بریده‌هایی از کتاب وقتی بدن نه می گوید

بسیاری از افراد، نادانسته، همهٔ زندگی را طوری سپری می‌کنند که انگار زیر ذره‌بین یک آزمون گیرندهٔ قدرتمند و قضاوت‌گر هستند که بایستی همیشه او را راضی نگه دارند

وقتی افراد استرسشان را توصیف می‌کنند، معمولاً منظورشان آشفتگی عصبی‌ای است که زیر فشار خواست‌های خیلی زیاد -معمولاً در حیطه کاری، خانوادگی، روابط، امور مالی و یا سلامت- تجربه می‌کنند. اما حس فشار عصبی، تعریف استرس نیست؛ به‌معنای دقیق‌تر اینگونه نیست که وقتی افراد تحت استرس هستند، همواره فشار عصبی را احساس کنند. طبق تعریف ما از استرس -که در ادامه مطرح خواهیم کرد- استرس صرفاً یک احساس ذهنی نیست. بلکه مجموعه‌ای قابل ارزیابی از رویدادهای فیزیولوژیک عینی در بدن است که مغز، دستگاه هورمونی، سیستم ایمنی و بسیاری از ارگان‌های دیگر را نیز در بر می‌گیرد. هم حیوانات و هم انسان‌ها می‌توانند استرس را بدون آگاهی از حضور آن تجربه کنند.

احساس شرم، عمیق‌ترین «هیجان منفی» ماست. شرمْ احساسی است که ما برای اجتناب از آن، تقریباً حاضریم هرکاری انجام دهیم. متأسفانه، ترس همیشگی ما از حس شرمساری، چشم‌انداز ما را در دیدن واقعیت تار می‌کند.

ابراز از طریق هنر در حقیقت فقط شکلی از نمایش عواطفش است نه راهی برای پرداختن به عواطف.

در یک تعامل سالم مادر- نوزادی، مادر این توانایی را دارد که به نوزادش رسیدگی کند، بدون اینکه نوزاد مجبور باشد برای دریافت مهر مادرش کاری انجام دهد.

می‌توانم بگویم که تقریباً هیچ‌کدام از بیمارانم که مبتلا به بیماری‌های جدی بودند، در حیطه‌های مهم زندگیشان، هرگز «نه» گفتن را یاد نگرفته بودند. اگرچه شاید شخصیت و شرایط برخی از افراد، در ظاهر خیلی متفاوت با مورد مری بود، اما سرکوبی عاطفی بنیادین، عامل اصلی و شایع بین همهٔ آن‌ها بود.

«وقتی که از یادگیریِ «نه» گفتن محروم می‌شویم، بدنمان درنهایت این کار را برایمان انجام می‌دهد».

تحت چنین شرایطی بود که من محافظ مادرم شدم؛ یعنی مثلاً با پنهان کردن دردهایم، از او محافظت می‌کردم. چیزی که در ابتدا به‌صورت مقابلهٔ دفاعی خودکار در نوزاد شروع شد، خیلی زود به یک الگوی شخصیتی ثابت تبدیل شد که حالا در سن ۵۱ سالگی، هنوز هم طبق آن حتی جزئی‌ترین مشکلات جسمی‌ام را از مادرم پنهان می‌کنم.

آن‌ها در کودکیشان در معرض استرس حاد و مزمن قرار داشتند و توانایی درگیر شدن در رفتار ضروری «جنگ یا گریز» در آن‌ها ضعیف بود. مشکل اصلیْ استرس بیرونی -مثل رویدادهای زندگی مطرح شده در این مطالعات- نبود، بلکه درماندگی شرطی‌شدهٔ محیطی بود که هیچ‌یک از پاسخ‌های طبیعی جنگ یا گریز در آن ممکن نبود. در نتیجه، استرس درونی سرکوب گشته و به‌همین دلیل نیز، نامحسوس می‌شود. درنهایت، برآورده نکردن نیازهای خود یا التزام به برآوردن نیازهای دیگران، دیگر به‌صورت استرس‌آور تجربه نمی‌شود و این امر طبیعی به نظر می‌رسد و بدین ترتیب، فرد خلع سلاح می‌شود.

افراد مبتلا به سرطان و بیماری‌های مشابه، در نه گفتن و ابراز خشم مشکل دارند. آن‌ها یا خشمشان را سرکوب می‌کنند و یا در بهترین حالت، با طعنه آن را به زبان می‌آورند و به طور مستقیم این کار را نمی‌کنند. همهٔ این‌ها، ریشه در نیاز اولیه به ایجاد رابطه با والد و کار کردن روی این رابطه دارد.

سیتوکین‌ها (مولکول‌های پیام‌رسانی که سلول‌های‌ایمنی آن‌ها را تولید می‌کنند) می‌توانند با گیرنده‌های روی سلول‌های مغز پیوند داشته باشند و باعث تغییر در حالت بدن، خلق و رفتار فرد شوند. اینکه عواطف باعث تغییر در فعالیت ایمنی می‌شوند، تنها روی دیگر همان سکه است. برای نشان دادن وظایف محافظتی موازی و مکمل سیستم عاطفی و دستگاه ایمنی، می‌توانیم نقش سلول‌های ایمنی را با نقش عواطفی مثل خشم مقایسه کنیم.

