کتاب انواع قالب ها و سبک های شعر در ادبیات فارسی (مدرن و کلاسیک)

کتاب الکترونیکی «انواع قالب ها و سبک های شعر در ادبیات فارسی (مدرن و کلاسیک)» نوشتهٔ معصومه ملک محمودی در انتشارات ملک محمودی به چاپ رسیده است. قالب شعر بر دو نوع است: شـکل ظاهـری کـه شـامل وزن یـا بی‌وزنـی، تسـاو‌ی مصرع‌هـا و یـا کوتاهـی و بلنـدی آن‌هـا، قافیه‌هـا، در صورتـی کـه قافیـه‌ای وجـود داشـته باشـد و صداهـا و حـرکات ظاهـری کلمـه می‌شـود. و نوع دوم شکل درونی یا شکل ذهنی است.

درباره کتاب انواع قالب ها و سبک های شعر در ادبیات فارسی (مدرن و کلاسیک)

منظـور از قالـب یـک شـعر، شـکل آرایـش مصرع‌ها و نظـام قافیـه‌آرایـی آن اسـت. شـعر بـه مفهـوم عـام خـود نـه در تعریـف می‌گنجد و نـه در قالـب، ولی شـاعران و مخاطبـان آن‌هـا، بـه مـرور زمـان بـه تفاهم‌هایی رسـیده‌انـد و شـکل‌هایی خـاص را در مصـراع‌بنـدی و قافیـه‌آرایـی شـعر بـه رسـمیت شـناخته‌انـد. بـه ایـن ترتیـب در طـول تار‌یـخ، چنـد قالـب پدیـد آمـده و شـاعران کهـن مـا کمتـر ازمحـدوده ایـن قالب‌ها خارج شده‌اند. فقـط در قـرن اخیـر، یـک تحـول جهـش‌وار داشـته‌ایـم کـه اصـول حا‌کـم بـرقالب‌هـای شـعر را تـا حـد زیـادی دسـت‌خوش تغییـر کـرده اسـت.

کتاب انواع قالب ها و سبک های شعر در ادبیات فارسی (مدرن و کلاسیک) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای افرادی که می‌خواهند با تفاوت قالب‌های شعری به شکلی مختصر آشنا شوند، مناسب است.

بخشی از کتاب انواع قالب ها و سبک های شعر در ادبیات فارسی (مدرن و کلاسیک)

مسمط

ّ مسمط بـه نوعـی از قصیـده یـا اشـعاری گفته می‌شـود که شـاعر بنـای آن را بر چنـد مصراع هم‌قافیـه بنهـد و مصـراع آخـر را بـر قافیه‌ای دیگر قـرار دهد. هر بخش از مسـمط را یک رشـته می‌گویند. قافیه رشـته‌ها متفاوت اسـت و در هر رشـته، هـر رشـته را همـه مصراع‌هـا به‌جـز مصـراع آخـر هم‌قافیـه اسـت. در مسـمط، مصـراع آخـر را بنـد می‌گوینـد. بندهـا هم‌قافیـه و حلقـه اتصـال همـه رشـته‌ها بـه یکدیگـر اسـت. بنیان‌گـذار ایـن قالـب منوچهـری دامغانـی، شـاعر قـرن پنجـم، اسـت، که همه مسـمطات و‌ی مسـدس‌اند. ناصرخسـرو، شـیخ بهایـی، قاآنـی و ملک‌الشـعرا بهـار از دیگـر شـاعرانی هسـتند کـه در ایـن قالـب شـعر سـروده‌اند. مشهورترین مسمط فارسی را نیز منوچهری سروده است که با بیت زیر آغاز می‌گردد:

خیزیـــد و خـــز آرید کـــه هنگام خزان اســـت / بـــاد خنـــک از جانـــب خـــوارزم وزان اســـت

ْ ِ آن بـــرگ رزان بیـــن کـــه بـــر شـــاخ رزان اســـت / گویی به مثل پیرهـــن رنگـــرزان اســـت 

ُ دهقـان ز تعجـب سـر انگشـت گـزان اسـت / کانـــدر چمـــن و بـــاغ نـــه گُل مانـد و نـه گلنـار

بنابرایـن، تکه‌شـعر بـالا یـک «رشـته» اسـت و «کانـدر چمـن و بـاغ نـه گل ماند و نه گلنار»، بنـد آن به‌شـمار می‌آیـد. علاوه بـر مـورد یادشـده، مسـمط همچنیـن بـه شـعری اطلاق می‌شـود کـه در آن، ابیـات بـه چهـار بخـش هـم‌وزن تقسـیم میشـوند کـه در سـه بخـش نخسـتین، سـجع رعایـت می‌شود و در بخـش چهـارم قافیـه می‌آیـد، و ایـن نـوع را شـعر مسـج نیـز گفته‌انـد. در وجـه تسـمیه مسـمط گفته‌انـد کـه از سـمط گرفته شـده کـه در عربی به‌معنای رشـته (اسـم) یـا در رشـته کشـیدن مروار‌یـد (فعـل) اسـت.