بریده‌هایی از کتاب روان درمانی اگزیستانسیال

پس‌زمینهٔ سیاه و تیرهٔ مرگ، رنگ‌های لطیف زندگی را با همهٔ خلوصشان آشکار می‌کند و به‌چشم می‌آوَرَد

مرگ از چنان اهمیتی برخوردار است که اگر درست با آن مواجه شویم، می‌تواند چشم‌انداز زندگی فرد را دگرگون کند و او را به غوطه‌وری اصیل در زندگی رهنمون سازد.

آنکه مُردن را به انسان‌ها بیاموزد، زیستن را به آنان آموخته است.

به‌طور معمول، آنچه داریم و آنچه می‌توانیم بکنیم، از حیطهٔ آگاهی‌مان می‌گریزد، آنچه نداریم یا نمی‌توانیم بکنیم، دلمشغولمان می‌کند و دلواپسی‌های ناچیز و خطر از دست دادن اعتبار و غرورمان، آنچه داریم را کوچک جلوه می‌دهد. با یادآوری مرگ، فرد به مرتبهٔ قدردانی و امتنان از موهبت‌های بی‌شمار هستی گام می‌گذارد.

شیوهٔ مقابله‌ای کودک با مرگ‌آگاهی، مبتنی بر انکار است و دو سنگر اصلی این نظامِ مبتنی بر انکار عبارتند از باور کهن به گزندناپذیری خویش و/یا پشتیبانی ابدی از سوی نجات‌دهنده‌ای غایی.

تا زمانی که کودک معتقد است مرگ را نیرو یا موجودی خارجی با خود می‌آوَرَد، از این حقیقت واقعاً وحشتناک مصون است که مرگ خارجی نیست و فرد از ابتدای زندگی، دانهٔ مرگ خویش را با خود حمل می‌کند.

صد بیمار وسواسی‌هراس‌زده۱۱۴ متوجه شد یک‌سوم بیماران از مکان‌های تنگ و محدود و تاریکی می‌هراسند و درصد بالاتری به اضطراب آشکار مرگ دچارند.

«پس‌زمینهٔ سیاه و تیرهٔ مرگ، رنگ‌های لطیف زندگی را با همهٔ خلوصشان آشکار می‌کند و به‌چشم می‌آوَرَد.»(۶)

اوتو رنک روان‌نژند را انسانی می‌داند «که وام (زندگی) را نمی‌پذیرد تا مجبور به پرداخت بدهی (مرگ) نشود.»(۲)

حقیقت شخصیت‌های داستانی به این دلیل ما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد که حقیقت خودِ ماست. علاوه بر این‌ها، آثار بزرگ ادبی به ما دربارهٔ خودمان می‌آموزند، زیرا به‌شدت راستگو و صریحند؛

لودویگ بینزونگر، یکی از معروف‌ترین روانکاوان اگزیستانسیال گفته است: «فقط یک مکان و یک زمان موجود نیست، بلکه به تعداد افراد، مکان و زمان وجود دارد.»

موقعیت اگزیستانسیال می‌گوید دنیا تصادفی‌ست یعنی هر آنچه هست، می‌توانست طور دیگری باشد؛ یعنی خود انسان‌ها هستند که خود، دنیای خود و موقعیتشان را در آن می‌سازند؛ یعنی «معنا» یی در کار نیست، جهان از نقشه‌ای عظیم برخوردار نیست، هیچ خط مشی‌ای جز آنچه فرد خود می‌آفریند، وجود ندارد. پس معضل بنیادی اینجاست: چطور کسی که نیازمند معناست، آن را در جهانی فاقد معنا بیابَد؟

آبراهام لینکلن بود که گفت بعد از چهل سالگی هرکس مسئول چهرهٔ خویش است.

مونتنی در رساله‌اش در باب مرگ پرسیده: «چرا از آخرین روز زندگی‌ات می‌هراسی؟ بیش از روزهای دیگر در مرگت سهیم نیست. آخرین گام خستگی نمی‌آوَرَد، تنها خستگی را آشکار می‌کند.»

از آنجا که بوبر معتقد بود اساسِ هستی انسانی رابطه‌ای‌ست، در نظام او جایی برای تنهایی اگزیستانسیال وجود ندارد.

مسیحیان نخستین، کار و ثروت را هدف نمی‌دیدند که در پی‌اش بروند، بلکه آن‌ها را موانعی می‌دانستند که ذهن را گرفتار می‌کند و زمان را می‌بلعد، پس باید در راه خدمت به خدا صرف شوند.

این مسئله که یک چیز زمانی اهمیت دارد که تا ابد ادامه یابد یا در نهایت به چیزی ختم شود که تا ابد دوام بیاورد، به‌هیچ‌وجه یک حقیقت عینی نیست.

بکر می‌گوید آرزوی بر جای گذاشتن چیزی از خود که مهم باشد و تغییر ایجاد کند، بیان کوششی‌ست برای فائق آمدن بر مرگ.

نعمت‌هایتان را بشمارید! چقدر کم از این موعظهٔ ساده بهره می‌بریم! به‌طور معمول، آنچه داریم و آنچه می‌توانیم بکنیم، از حیطهٔ آگاهی‌مان می‌گریزد، آنچه نداریم یا نمی‌توانیم بکنیم، دلمشغولمان می‌کند و دلواپسی‌های ناچیز و خطر از دست دادن اعتبار و غرورمان، آنچه داریم را کوچک جلوه می‌دهد.

یکی از بیماران سرطانی که بیماری به مری‌اش سرایت کرده بود، سازوکار دگرگون‌کنندهٔ دیگری را که از رویارویی با مرگ انرژی می‌گیرد، به‌زیبایی توصیف کرد. بلع مشکل شده بود؛ کم‌کم به غذاهای نرم، بعد پوره و بعد مایعات روی آورد. یک روز که در رستوران حتی نتوانست کمی سوپ رقیق را فرو دهد، به اطراف و سایر مشتریان نگاه کرد و با خود گفت: «این‌ها می‌دانند چقدر خوشبختند که می‌توانند غذا را قورت دهند؟ اصلاً تا حالا به این موضوع فکر کرده‌اند؟» او این اصل را در مورد خودش به‌کار گرفت و از آنچه که می‌توانست انجام دهد و می‌توانست تجربه کند، آگاه شد: حقایق بنیادین زندگی، تغییر فصول، زیبایی محیط اطرافش، دیدن، شنیدن، لمس کردن و دوست داشتن.