بریده‌هایی از کتاب مزاج شناسی

مزاج دارای پوست سفید، نرم و روشن، لک و پیس، دندان ناخن های سست و شکننده، خال های سفید و گوشتی، چشم سفید با پف زیر چشم، سفید شدن زودرس موها، پوست سرد و مرطوب، عرق سرد، کند بودن سرعت رشد مو، سرد بودن نوک دست و پاها، رقیق بودن آب بینی، خواب زیاد، زبان مرطوب و سفید، بزاق زیاد چسبنده، عدم تشنگی، ترشی طعم دهان و معدهٔ ضعیف می باشند. همچنین این افراد، تند غذا می خورند و نبض ضعیفی دارند. بیماری هایی مانند سینوزیت، تکرر ادرار، سنگ کلیه و ورم پروستات در افراد بلغمی مزاج، بیشتر دیده می شود و بدنشان با خوراکی های سرد ناسازگار است. این افراد در زمستان بد حال می شوند، از سرمای کولر فرار می کنند، به بخاری و پوشیدن لباس های گرم علاقهٔ زیادی دارند و زود به زود مریض می شوند.

خلط بلغم خلط بلغم در خون و ریه ساخته می شود و علت به وجود آمدن آن استفاده از خوراکی های سرد و مرطوب و کم بودن حرارت بدن به علل مختلف مانند بیماری، مصرف داروی نامناسب و آب و هوای نامناسب می باشد. بلغم قسمتی از خون است که باعث سفیدی و روشنی رنگ آن می شود. در واقع بلغم جانشین خلط خون است و هرگاه بنا به دلایلی خون از بدن شما خارج شود (مثل ضربهٔ چاقو یا بریدگی) بلافاصله بلغم جای خلط خون را می گیرد. از جمله وظایف مهم دیگر بلغم، آمادگی برای ذخیره سازی چربی اضافه و همچنین مرطوب نگهداشتن بدن برای تأمین رطوبت آن و ایجاد شفافیّت و نرمی در پوست می باشد.

*از نظر مقدار و اندازهٔ اخلاط در بدن، بین خلط سودا و خلط دم رابطه ای معکوس وجود دارد؛ بدین معنا که هرگاه خلط سودا در بدن زیاد شود، خلط دم کم می شود. همچنین بین خلط صفرا و خلط سودا رابطهٔ مستقیمی وجود دارد بدین معنا که هر اندازه خلط صفرا در بدن زیاد شود، به دنبال آن خلط سودا نیز بیشتر می شود زیرا خلط صفرا معمولاً سازندهٔ خلط سودا است. پس می توانیم بگوییم که یکی از علل لاغری در افراد صفراوی مزاج، می تواند وجود خلط سودا در بدن این افراد باشد.

بنابراین ترتیب میزان اراده، چاقی، پرخوری و خوش بینی اشخاص از زیاد به کم عبارتند از: به ترتیب میزان اراده: سوداوی، صفراوی، دموی، بلغمی. به ترتیب میزان چاقی: بلغم، دموی، صفراوی، سوداوی. به ترتیب میزان پرخوری: بلغمی، دموی، سوداوی، صفراوی. به ترتیب میزان خوش بینی: دموی، بلغمی، صفراوی، سوداوی.

بهترین اخلاط بین اخلاط موجود در طبایع، بهترین طبع از نظر جسمانی به ترتیب دموی، سوداوی، بلغمی و صفراوی است، اما از نظر روحی به ترتیب دموی، بلغمی،

سرد یا نشستن زیاد بر روی زمین سرد)، تماس با هر چیزی که بسیار گرم است و بر اثر آن نیروی بدن ضعیف می شود (مثل کار کردن دائمی در کنار تنور و کورهٔ آهنگری).

