بریده‌هایی از کتاب چگونه کارآمد فکر کنیم

بدبختی ما این است که همیشه به نتایج نهایی تلاش‌های تفکر دیگران از بیرون نگاه می‌کنیم، درحالی‌که تفکرات خودمان را در مراحل به‌هم‌ریخته و خام اولیه از درون می‌بینیم.

ذهن ابزاری متناوب است که ایده‌های آن اندک‌اندک ظهور می‌کنند.

برای مثال، وقتی ما می‌خواهیم از مهمانان خود خوب پذیرایی کنیم، اغلب نگران هستیم که چه چیزی می‌تواند آن‌ها را خوشحال کند. ما تصور می‌کنیم که باید کاری خارق‌العاده انجام دهیم، یا به کتاب‌های معروف آشپزی مراجعه کنیم که خودمان هرگز از آن‌ها استفاده نکرده‌ایم. ما فراموش می‌کنیم که به قدرتمندترین منبعی سر بزنیم که برای یک وعده‌ی دل‌انگیز در دست داریم: تجربه‌ی خودمان از چیزی که وقتی تنها و گرسنه هستیم خوشحالمان می‌کند.

ما به‌تدریج به اين نتيجه می‌رسيم بهترین راه متقاعدکردن هرکسی درباره‌ی هر چیزی که قصد بیان آن را داریم این است که کتمان کنیم این ایده کاملاً از خودمان است و در عوض در پاورقی اضافه کنیم که آن ایده از شخصی دیگر و ترجیحاً شخصی با اسم و رسم و سابقه‌ی طبع و نشر طولانی است.

سخت‌کوش لزوماً کسی نیست که از این جلسه به آن جلسه می‌رود و تلفن‌های کاری بین‌المللی را پاسخ می‌دهد، ممکن است کسی باشد که کنار پنجره نشسته است، به ابرها خیره می‌نگرد، گاهی سرش را میان دستانش می‌گیرد و چند کلمه‌ای در یک دفترچه‌ی کوچک می‌نویسد.

با نگاه‌کردن به دنیا از چشمان عشق به این نتیجه می‌رسیم که چیزی به‌عنوان آدم بد یا موجودی به‌عنوان شیطان وجود ندارد. فقط درد و رنج و اضطراب است که در رفتارهای ناخوشایند ظاهر می‌شود و همچنین، چیزی به‌عنوان تمرین خوب‌بودن وجود ندارد، بلکه فقط تمرینی برای درک حقیقت وقایع است که ما را به جزئیات روان انسان آگاه می‌کند و اینکه همگی کم‌وبیش مانند یکدیگر هستیم.

عشق از آگاهیِ همواره در حال رشد و تسلیم در برابر این حقیقت که انسانِ عاری از ضعف وجود ندارد شکل می‌گیرد.

آن‌هایی که با عشق نگاه می‌کنند تصورشان بر این است که شاید پشت یاوه‌گویی‌هایی خشمگینانه، اندوه و تأسف، و پشت تکبر و خودنمایی، احساس ضعف و آسیب‌پذیری نهفته است. آن‌ها باور دارند که آسیب‌ها و تحقیرهای کودکی به عصیان‌های بزرگسالی منجر شده است

ما معمولاً خودمان را بيشتر قبول داريم، عمیقاً به نقطه‌نظرات خود بها می‌دهیم و فقط حاضر به تبادل و پذیرش امور قطعی اخلاقی هستیم. بااین‌حال، این توانایی را داریم که گاهی مردم را از پشت یک لنز متفاوت نگاه کنیم: از پس این لنز جدید خواهیم دید که حقیقت آن‌ها پیچیده‌تر و متفاوت‌تر از آن چیزی است که انتظار داشتیم و اینکه برخلاف باورهایی که ما را تحریک می‌کنند و با وجود آسیب یا آزاری که این افراد به ما رسانده‌اند، با اینکه رفتارشان برخلاف آن چیزی است که انتظار داریم و با اینکه گاهی خیلی وسوسه می‌شویم آن‌ها را ابله و بی‌شعور بنامیم و راهمان را بکشیم و برویم، ممکن است سزاوار همدلی و عطوفت بیشتری باشند.

چیزی که تفکر خوب را متمایز و برجسته می‌کند دقیق‌بودن آن است.

