بریده‌هایی از کتاب چگونه کارآمد فکر کنیم

تنها و بزرگ‌ترین انگیزه‌ی رویکرد عشق‌باورانه نسبت به دیگرانْ رسیدن به این آگاهی است که ما نیز دارای کاستی‌های خود هستیم. دشمن تواضع این احساس است که گمان کنیم عاری از خطا هستیم، عشق زمانی آغاز می‌شود که اذعان کنیم ما نیز به اندازه‌ی دیگران می‌توانیم ابله، متزلزل و ناقص باشیم. باور ضمنی به کمال و بی‌نقص‌بودن خویش است که از بعضی انسان‌ها قضاوتگران بی‌اندازه بی‌رحمی می‌سازد.

با درنظرگرفتن اینکه هر بزرگسالی می‌تواند چقدر نابالغ باقی مانده باشد، همان‌طور که از کنار برخی از رفتارهای کودکان به‌سادگی می‌گذریم، در رابطه با به‌اصطلاح بزرگسالان نیز باید همان‌گونه برخورد کنیم.

ابهام‌داشتن یک مشکل است، زیرا به این معناست که نمی‌توانیم در هر شرایطی چیزی را انتخاب کنیم که به‌راستی برایمان اهمیت دارد.

سخت‌کوش لزوماً کسی نیست که از این جلسه به آن جلسه می‌رود و تلفن‌های کاری بین‌المللی را پاسخ می‌دهد، ممکن است کسی باشد که کنار پنجره نشسته است، به ابرها خیره می‌نگرد، گاهی سرش را میان دستانش می‌گیرد و چند کلمه‌ای در یک دفترچه‌ی کوچک می‌نویسد.

سؤال «فایده‌ی این کار چیست؟» در اغلب موارد به‌سادگی با منفی‌نگری و آشوبگری اشتباه گرفته می‌شود. اگر ما کنجکاوی خود را با سؤالاتی همچون «تعطیلات خوب یعنی چه؟»، «رابطه برای چیست؟» یا «پول را برای چه می‌خواهیم؟» به چالش بکشیم، باید ریسک برچسب‌هایی مانند نامعقول و پرمدعا را نیز به جان بخریم، چرا که سؤالات کلّی و این‌چنینی اغلب برای بشر بدون پاسخ بوده‌اند.

باور ضمنی به کمال و بی‌نقص‌بودن خویش است که از بعضی انسان‌ها قضاوتگران بی‌اندازه بی‌رحمی می‌سازد.

تفکر تعصب‌آمیز دوست دارد به سرعت عنوان و برچسبی برای رفتارها بیابد، درحالی‌که تفکر از روی عشق به دنبال داستان پشتِ آن عنوان می‌گردد.

تفکر متأثر از عشق نمی‌پذیرد چیزی به نام بد مطلق و شرارت صرف وجود دارد. رفتار بد به‌طور قطع ناشی از نوعی آسیب است: کسی که فریاد می‌زند احساس می‌کند زمانی نادیده گرفته شده و شنیده نشده است؛ کسی که دیگران را مسخره می‌کند زمانی مورد تحقیر و تمسخر قرار گرفته است؛ کسی که همواره بدبین است زمانی امیدش را از او ربوده‌اند. البته نه اینکه دلایل این رفتار توجیهی برای مسئولیت‌پذیری باشد، بلکه باید این آگاهی وجود داشته باشد که هر رفتار ناشایستی قطعاً پاسخی به یک زخم کهنه است نه از روی میل و باطن.

تفکر متأثر از عشق ما را به سمت‌وسوی دیگری سوق می‌دهد: ما را وادار می‌کند از تخیل خود استفاده کنیم و ببینیم چرا آدم‌ها باید کارهای تأسف‌برانگیز انجام دهند و باز مورد درک و بخشش و همدلی قرار بگیرند. شاید آن‌ها ترسیده باشند، شاید تحت فشار و اضطراب شدید بوده‌اند، شاید از روی ناچاری و ناامیدی این کار را کرده باشند. شاید قصد داشته‌اند کاری کاملاً متفاوت انجام دهند یا حرفی کاملاً متفاوت بزنند، اما نتوانسته‌اند و نتیجه‌ی همه‌ی تلاش‌هایشان این شده است.

کل ارزیابی ما از دنیا ممکن است با مقدار آبی که نوشیده‌ایم یا میزان خوابی که داشته‌ایم به‌کلّی دگرگون شود.

