بریده‌هایی از کتاب انسان در قالب زمان

اگر در گذر زمان، بُعد معنوی با ما نباشد، گذرزمان ما را به بودن و ماندن وامی‌دارد.

انسان وقتی در محدودهٔ زمان قرار می‌گیرد، بُعد مادی‌اش تمایل به بودن و ماندن دارد، درعین‌حال زمان نیز در حال گذر است و این گذشت زمان برای انسان زجرآور است. به همین دلیل اگر بعد دیگری به این بعد مادی اضافه نشود، انسان در مجموعهٔ جریان زمان همیشه می‌ماند و می‌پوسد و از بین می‌رود. لازمهٔ تعالی انسان این است که در کنار بُعد مادی، بُعد دیگری به‌عنوان معنویت مطرح کنیم. خداوند در سورهٔ عصر می‌فرماید: «تنها کسانی سرمایه خود را نمی‌بازند که ایمان می‌آورند»؛ یعنی به یک تعبیر این ماده را می‌توانند به یک ماده و انرژی دیگری تبدیل کنند که قابل استفاده باشد. این نشان‌دهندهٔ این است که اگر ما نتوانیم در کنار بُعد مادی، بُعد معنوی را اضافه کنیم، دچار خسران و زیان سرمایه خواهیم شد. ویژگی زمانی که ما اکنون در آن محصور هستیم، این است که ما را در محیط خود نگه‌می‌دارد. ما نیز تمایل داریم بمانیم، اما برای رشد و ارتقاء باید یک بُعد متعالی به آن اضافه کنیم.

از دیدگاه ماست که انسان ناشناخته است، نه از نظر اسلام و قرآن؛ یعنی بدون اتکا به وحی و تعالیم انبیا، انسان موجودی ناشناخته است.

شناخت انسان کار بسیار مشکلی است، چون انسان خود در محیطی که آزمایش در آن انجام می‌شود، قرار دارد و نمی‌تواند از آن محیط خارج شود.

آن چیزی که روی افراد اثر می‌گذارد نظرات دیگران است. مثلاً آن کت خوب است یا این کت. این مانتو بهتر است یا آن مانتو. اگر شما جزء کسانی هستید که این‌گونه نمی‌اندیشید، مسلّم است که اصلاح شده‌اید. البته این بحث نیاز به توضیح و تفصیل بیشتری دارد. توجه به نظرات دیگران، دو وجه دارد که باید آن‌ها را از هم تفکیک کنیم. گاهی لازم است از نظرات دیگران استفاده کنیم و با دیگران در کارهای مختلف مشورت کنیم؛ این امر بسیار پسندیده‌ای است، اما باید دقت کرد که گاهی این افراد در درون وجود ما رخنه می‌کنند و آنجا زندگی می‌کنند. خود انسان اصلاً محو شده است و اوست که به جای ما تصمیم می‌گیرد. این دو مطلب را باید از هم تفکیک کنیم.

شکل ظاهری نمی‌تواند دلیل بر چیزی باشد. امام علی (ع) در خطبهٔ متقین به همّام می‌فرماید: «متقین کسانی هستند که هر کس آن‌ها را نگاه می‌کند فکر می‌کند آن‌ها مریض هستند». امام (ع) در این خطبه عالی‌ترین نمونه از تقوا را معرفی می‌کند. با اینکه ظاهر همیشه نمی‌تواند بیان‌کننده باطن انسان باشد، اما بیشتر افراد سعی می‌کند ظاهر خود را به‌گونه‌ای بسازند که با آنچه در باطن و کلامشان هست، منافات نداشته باشد. درعین‌حال ظاهر نمی‌تواند دلیل قضاوت ما درباره دیگران باشد. ظاهر یک فرد که خیلی شیک و تمیز باشد، دلیل بر این نیست که اسلام را خوب می‌فهمد و کسی هم که کثیف و ژولیده باشد، دلیل بر این نیست که انسان عارف و فهمیده‌ای است!