اگر به خاطر داشته باشیم که همه چیز درنهایت به گودال قبر منتهی می‌شود، دیگر چندان اهمیتی نخواهد داشت اگر با حسن نیّت به سمت کسی دست دوستی دراز کنیم و او دستمان را پس بزند، یا برای کاری سخت تلاش کنیم و بعد متوجه شویم که در آن کار هیچ استعدادی نداشته‌ایم. اگرچه فکر مرگ ممکن است ترسناک باشد، اما گریزناپذیری از آن می‌تواند راهگشای ما برای یک تجربه‌ی ثمربخش از زندگی باشد.

کسی که نمی‌تواند همدلی کند لزوماً آدم خودخواهی نیست بلکه کسی است که به جنبه‌های تاریک‌تر و عجیب‌تر وجود خود آگاه نیست، بخش‌هایی از وجودش که کمی بی‌رحم، خشن، آسیب‌پذیر یا غمگین است. نقطه مقابل همدلی این نیست که فقط به خودتان فکر کنید، بلکه فکرکردن به خودتان در قالبی محدود است.

وقتی به کسی حسادت می‌کنیم، به کل زندگی او حسادت می‌ورزیم، حال اگر لحظه‌ای بیاندیشیم و زندگی آن‌ها را تجزیه و تحلیل کنیم، متوجه خواهیم شد که فقط بخش کوچکی از زندگی آن‌ها و آنچه دارند یا انجام داده‌اند در ذهن ما طنین انداخته است. برای مثال، ما کل زندگی یک صاحب کافه را نمی‌خواهیم، بلکه فقط مهارت او را در ایجاد فضایی که افراد در آن احساس راحتی و تعلق می‌کنند دوست داریم.

مسیر رسیدن به بسیاری از ایده‌های خوب، بینش‌های ژرف و نظریات ارزشمند باید از نظریات اولیه‌ی ظاهراً بی‌منطق و حتی مضحک بگذرد. اگر ما از هر فکری که با هنجارها فاصله دارد بترسیم و اجازه ندهیم ذهنمان پیشنهادهای بی‌پروای خود را مطرح کند، به برخی از بهترین افکارمان هرگز شانس شکوفایی نخواهیم داد، ایده‌هایی که گاهی بی‌صبرانه نیازمند آن‌ها هستیم.

نبوغ را می‌توان توجه بیشتر به افکار و احساسات حقیقی و نیز شجاعت و سرسختی کافی برای دلسردنشدن از آن‌ها تعریف کرد. ما نباید با اولین‌باری که افکارمان انعکاس خود را در جهان بیرون ثبت نمی‌کنند دلسرد شویم. دلیلی که ما بیشتر آنچه از ذهنمان می‌گذرد را انکار می‌کنیم عدم اعتمادبه‌نفس ماست. ما از ترس آنکه برای دیگران یا حتی خودمان عجیب به نظر برسیم بکرترین افکارمان را سرکوب می‌کنیم. به همین دلیل است که کودکان در نوع خود از اغلب بزرگ‌ترها بسیار جذاب‌ترند: آن‌ها هنوز یاد نگرفته‌اند چه چیزی نگویند و چه فکری نکنند.

اگر آن‌گونه که مونتنی می‌گوید ما بتوانیم ایده‌هایمان را به‌درستی دریابیم و یاد بگیریم خودمان را به‌عنوان مهره‌های بازی یک زندگی متفکرانه باور کنیم، امکان دستیابی به بینش و ادراکی به عمق آنچه در کتاب‌های عهد عتیق می‌خوانیم برای همه‌ی ما میسر خواهد بود.

تفکر مؤثر به معنای «سخت‌کوشی» در معنای خشن یا تکراری آن نیست، بلکه به معنای یادگیری در لحظه، محافظت از خویش، پرورش و رشد دوره‌های زودگذر و ناپایای بینش و درک است.

چیزی که تفکر خوب را متمایز و برجسته می‌کند دقیق‌بودن آن است. ما با سنگ معدن آغاز می‌کنیم، اما باید به فلز خالص و باارزش برسیم. ما با یک تخته‌سنگ آغاز می‌کنیم، اما باید به یک تندیس برسیم.

یک کتاب بد به ما اجازه می‌دهد همچنان که صفحات آن را ورق می‌زنیم، نسخه‌ی متفاوت و بهتر خود را تصور کنیم. باید میان خواندن و اندیشیدن و صرفاً خواندن تفکیک قائل شد و هر یک را در جایگاه خود محترم شمرد.

اگر ما از هر فکری که با هنجارها فاصله دارد بترسیم و اجازه ندهیم ذهنمان پیشنهادهای بی‌پروای خود را مطرح کند، به برخی از بهترین افکارمان هرگز شانس شکوفایی نخواهیم داد، ایده‌هایی که گاهی بی‌صبرانه نیازمند آن‌ها هستیم.