ما با حسادت‌کردن در معرض این خطر قرار می‌گیریم که ممکن است فراموش کنیم کیفیات و ویژگی‌هایی که ستایش می‌کنیم فقط متعلق به یک نوع زندگی خاص و جذاب نیستند. آن‌ها می‌توانند در ابعاد کوچک‌تر یا متفاوت (اما هنوز هم اصیل و واقعی) در هزاران مکان دیگر وجود داشته باشند و فرصت خلق نسخه‌های بسیار واقعی‌تر و زیباتر زندگی‌ای را که ما آرزو می‌کنیم به رویمان بگشایند.

یک شنونده‌ی خوب بودن یکی از مهم‌ترین و فریبنده‌ترین مهارت‌های زندگی است که هر فردی می‌تواند داشته باشد. باوجوداین، اغلب ما نمی‌دانیم چطور این کار را انجام دهیم؛ نه به این خاطر که غرق در خود و افکار خود هستیم، به این دلیل که هیچ‌کس به ما یاد نداده است چطور این کار را انجام دهیم و اگر هم یاد داده‌اند، باز اغلب به‌خوبی گوش نکرده‌ایم.

هدف این نیست که فیلسوف یا هنرمند شویم، بلکه می‌خواهیم کاری که انجام می‌دهیم با نگاه یک هنرمند و فکر یک فیلسوف توأم باشد: از اولین برداشت کلّی و مبهم خود به سمت جزئیات اصیل و از ابهام به سمت تمرکز حرکت کنیم و درنهایت، به خودمان فرصت دست‌یافتن به چیزی را بدهیم که به‌راستی در جستجوی آن هستیم.

انواع و اقسام افکار بزرگ نیز در سرِ ما وجود دارند: ما فقط باید آن‌ها را از اسارت شک و تردیدهای درونی خویش آزاد کنیم.

چیزی که ممکن است ما را از نوشتن یا بیان چنین متن جذاب یا متنی مشابه آن بازداشته باشد، این است که تا حد زیادی هوش و نبوغ خود را دست‌کم گرفته‌ایم: شهامت ما به اندازه‌ی شهود ما نبوده است. ما طوری رفتار می‌کنیم که گویی برای بیان هر چیزی نیاز به اجازه داریم،

بدبختی ما این است که همیشه به نتایج نهایی تلاش‌های تفکر دیگران از بیرون نگاه می‌کنیم، درحالی‌که تفکرات خودمان را در مراحل به‌هم‌ریخته و خام اولیه از درون می‌بینیم. این تضاد آن‌قدر بزرگ است که ما نتیجه می‌گیریم از انجام هر کار ارزشمندی، غیر از آنچه اکنون به آن مشغول هستیم، ناتوانیم، که کاملاً عادی و قابل‌فهم است.

جوامع ما به نتایج تفکر مؤثر توجه بسیار زیاد اما به پیدایش آن توجه اندکی نشان می‌دهند.

فهمیدن آنچه می‌خواهیم به آن دست یابیم از یک‌سو و کارکردن روی نحوه‌ی دستیابی به آن از سوی دیگر. به بیان دیگر، بین استراتژی یا راهبرد از یک طرف و اجرا یا عمل از طرف دیگر یک تفاوت کلیدی وجود دارد. استراتژی درموردِ تعیین اهداف کلّی ما است، درحالی‌که اجرا شامل همه‌ی مواردی است که پس از تصمیم‌گیری به دنبال خواهد آمد، فعالیت‌های عملی موردِ‌نیاز برای آنکه طرح‌های خود را به عمل تبدیل کنیم.

ما می‌توانیم یاد بگیریم با توجه بیشتر به عملکرد ذهن خود و نیز تمرینات ذهنی طراحی‌شده برای استخراجِ بهترین افکارمان، فرصت داشتن افکار خوب را بهبود ببخشیم. ما می‌توانیم آنچه را در مسیر پیشرفت اتفاق می‌افتد با دقت بیشتری مشاهده کنیم و یاد بگیریم که خود را از طریق تمرین ماهرانه‌ی اراده و تخیل به سوی یک مقصد واحد سوق دهیم.

ما، به تعبیر عرفانی، تفکر خوب را این‌گونه می‌پنداریم: هدیه‌ای از جانب نیروهای خارجی که نمی‌توانیم آن‌ها را هدایت یا تنظیم کنیم.