علل ایجاد طبع خشک برخی از مواردی که موجب می شوند طبع خشکی داشته باشد عبارتند از کم خوابی، کم خوردن غذا، مقاربت زیاد (نزدیکی جنسی زیاد)، استفادهٔ زیاد از ملین ها (نرم کنندهٔ غذا)، مصرف ادویه هایی مثل فلفل، دارچین و زنجبیل، استحمام بیش از حد، استفاده از خوراکی هایی که موجب یبوست می شوند (مثل نعناغ، موز و ...)، خوردن خوراکی هایی که موجب خشکی در بدن می شوند مثل بادمجان سرخ کرده، قهوه و آجیل، داشتن حالات روحی شدید (مثل خشم، غم، شادی، لذت و...)، تماس با عوامل سردی که مانع رسیدن غذا به اندام ها می شود (مثل قرار گرفتن در آب

شالیزار و حمام کردن با شکم پُر، خوردن غذاهای رطوبت بخش (مثل آش، دوغ، کاهو و خوردن آب زیاد)، تماس با کولر و نشستن روی زمین مرطوب و سرد، تماس با چیزهایی که گرمی لطیف می دهند و رطوبت را به جریان می اندازند مثل کارکردن در مزارع گل و گلخانه.

علل ایجاد طبع مرطوب برخی از مواردی که موجب می شوند فرد طبع مرطوبی داشته باشد عبارتند از خواب، آرامش، پرخوری، سنگ کلیه، بودن در جاهای رطوبت بخش مثل کار در

مشاغل گرم (مثل آهنگری و شاطری)، ماساژ درمانی، دوره های مختلف سنی مثل دورهٔ بلوغ، حاملگی، یائسگی، پوشیدن لباس گرم یا روغن مالی بدن و... . علل ایجاد طبع سرد برخی از مواردی که موجب می شوند فرد طبعی سرد داشته باشد عبارتند از ترس شدید، زندانی بودن به مدت طولانی، غم و اندوه بیش از حد، استفاده از گیاهان سرد مثل کاسنی و بید، پرخوری، شادی بیش از حد، خواب زیاد، تحرک کم، لذت بیش از اندازه (مثل خوردن قرص های روان گردان)، شغل سردی بخش (مثل کار در قصابی و سردخانه)، استفادهٔ زیاد از وسایلی مثل کولر یا پنکه که تأثیر سردی دارند، خوردن خوراکی های سرد مثل سوپ جو، آب دوغ خیار، ماهی سرخ کرده، ترشیجات و... .

علل ایجاد طبع گرم مواردی که موجب ایجاد طبع گرم می شوند عبارتند از عفونت های مختلف، غم و شادی در حد اعتدال، خواب و بیداری در حد اعتدال، بادکش کردن بدن (با پنبه و آتش) یا حجامت خشک، شنیدن خبرهای خوش و شادی آور، مصرف خوراکی های گرمی بخش (مثل زنجبیل، عسل، فسنجان، آبگوشت با گوشت بره و...)

بدترین نوع طبع مختلط از نظر جسمانی، اختلاط دو طبع اکتسابی صفرا و بلغم است و از نظر روانی، اختلاط دو طبع اکتسابی صفرا و سوداست و به این ترتیب دارندهٔ طبع مختلط صفرا و بلغم به بیمارستان و پزشک نیاز دارد ولی دارندهٔ طبع مختلط صفرا و سودا و طبع مختلط سودا و بلغم به علت از دست دادن تعادل روحی و روانی خود به روانپزشک نیاز بیشتری خواهد داشت.

در بین سرد مزاجان، بلغمی مزاج ها در هر چهار فصل سال احساس سرما می کنند ولی سوداوی مزاج ها، تنها در فصول سرد سال (زمستان و پاییز) احساس سردی می کنند و در سایر فصول، این گونه نیستند. اما در بین گرم مزاجان، صفراوی مزاج ها در هر چهار فصل سال حرارت بدن شان بالاست و همیشه از گرما شاکی هستند اما دموی مزاج ها، فقط در فصول بهار و تابستان از گرما شاکی هستند و در بقیهٔ فصول خیلی احساس بدی ندارند.

