بریده‌هایی از کتاب بر کرانه شرح چهل حدیث امام خمینی (ره)

از پیامبر اکرم (ص) منقول است که: درهم و دینار، کسانی را که قبل از شما بودند کشته‌اند، کشندهٔ شما هم آن‌هاست.

طبق آنچه در قرآن و حدیث است و از برهان و مکاشفه برمی‌آید و عقل، هم آن را می‌پذیرد، خدای متعال بر همهٔ هستی و کائنات، احاطه و اشراف دارد و همهٔ دل‌ها در تصرّف سرانگشت قدرت اوست و هیچ کس، حتی صاحب قلب هم جز با اذن الهی نمی‌تواند در دل تصرّف کند. پس با ریا و سالوس، نمی‌توان دل‌های بندگان را جلب و جذب کرد. خداوند که صاحب دل‌هاست، دل‌ها را متوجّه کسی می‌کند و سالوس‌بازان ریاکار، سرانجام رسوا می‌شوند.

تا حقیقتِ لا اله إلا الله، با قلم عقل بر لوح دل نگاشته نشود، انسان به یکتایی خدا ایمان پیدا نمی‌کند و اگر به مرتبهٔ ایمان قلبی رسید، دیگر کسی را مؤثر در مملکت حق نمی‌داند و در پی جاه و جلال و منزلت و شهرت نزد دیگران نمی‌رود.

استاد معظم ما می‌گفت: شنیدن تغنیات (آوازخوانی‌ها) بیش از هر چیز، عزم و اراده را از انسان می‌گیرد

معالجهٔ مفاسد اخلاقی هان ای عزیز! تا وقت و عمر باقی است و قوای جوانی در اختیار توست و تا اخلاق فاسد بر تو غالب نشده است، بیدار شو و راهی برای فرو نشاندن آتش شهوت و غضب پیدا کن. بهترین علاج که علمای اخلاق گفته‌اند، این است که هر یک از رذایل اخلاقی را که در خود دیدی، مدتی مردانه بر خلاف آن رفتار کن و از خدا هم کمک بخواه، که پس از مدت کمی آن اخلاق زشت رفع شود.

بدان که خیالات و تصورات باطل، از القائات شیطان است تا بر مملکت باطن تو نفوذ کند. تو که مجاهدی، باید این اوهام را از خود دور کنی و این سنگر مهم را از دست شیطان و سپاه او بگیری.

شرط نخست مجاهد با نفس، حفظ طایر خیال است، چون که مرغ خیال، هر لحظه بر شاخی می‌نشیند و دستاویز شیطان قرار می‌گیرد و انسان را بدبخت می‌کند. انسان مجاهد، زمام خیال را در دست می‌گیرد و نمی‌گذارد هرجا می‌خواهد پرواز کند و در پی خیال‌های فاسد و معصیت و شیطنت برود.

پس ای عزیز! بکوش تا صاحب عزم و اراده شوی، وگرنه در آخرت به صورت انسان محشور نخواهی شد، چرا که آن جا محل کشف باطن و نهان‌هاست. جرأت بر گناه، کم کم گوهر عزم را می‌رباید و انسان را بی‌عزم می‌کند. استاد معظم ما می‌گفت: شنیدن تغنیات (آوازخوانی‌ها) بیش از هر چیز، عزم و اراده را از انسان می‌گیرد.

از اموری که برای مجاهد با نفس لازم است، مشارطه، مراقبه و محاسبه است. «مشارطه» آن است که مثلاً در آغاز روز، با خود شرط کنی و تصمیم بگیری بر خلاف فرمودهٔ خدا رفتار نکنی. گرچه شیطان می‌کوشد این کار را سخت جلوه دهد، ولی اگر تصمیم بگیری و یک روز تجربه کنی، خواهی دید که آسان است.

هر کس دل‌بستهٔ دنیا شود، قلبش به سه چیز تعلّق پیدا می‌کند: اندوهی بی‌پایان، آرزویی دست نیافتنی و امیدی حاصل نشدنی.

آینهٔ دل را پاک کن تا نور جمال حق در آن جلوه کند آتش محبّت خدا اگر در دل برافروزی، تمام محبّت‌ها را بسوزاند و لذّت یاد خدا چنان در نظرت جلوه کند که همهٔ لذت‌های حیوانی را بازیچه بدانی.

علامهٔ مجلسی هم در این مقام، کلامی دارد که خلاصه‌اش این است: اگر انسان قوای خود را در راه شهوت و شیطان صرف کرد، از آن‌ها چیزی جز حسرت و ندامت باقی نمی‌ماند و اگر آن‌ها را در راه اطاعت خدا صرف کرد، خداوند آن‌ها را به قوای روحانی تبدیل می‌کند، پس چشم و گوش او، چشم و گوش روحانی گردد

جرأت بر گناه، کم کم گوهر عزم را می‌رباید و انسان را بی‌عزم می‌کند.

جرأت بر گناه، کم کم گوهر عزم را می‌رباید و انسان را بی‌عزم می‌کند.

بدان که در معارف الهی، هیچ راهی پیموده نمی‌شود، مگر آن که ابتدای آن، عمل به آداب شریعت است

همانا از دو چیز بر شما می‌ترسم: پیروی از هوی و آرزوی دراز. امّا پیروی هوی، شما را از حق باز می‌دارد، امّا درازی امید و آرزو، آخرت را از یاد می‌برد.

ای بی‌خبر از حال محبّان و آتش دل آنان! ای غافل از سوز مخلصان! پنداشته‌ای که اعمال آنان هم مثل من و توست؟ نماز امیرالمؤمنین (ع) و مناجات امام سجاد (ع)، مثل نماز و مناجات من و توست و برای حورالعین و گلابی و انار، آن همه ناله و سوز و گداز داشتند؟ اگر همهٔ بشر جمع شوند و بخواهند یک «لا اله الا الله» امیرالمؤمنین را بگویند، نمی‌توانند! ‫ای عزیز! این قدر لاف خدا مزن و ادعای حبّ خدا مکن.

آن‌که در قلب مؤمن تصرّف می‌کند، حق تعالی است. در حدیث است: ‫«قَلْبُ المُؤمِنِ بَینَ إصْبَعَیِ الرّحمنِ یقَلّبُهُ کَیفَ یشَاءُ»؛۱۵ دل مؤمن میان دو انگشت خداوند است و هرگونه که بخواهد آن را دگرگون می‌سازد.

شرط نخست مجاهد با نفس، حفظ طایر خیال است، چون که مرغ خیال، هر لحظه بر شاخی می‌نشیند و دستاویز شیطان قرار می‌گیرد و انسان را بدبخت می‌کند.

خدای متعال بر همهٔ هستی و کائنات، احاطه و اشراف دارد و همهٔ دل‌ها در تصرّف سرانگشت قدرت اوست و هیچ کس، حتی صاحب قلب هم جز با اذن الهی نمی‌تواند در دل تصرّف کند. پس با ریا و سالوس، نمی‌توان دل‌های بندگان را جلب و جذب کرد. خداوند که صاحب دل‌هاست، دل‌ها را متوجّه کسی می‌کند و سالوس‌بازان ریاکار، سرانجام رسوا می‌شوند.