بریده‌هایی از کتاب شجاعت مطلوب نبودن

اگر بر علت‌های گذشته تمرکز کنیم و سعی کنیم همهٔ امور را فقط با علت و معلول توضیح دهیم، به «جبرگرایی» می‌افتیم. چراکه این یعنی حال و آیندهٔ ما را وقایع گذشته تعیین می‌کنند و تغییرناپذیرند. اشتباه می‌کنم؟

جوان: ولی اگر اتهام‌های ناروا به تو بزنند یا بی‌ادبی کنند؟ نباید عصبانی بشوم؟ فیلسوف: به نظر می‌آید هنوز درک نکرده‌ای. مسئله این نیست که نباید عصبانی شوی، بلکه مسئله این است که بدانی لزومی ندارد بر ابزار عصبانیت تکیه کنی. آدم‌های تندخو جوشی نیستند ـ علت این رفتارشان این است که با ابزار ارتباطی به‌جز عصبانیت آشنایی ندارند. به‌خاطر همین است که آدم‌ها درنهایت می‌گویند: «یک لحظه از خود بی‌خود شدم.» یا «عنان کار از دستش در رفت.» این‌جا جایی است که برای ارتباط به عصبانیت متوسل می‌شویم. جوان: ابزار ارتباطی کارایی سوای عصبانیت... فیلسوف: ما ابزار زبان را داریم. می‌توانیم از طریق زبان ارتباط برقرار کنیم. به قدرت زبان و زبانِ منطق می‌توانیم باور داشته باشیم. جوان: مسلماً همین است، اگر به چنین چیزی باور نداشتم، نمی‌توانستیم همین گفت‌وگو را با هم ادامه دهیم. فیلسوف: بحث کشمکش قدرت یک مورد دیگر هم دارد. هر وقت که مطمئن بودی حق با توست، مهم نیست چقدر، سعی نکن بر این اساس از طرف مقابل انتقاد کنی. این یکی از تله‌های رابطهٔ فردی است که بسیاری گرفتارش می‌شوند.

جوان: قبول، چه کار می‌کردی وقتی طرف رودررو به تو حمله می‌کرد؟ لبخند می‌زدی و تحملش می‌کردی؟ فیلسوف: نه، همین که فکر کنی «تحملش می‌کنی»‌ ثابت می‌کند همچنان در کشمکش قدرت افتاده‌ای. وقتی کسی تو را به دعوا می‌کشاند و حس می‌کنی این کشمکش قدرت است، به‌محض درک چنین چیزی خودت را کنار بکش. به کنش او با واکنش پاسخ نده. این تنها کاری است که می‌توانیم بکنیم.

فیلسوف: حرفم عوض نشده. دنیا جای ساده‌ای است، زندگی هم ساده است. جوان: چطور؟ هر کسی می‌تواند تناقض‌های اساسی حرفت را بفهمد. فیلسوف: علتش پیچیدگی جهان نیست. علتش پیچیده‌کردن جهان در خود توست. جوان: در خود من؟ فیلسوف: هیچ‌کدام از ما در جهانی عینی زیست نمی‌کنیم. برعکس در جهانی ذهنی هستیم که خودمان به آن معنا می‌دهیم. دنیایی که تو می‌بینی با دنیایی که من می‌بینم فرق دارد و محال است بشود آن را با کسی دیگر شریک شد.

شکل‌دادن به روابط فردی خوب نیازمند حد مشخصی از فاصله‌گذاری است. درعین‌حال، مردمی که خیلی به هم نزدیک می‌شوند درنهایت نمی‌توانند با هم صحبت کنند و این درست عین آدم‌هایی است که از هم خیلی دورند.

اگر شخص به خودش اعتماد داشته باشد، نیازی به فخرفروشی و ماندن در موفقیت گذشتهٔ خود ندارد. علت این است که فرد احساس حقارت شدیدی می‌کند؛ پس به فخرفروشی روی می‌آورد. شخص نیاز دارد مدام با برتری‌ای که داشته خودنمایی کند. می‌ترسد اگر این کار را نکند، حتی یک نفر «مَنِشی که امروز دارم» را از او نپذیرد.

فیلسوف: وقتی می‌خواهی آزادی را انتخاب کنی، طبیعی است که احتمال گم‌شدن در مسیر برایت پیش بیاید. در چنین شرایطی روان‌شناسی آدلری یک «ستارهٔ راهنما» در اختیارت می‌گذارد، قطب‌نمایی بزرگ که عقربه‌اش رو به زندگی آزاد است. جوان: ستارهٔ راهنما؟ فیلسوف: درست مثل مسافری که راهش را با ستارهٔ شمالی پیدا می‌کند، ما هم در زندگی نیاز به ستارهٔ راهنما داریم. این طرز فکری است که روان‌شناسی آدلری ارائه می‌دهد. کمالی بسیار غنی که به تو می‌گوید تا زمانی که مسیر قطب‌نما را اشتباه نرفته‌ای و راه درست را در پیش گرفته‌ای، خوشبختی هم در پی‌اش خواهد آمد

اگر رابطه از نوع رابطهٔ «من و تو» باشد، اگر رابطه‌ای باشد که به‌محض اعتراض تو از بین برود، درنتیجه باید گفت این اصلاً رابطه‌ای نیست که از همان ابتدا شایستگی داشته باشد. به‌راحتی می‌توانی رهایش کنی. زندگی در این ترس که رابطهٔ آدم از هم بپاشد، شیوهٔ زیستی غیرآزادانه است؛ یعنی شخص دارد برای دیگران زندگی می‌کند.

وقتی فردی وظایفش را انجام نمی‌دهد، دلیلش ناتوانی او در انجام آن وظیفه نیست. روان‌شناسی آدلری می‌گوید مسئله توانایی شخص نیست، بلکه این است که او «شجاعت مواجه‌شدن با وظایف خودش را از دست داده است.» و اگر مسئله این باشد، آن‌وقت قبل از هر چیزی باید بشود آن شجاعت را بازیافت

تو اهدافی را برای آینده‌ای دور در نظر می‌گیری و به اکنونت به چشم دورهٔ آمادگی نگاه می‌کنی. فکر می‌کنی من واقعاً می‌خواهم این کار را بکنم و وقتی زمانش رسید، انجامش می‌دهم. این شیوه‌ای است که زندگی را به آینده موکول می‌کند. تا زمانی که زندگی را به آینده موکول کنیم، نمی‌توانیم به‌جایی برسیم و زندگی‌مان را در یکنواختی راکدی می‌گذرانیم