خصایص دیگری که در بررسی‌های روان‌شناختی افراد مبتلا به بیماری‌های روماتیسمی شناخته شده‌اند، کمال‌گرایی، ترس از تکانه‌های خشم خود فرد، انکار حس خصومت و احساس قوی بی‌کفایتی هستند. همان‌طور که دیدیم، خصایص مشابهی هستند که با «شخصیت سرطانی» و یا شخصیت‌هایی که در خطر ابتلا به ام‌اس، ALS یا سایر امراض مزمن هستند ارتباط پیدا می‌کنند. هیچ‌یک از این خصایصْ معرف ویژگی‌های درونی و یا عمیقاً تثبیت شده در فرد نیستند.

«من در گذشته، همیشه شادی دیگران را به شادی خودم ترجیح می‌دادم. عزت نفسم پایین بود و تصور می‌کردم که در اجتماع، اگر دیگران را شاد کنم، آن‌ها من را خواهند پذیرفت. من سعی می‌کردم آن‌ها را راضی نگه دارم و کارهایی را که فکر می‌کردم از من می‌خواهند انجام می‌دادم.»

«سرطان به شما می‌فهماند که مدام به چه‌چیزی فکر می‌کنید و اینکه چه‌چیزی واقعاً برایتان مهم است و چه‌چیزی باید برایتان مهم باشد: جایی که هستهٔ شما وجود دارد. من حدس می‌زنم چون من برای مدتی طولانی در زندگی عوام و در سیاست بوده‌ام، فکر می‌کردم هستهٔ من در سیاست است... اما این‌طور نیست. از دل این اتفاق چیز خوبی برای من به دست آمد. کلی چیزهای خوب از آن به‌دست آوردم. من فکر می‌کنم خودم را کمی بهتر می‌شناسم. چیزهایی که برایم مهم هستند را بهتر می‌فهمم. شاید هنوز کامل به این نقطه نرسیده باشم. احمقانه است که فکر کنم تنها در چند هفته به این نقطه می‌رسم، اما فکر می‌کنم دارم در این مسیر حرکت می‌کنم.»

رویکرد کل‌نگرانه که فرد را در مرکز توجه قرار می‌دهد، به جای آزمایش خون یا گزارش پاتولوژی، تاریخچهٔ زندگی فرد را در نظر می‌گیرد. این رویکرد افراد را تشویق می‌کند تا با دقت، تمام استرس‌هایی را که تجربه می‌کنند بررسی کنند، هم استرس‌های محیطی و هم استرس‌هایی که از درونشان نشأت می‌گیرد.

مبهم بودن مرزهای روانشناختی در کودکی، به منشأ بنیادین استرس‌های فیزیولوژیک در بزرگسالی تبدیل می‌شود. شما اثرات منفی بر سیستم هورمونی و ایمنی بدن را خواهید داشت، چراکه افرادی با مرزهای فردیِ نامتمایز، با استرس زندگی می‌کنند. تجاوز به حریم شخصی این افراد، بخش لاینفک تجربهٔ روزمرهٔ آنان است. با این‌حال، واقعیت این است که آن‌ها یاد گرفته‌اند که آگاهی بی‌واسطه را از خودشان دور کنند.

هیچ بدنی بدون ذهن نیست و هیچ ذهنی بدون بدن نیست. برای رساندن مفهوم واقعی امور، واژهٔ ذهن- بدن پیشنهاد شده است.

«نگریستن به بیماری و مرگ به‌عنوان یک شکست فردی شکل بسیار تأسف‌آوری از سرزنش کردن قربانی است. درحالی‌که بیمار زیر فشار بیماری قرار دارد، نباید بار مسئولیت در قبال چنین پیامدی را نیز، بر دوش او بگذاریم».

سیستم ایمنی ما چیزی جدا از نتیجهٔ تجربیات روزمره‌مان نیست. مثلاً، سیستم ایمنی که در افراد جوان و سالمِ کاملاً طبیعی کار می‌کند، در دانشجویان پزشکی به‌خاطرِ فشار آزمون‌های نهایی ضعیف می‌شود. موضوع مهم‌تر در ارتباط با سلامت و رفاه آیندهٔ این دانشجویان، این بود که دانشجویانِ خیلی تنها از نهایتِ آثار منفیِ موجود در سیستم ایمنی‌شان رنج می‌بردند. تنهایی، با تحلیل فعالیت ایمنی در گروهی از بیماران روانی سرپایی نیز رابطهٔ مشابهی داشته است.

«وقتی که از یادگیریِ «نه» گفتن محروم می‌شویم، بدنمان درنهایت این کار را برایمان انجام می‌دهد». همچنین من تعدادی از بحث‌های موجود در ادبیات پژوهشی پزشکی را مطرح کردم که به اثرات منفی استرس بر سیستم ایمنی می‌پردازند.