بریده‌هایی از کتاب رهایی از گناه

کسی که اهل برنامه نباشد و از آن لذت نبرد، شخصیت و روحیه‌اش، با دین‌داری سازگار نیست. دین برای انسان‌های اهل برنامه است.

برای متقاعدسازیِ افراد به دین‌داری و ترک گناه، نباید سریعاً بحث خوف از خدا را به میان بکشیم و بگوییم: «از ترس خدا این کار را انجام بده یا آن کار را انجام نده!» در این صورت کسی که منفعل و بی‌ادب بوده و همهٔ عمرش را در ترس از این و آن سپری کرده و از زندگی خودش هم خسته است، فکر می‌کند ما ادامهٔ همان زندگی انفعالی را از او می‌خواهیم. ما به او می‌گوییم: «از ترس خدا این کار را بکن» ولی او اشتباه برداشت می‌کند و از این کلمه خوشش نمی‌آید؛ چون عمری است که همهٔ زندگی‌اش همراه با ترس بوده است، هیچ‌وقت نظم نداشته و همه‌جا منفعل بوده است و فکر می‌کند ما هم به او می‌گوییم: «در مقابل خدا منفعل باش»؛ اما خداوند از ما نمی‌خواهد که در مقابلش منفعل باشیم، منظم بودن ما را می‌خواهد و پایهٔ ترک گناه نیز همین است.

شخصی به امام صادق (ع) عرض کرد: شنیده‌ام که تدبیر و خوب برنامه‌ریزی‌کردن، نیمی از کسب و درآمد انسان است. امام صادق (ع) فرمودند: «بلکه کل کسب و درآمد، خوب تدبیرکردن است» و سپس فرمودند: «تدبیر و برنامه‌ریزی، جزئی از دین است.»

کسی که هنوز به «زندگی‌کردن بابرنامه» عادت نکرده است، نباید دربارهٔ دین با او سخن گفت! این‌گونه افراد اگر مؤمن هم بشوند یا دین‌دار نخواهند شد، یا به‌سختی دین‌دار خواهند شد، یا از دین‌داری لذت نخواهند برد، یا به‌صورتِ «هوسی» دین‌داری خواهند کرد و... بسیاری از دستورات دینی برای این است که ما بابرنامه زندگی کنیم.

فقه را «یک فهم با دقت و تأمل» ترجمه کرده‌اند که صرفاً به دانستن و اطلاع‌یافتن اطلاق نمی‌شود. فقه، یک دانایی سطحی نیست و با اطلاع‌رسانی به دست نمی‌آید. فقه یعنی دانستن لایه‌های درونی حقیقتی که از بیرون پیدا نیست.

اگر کسی در پاسخ به اینکه «چرا من نباید گناه کنم» بگوید: «چون خدا دستور داده است؛ وگرنه به جهنم می‌روم» فهم عمیقی از دین ندارد. کمتر کسی هم به‌سادگی با این سخن، متقاعد می‌شود. حتی اگر کسی با این سخن متقاعد شود، دین‌داری او مشکوک است و روزی خواهد رسید که این فرد از دین‌داری، فرار خواهد کرد!

وقتی ما گناهی انجام می‌دهیم، به‌طور طبیعی باید اثر آن را ببینیم، اما وقتی توبه می‌کنیم، خداوند جلوی اثرِ این گناه را می‌گیرد، در واقع خداوند جلوی نظم عالم را می‌گیرد، اما طوری جلوی این نظم را می‌گیرد که بی‌نظمی در عالم پدید نیاید. در واقع اینجا معجزه اتفاق می‌افتد. پذیرش توبه یعنی خداوند جلوی ضررِ ناشی از گناه ما را می‌گیرد؛ ضرری که بر اساس نظمِ عالم، باید به ما می‌رسید.

کسی که قرآن کریم را نامهٔ عاشقانهٔ خداوند به بندگان خودش نبیند، در واقع معانی و منظور کلمات قرآن را متوجه نشده است.

