنها کمک کنیم این ظرفیتها را در مسیری سازنده هدایت کنند

معمولاً واکنش‌های هیجانی ما دقیقا همان پیامدی را به دنبال دارند که از آن می‌ترسیم و این بهای واکنش‌های کنترل‌نشده هیجانی است.

مهم‌ترین نقش رهبری شما در خانواده ایجاد آرامش است.