برای تشخیص طبع، ابتدا باید سردمزاجی را از گرم مزاجی جدا کنید. برای این کار، باید ببینید که در بیشتر حالات، لباس زیاد می پوشید یا نه، خصوصاً در زمستان، زیرا کسانی که طبع سرد دارند، تحمل سرما را ندارند و کسانی که طبع گرم دارند تحمل گرما را ندارند. پس نتیجه می گیریم که سرد مزاج، کسی است که در همهٔ فصول و یا فقط در فصول سرد، طبع سردی دارد

خواب طولانی در بدن شخص صفراوی به علت ایجاد سردی و رطوبت به کاهش حرارت بدن آنها کمک می کند و برعکس شخص بلغمی با خواب طولانی دچار افزایش خلط بلغم می شود. بیداری ضد خواب است یعنی ظاهر بدن را گرم و باطن (درون بدن) را خسته و سرد می کند و هر چه کار سنگین تر بوده و مدت زمان بیداری بیشتر باشد این حالت افزایش پیدا می کند.

تشخیص طبع با توجه به خواب و بیداری اعتدال در خواب و بیداری نشانهٔ اعتدال مزاج خصوصاً اعتدال در مغز است. مزامج سرد و مرطوب باعث پرخوابی می شود، به همین علت افراد بلغمی و دموی، به خواب بیشتر نیاز دارند. خشکی و گرمی موجب بیداری (کم خوابی) می شود، به همین دلیل افراد صفراوی و سوداوی در خوابیدن مشکل دارند و معمولاً خواب شان سبک است. خواب از بیرون بدن را سرد و از درون بدن را گرم می کند. اگر خواب در روز کوتاه باشد، درون را مرطوب و اگر طولانی باشد درون را سرد و سست می کند.

راه های جلوگیری از تغییر طبع کارهایی که می توانیم انجام دهیم تا طبع مان زیاد تغییر نکند عبارتند از: پرهیز از پرخوری، پرهیز از خوردن غذاهای نامناسب و ناسازگار با طبع خود، پرهیز از سرما و گرمای زیاد، مهاجرت به نقاطی که دارای آب و هوای متناسب با طبع است، انجام حجامت، استفادهٔ مداوم از خوارکی های متعادل و... .

معرفی اندام‌هایی که طبیعت تر دارند بلغم، خون، سمین (چاقی)، چربی، دماغ یا مغز، نخاع، لحم پستان و تخمدان‌ها، ریه، کبد، طحال، کلیه، عضله و پوست که همه دارای طبیعت «تر» هستند. معرفی اندام‌هایی که دارای طبیعت خشک هستند مو، استخوان، غضروف، رباط، وتر، غشا، شریان، ورید، عصب حرکت، قلب، عصب حسی و پوست دارای طبیعت خشک هستند.

معرفی اندام‌هایی که دارای طبیعت گرم هستند اعضایی مانند روح و قلب، خون، کبد، ریه، لحم یا گوشت، عضله، طحال، کلیه، شریان، ورید و پوست دارای طبیعت گرم هستند، البته پوست بدن متعادل‌ترین طبع را دارد. معرفی اندام‌هایی که دارای طبیعت سرد هستند اعضا یا اندام‌هایی مانند بلغم، چربی، مو، استخوان، غضروف، رباط، وتر، غشا، عصب، نخاع، دماغ یا مغز دارای طبیعت ذاتی سرد هستند.

در مواجهه با تشخیص طبع غالب فریب سردی یا گرمی موضعی را نخوریم بلکه بهترین مارکر و بهترین راه برای تشخیص سردی از گرمی, همان پوشیدن و نپوشیدن دائمی لباس و در درجه بعدی احساس گر گرفتگی افراد و در درجه سوم وجود حساسیت پوستی به خوراکی های گرم مزاج در نزد آنان است. پر مسلم است که فرد سرد مزاج دوش آب سرد نمی تواند بگیرد ولی فرد گرم مزاج خصوصا صفراوی مزاج این توانایی ها را دارد.