بریده‌هایی از کتاب دام نبوغ

بسیاری از مردم از پرواز با هواپیما بیش از رانندگی دلشوره دارند، زیرا گزارش‌ها از سوانح هوایی اغلب بسیار هیجان‌انگیز و باآب‌وتاب بیشتر منتشر می‌شود، حال‌آنکه میزان تصادف با خودرو و حوادث جاده‌ای بسیار بیشتر است.

نلسون ماندلا می‌گوید، «اگر با کسی با زبانی که می‌فهمد صحبت کنی، حرف‌های تو در سر او می‌نشیند. اگر با او با زبان خودش صحبت کنی، حرف‌هایت در قلبش می‌نشیند».

«اگر ذهن ثابت‌اندیشی دارید، همیشه در تلاشید تا بفهمید در دنیایی که همه رده‌بندی شده‌اند در کجای سلسله‌مراتب قرار دارید. اگر بالانشین باشید، دلتان نمی‌خواهد از آنجا پایین بیفتید یا به زیر کشیده شوید؛ بنابراین هر نشانه یا موردی مبنی بر اینکه چیزی را نمی‌دانید -یا اینکه کس دیگری بیشتر از شما می‌داند- در نظرتان تهدیدی در مقابل موقعیتتان است. بنابراین، برای محافظت از جایگاه خود، بیش‌ازحد تدافعی می‌شوید. شما نظرات دیگران را با این عقیده که "من بهتر می‌دانم، بنابراین مجبور نیستم به حرف‌های شما گوش کنم" نادیده می‌گیرید».

جاناتان سوییفت، نویسندهٔ قرن هجدهم، در مقاله‌ای دربارهٔ انتشار سریع دروغ‌های سیاسی می‌نویسد، «دروغ مثل مرغی تیزپرواز اوج می‌گیرد و حقیقت در پی آن لنگان‌لنگان می‌رود».

تا زمانی‌که سرزنده و سبز باشید، رشد می‌کنید. اما به‌محض اینکه رسیده شوید، شروع به پوسیدگی و گندیدگی می‌کنید

هرچه بیشتر کسی را ببینیم، برایمان آشناتر می‌شود و این امر باعث می‌شود که این فرد برای ما قابل‌اعتمادتر باشد. (۱۴) مواجههٔ مکرر سبب می‌شود که یک آدم دروغگو در نظر ما «متخصص» جلوه کند و نظر یک نفر را به حساب دیدگاه جمع بگذاریم.

وقتی گردونهٔ شانس را می‌چرخانید، شما از آن گردونه باهوش‌تر نیستید!

بلکه نتایج تحقیقات اخیر حاکی از آن است که بیشتر ما خیال می‌کنیم که تجربه و تخصصْ ما را از خطا مصون می‌کند.

اگر رانندگی بلد باشید، اتومبیلِ سریع‌تر می‌تواند شما را سریع‌تر به مقصدتان برساند. اما اسب بخار بیشتر و موتور قوی‌تر تضمین نمی‌کنند که با ایمنی و خیال راحت به مقصد خود برسید. بدون دانش رانندگی و تجهیزات مناسب -همچون ترمز، فرمان، سرعت‌سنج، قطب‌نما و نقشه‌ای مناسب- خودروِ پرشتاب ممکن است شما را صرفاً دور خودتان بچرخاند یا با خودروهای مقابل سرشاختان کند. و دراین‌صورت، هرچه موتور سریع‌تری روی خودرو سوار باشد، خطر هم بیشتر خواهد بود. هوش هم دقیقاً به همین منوال می‌تواند به شما در یادگیری و فراخوانی حقایق و پردازش سریع اطلاعات پیچیده کمک کند، اما برای بهره‌گیری صحیح از قدرت مغز نیز به کنترل و توازن نیاز دارید، چراکه، در غیاب آن، هوش بیشتر می‌تواند موجب سوگیری بیشتر در افکارتان شود.

در سطح فردی، این خطاها می‌تواند بر سلامت، رفاه و موفقیت حرفه‌ای افراد تأثیر بگذارد. چنین خطاهایی در دادگاه‌ها به نقض جدی عدالت و زیرپاگذاشتن آن می‌انجامد. شاید به همین دلیل باشد که پانزده درصد از همهٔ تشخیص‌ها در بیمارستان‌ها اشتباه است، به‌طوری‌که میزان مرگ‌ومیر ناشی از این اشتباهات بیشتر از بیماری‌هایی مثل سرطان پستان است. این خطاها در تجارت نیز به ورشکستگی و تباهی ختم می‌شود. (۲) اکثریت قریب به اتفاق این اشتباهات را نمی‌توان به فقدان دانش یا تجربه نسبت داد، بلکه به نظر می‌رسد حاصل عادت‌های ذهنی خاص و معیوبی هستند که زاییدهٔ هوش بالاتر، تحصیلات بیشتر و تخصص حرفه‌ای بیشتر است. چنین خطاهایی می‌تواند فضاپیماها را ساقط کند، بازارهای سهام را قرمزپوش کند و موجب شود که رهبران دنیا خطرات جهانی مانند تغییرات آب‌وهوایی را نادیده بگیرند.