در این عالمی که خداوند همه‌چیز را منظم آفریده است، به انسان اراده و اختیار و آزادی داده است، و طبیعتاً این انسان گاهی اشتباه می‌کند و عمل خلافی از او سر می‌زند که به ضرر خودش است، عجیب این است که خداوند اسم این اشتباه را «گناه و معصیت» گذاشته است و می‌فرماید: «مرا عصیان کردید!» درحالی‌که ما خودمان را اذیت کرده‌ایم و به نفس خودمان ظلم کرده‌ایم و ضربه زده‌ایم، ولی این ضربه‌ای را که ما به خودمان زده‌ایم، خداوند به خودش می‌گیرد. کلمهٔ «ذنب» به‌معنای دنباله است. دلیل اینکه به گناه، ذنب می‌گویند این است که دارای عوارض منفی برای انسان است. وقتی ما گناهی انجام می‌دهیم، در واقع برای خودِ ما عوارض منفی دارد، اما خداوند می‌فرماید: بیا از این کار، توبه کن، یعنی از من معذرت‌خواهی کن!

پس اولاً دین نیازهای عمیق انسان را پاسخ می‌دهد و اگر نیازهای عمیق خودمان را ندیده باشیم، احساس نیاز به دین پیدا نمی‌کنیم. ثانیاً دین گاهی با نیازهای سطحی ما مقابله می‌کند و می‌گوید: «از این نیاز خودت بگذر، فعلاً این مهم نیست.» ولی ما حاضر نیستیم نیازهای سطحی خودمان را رها کنیم، لذا اختلاف و دعوا به وجود می‌آید. به همین دلیل، برای دین‌دارشدن، نیازمند فهم عمیق از دین هستیم.

این شدت محبت خدا به بندگانش را می‌رساند و به‌خاطر این شدت محبت است که این‌قدر تأکید دارد ما گناه نکنیم و به خودمان ضربه نزنیم. آیا ما باور داریم که خدا این‌قدر مهربان باشد؟

اما خداوند در زندگی ما، خودش را وسط آورده است و می‌گوید: اگر این اشتباهات را انجام دهید، مرا نافرمانی کرده‌اید! اگر به خودت لطمه بزنی، من از تو ناراحت می‌شوم، کارهایی که به‌نفع تو باشد، من به تو دستور می‌دهم. انگار خداوند می‌گوید: به‌خاطر من، این کارها (گناهان) را انجام نده!

اما خداوند در زندگی ما، خودش را وسط آورده است و می‌گوید: اگر این اشتباهات را انجام دهید، مرا نافرمانی کرده‌اید! اگر به خودت لطمه بزنی، من از تو ناراحت می‌شوم، کارهایی که به‌نفع تو باشد، من به تو دستور می‌دهم. انگار خداوند می‌گوید: به‌خاطر من، این کارها (گناهان) را انجام نده!

چرا دین را به‌صورت عقیدتیِ صرف معرفی کرده‌ایم که بعضی بهانهٔ بی‌دینی‌شان این باشد که: «هرکسی عقیدهٔ خودش را دارد»؟

خداوند انسان را برای رسیدن به اوج لذت آفریده است که در عبودیت و تقرب الی الله به دست می‌آید

انگار خداوند می‌گوید: به‌خاطر من، این کارها (گناهان) را انجام نده!

انسان وقتی حس درونی خودش را انکار می‌کند و به خودش دروغ می‌گوید بدبخت می‌شود!

عده‌ای به‌دنبال آن هستند که یک خیالِ خام و در واقع «توهمِ رهایی» در همین دنیا برای خود یا دیگران درست کنند؛ مثلاً در برخی از فیلم‌ها نشان می‌دهند که قهرمان داستان به همهٔ آنچه می‌خواهد می‌رسد و همهٔ مشکلاتش حل می‌شود؛ همهٔ مردم هم خوشحال از پای فیلم بلند می‌شوند؛ درحالی‌که ما در دنیای واقعی خودمان نقطهٔ رهایی نداریم.

در قدم اول باید متقاعد شویم به اینکه بدون برنامه نمی‌توان زندگی کرد. جلوهٔ این برنامه در رفتارهای اجتماعی نیز «ادب» است و در رفتارهای فردی هم به آن «آداب فردی» می‌گویند. نام دیگر این برنامه «نظم» است. برای افزایش ایمان انسان‌ها، روح را باید از هوای نفس پاک نمود و بی‌برنامه‌بودن یعنی پیروی از هوای نفس. هوای نفس است که انسان را به این سوق می‌دهد که هروقت هر چیزی دلش بخواهد انجام دهد، نه اینکه طبق برنامه عمل کند. بابرنامه زندگی‌کردن هم مقابله با هوای نفس است؛ این قدم اول است

قوّت مؤمن از نیّت اوست