بریده‌هایی از کتاب وقتی نیچه گریست

انسان حتی در برابر فراموش‌کاری‌هایش نیز مسئول است.

زمانِ خطورِ فکرِ نوظهورْ بهترین زمانِ صحبت دربارهٔ آن است.

کلام نیچه سرعت گرفته بود. «به نظر می‌رسد از صحبتم متعجب شده‌اید. این‌طور نیست؟ شاید به کسانی می‌اندیشید که به آنان عشق می‌ورزید. بیشتر غور کنید تا دریابید که آن‌ها را دوست ندارید: آنچه دوست می‌دارید، حس مطبوعی است که از عشق ورزیدن به آن‌ها در شما ایجاد می‌شود! شما اشتیاق را دوست دارید، نه کسی را که اشتیاق برمی‌انگیزد. اکنون می‌توانم دوباره سؤال کنم که چرا می‌خواهید به من خدمت کنید. دوباره می‌پرسم، دکتر برویر.»

شما همچنان اصرار دارید که انگیزه‌تان خدمت به من و کاستن از درد من است. این ادعاها هیچ ارتباطی با انگیزه‌های انسانی ندارند. این‌ها بخشی از طرز تفکر برده‌دارانه‌اند که با تبلیغات کشیش‌گونه و به‌شکلی هنرمندانه آراسته شده‌اند.

در انگیزه‌های خود غور کنید! درخواهید یافت که هیچ‌کس هرگز کاری را تنها به‌خاطر دیگران انجام نداده است. همهٔ اعمال ما خودمدارانه‌اند؛ هرکس تنها در خدمت خویش است؛ همه تنها به خود عشق می‌ورزند.

وقتی می‌گویید طبیب طبابت می‌کند، نانوا نان می‌پزد و هرکس در پی حرفهٔ خویش است، از انگیزهٔ افراد سخنی به میان نمی‌آید: این‌ها که گفتید یک عادت است. شما هوشیاری، انتخاب و علاقهٔ شخصی را از پاسخ خود حذف کردید. من این پاسخ را که هرکس به دنبال تأمین زندگی خویش است ترجیح می‌دهم. چون دست‌کم قابل‌درک‌تر است. هرکس به دنبال سیر کردن شکم خویش است. ولی شما از من پول درخواست نمی‌کنید.»

بنای روش فیلسوفانه، مانند هر روش علمی دیگری، بر ناباوری استوار است. همیشه بیشترین شکاکیت ممکن را حفظ می‌کنم و در حال حاضر هم شکاک هستم.

پژوهش پزشکی تفاوتی با پژوهش فلسفی ندارد: در هردو باید خطر کرد!

موفقیت من در نویسندگی به دلیل هوش و فضیلت زیاد به دست نیامده، بلکه ناشی از شجاعت و اشتیاقی است که موجب می‌شود خود را از آسایشی که تودهٔ مردم به دنبال آن‌اند آزاد کنم و با تمایلات قوی و شرارت‌بار رودررو شوم.

پژوهش و دانش از بی‌اعتقادی آغاز می‌شود و بی‌اعتقادی به‌خودی‌خود فشار می‌آفریند! تنها سرسختان و نیرومندان در برابرش تاب می‌آورند.

«من دربارهٔ پیروزی و غلبه بر بیماری صحبت می‌کنم. ولی درمورد انتخابش مطمئن نیستم؛ شاید فرد بتواند بیماری‌اش را برگزیند. بستگی دارد آن فرد که باشد. روح همچون یک جوهر منفرد عمل نمی‌کند. بخش‌هایی از ذهن ما به طور مستقل کار می‌کند. شاید "من" و بدنم برای ذهنم توطئه‌ای چیده باشیم. می‌دانید که ذهن شیفتهٔ کوچه‌پس‌کوچه‌ها و روزن‌هاست.»

نیچه بار دیگر همهٔ محاسباتش را به‌هم‌ریخته بود. سفیدْ سیاه است و خوبْ بد. میگرنِ عذاب‌دهندهٔ او یک موهبت است.

بله، من باید بیماری‌ام را تقدیس کنم، زیرا تمرینی است برای تن‌دردادن به رنج وجود.

شما معتقدید حملات بیماری ناشی از فشار روانی هستند، ولی گاهی اوقات عکس این مطلب صادق است: یعنی حملات از میزان فشار روانی می‌کاهند. کار من با فشار زیادی همراه است، چرا که مرا با نیمهٔ تیره‌وتار وجود رودررو می‌کند و حملات میگرن با عذابی که با خویش به همراه می‌آورند به تشنجی تطهیرکننده می‌مانند که قدرت ادامهٔ کار را به من بازمی‌گردانند.

شما مشتاق گفتگویی هستید که چیزی در آن پنهان نشود. من معتقدم که نام واقعی چنین موقعیتی دوزخ است. آشکار کردن خویش بر دیگری پیش‌درآمد خیانت است و خیانت بیزاری می‌آورد.

مشتاقم بدانم اگر رسوم اجتماعی اجازه می‌دادند که چیزی پنهان نماند، چه گفتگوهایی پدید می‌آمد!

او معتقد است برای کشف حقیقت، فرد بایستی در ابتدا خویشتن را به‌درستی بشناسد. برای رسیدن به چنین مرحله‌ای، باید از چشم‌اندازهای روزمره و حتی از زمان و مکان خویش رها شد و از دور به ارزیابی خود پرداخت!

از کسانی که به اسرارمان پی می‌برند و ما را در موقعیت‌های حساس غافلگیر می‌کنند منزجریم. آنچه در آن لحظات محتاجش هستیم همدردی نیست، بلکه فرصتی است تا دوباره تسلط خویش را بر هیجاناتمان به دست آوریم.

به این استعاره‌ای که درمورد ضعف بینایی و ناامیدی به کار برده گوش کن: درک عمیق همه‌چیز کاری طاقت‌فرساست. فرد دائماً به چشمانش فشار می‌آورد و درنهایت درمی‌یابد بیش از آنچه انتظار داشته دیده است.

در مورد وفاداری می‌گوید: او به چیزی که ناچار به تحمل آن است، سرسختانه آویزان می‌شود و نام این کار را وفاداری می‌گذارد. و دربارهٔ نزاکت می‌گوید: او بانزاکت است. بله، او همیشه یک نان قندی برای سربر به همراه دارد و چنان بزدل و ترسوست که همه را سربر می‌داند، حتی من و شما را. این نزاکت اوست.