بریده‌هایی از کتاب امید به رحمت الهی

اگر خدا درهایی را هم می‌بندد، می‌خواهد یک در پنهانی باز کند. می‌خواهد از آن در پنهانی خود را نشان بدهد.

به اشخاص تکیه نکنید، به خدا تکیه کنید.

رسول خدا (ع) فرمودند: اِذا سَمِعْتُم الرَّجُلَ یَقُولُ هَلَکَ النَّاسُ فَهُوَ اَهلَکُهُم؛ هرگاه شنیدی که کسی می‌گوید مردم هلاک شدند، خود او بیش از همه هلاک شده است. کسی که مدام منفی‌بافی می‌کند، روح ناامیدی به مردم می‌دمد، می‌گوید: همه گمراه هستند، همه بدبخت هستند، همه بیچاره هستند، خودش از همه بیشتر هلاک شده است. این‌قدر بُعد منفی را قوی و تقویت نکنیم، مردم را ناامید نکنیم، ‌ روح یأس در مردم ندمیم، این کار شیطان است. شیطان است که هجمه‌های ناهنجاری، فکرهای خیانت و بدی و گناه را القا می‌کند و روح ناامیدی و یأس در مردم می‌دمد. حتّی در امور دنیوی نباید روح ناامیدی حاکم باشد.

چگونه حلالیت بطلبیم غیبت، هم حقّ الله است و هم حقّ النّاس. اما این‌که بگویند ما غیبت کردیم، یا آ‌بروی شما را بردیم، یا تهمت زدیم، اگر فتنه‌ ایجاد می‌کند، یا طرف می‌گوید: بی‌خود کردی! اصلاً یک کدورت جدید درست می‌شود. این‌ها را کلّی بگویند که اگر شما حقّی به گردن ما داری ما را حلال کن. این بهتر است. هم ما حقّ نداریم در گناه دیگران تجسّس و سؤال کنیم. طرف هم حق ندارد بگوید چه گفته‌ای؟ گاهی با این گفتن‌ها اختلاف در خانواده‌ها ایجاد می‌شود، یا افرادی سوء ظن پیدا می‌کنند. این کار خوبی نیست. خود این حلالیّت طلبیدن‌های شفاف گاهی سوء ظن ایجاد می‌کند که شما دیگر چه گفتید؟ نکند بیشتر از این‌ها گفتید؟ این‌طور جاها ما هم می‌توانیم کلّی مطرح کنیم که آقا ما را حلال کن. وقتی مسافرت می‌رویم، بهانۀ خوبی است. تلفن کنیم و حلالیّت بطلبیم. یا کارهای خیر برای او انجام دهیم. یا برای او دعا کنیم، یا از او تعریف کنیم. این یک راه حلّ اساسی است. کارهای خیر انجام دهیم، در زیارت‌ها، ثواب‌ها، تلاوت قرآن، عبادات مستحبّی، آن‌ها را شریک می‌کنیم. خدا هم جبران می‌کند.

به قول یک بزرگی، این‌که خدای متعال می‌‌فرماید: من شرک را نمی‌بخشم و نمی‌آمرزم، مثل این می‌‌ماند که بچّه‌ای از خانه فرار کند و بیرون برود، آن پدر و مادر مهربان به همسایه‌ها زنگ می‌‌زنند، به عمو، خاله، دایی، عمه که او را راه ندهید، او را طرد کنید که به خانه برگردد. این هم لطف خداست که خدا درهای دیگر را می‌‌بندد. می‌‌گوید: این گناه را نمی‌بخشم که حتماً به سوی خدای برگردید. اگر می‌‌بینیم بعضی از مردم نسبت به ما جفا می‌‌کنند، بی‌وفایی می‌‌کنند، کم‌لطفی می‌‌کنند، ناراحت نشویم، در واقع درها را می‌‌بندند که ما به طرف خدای متعال برویم.

امّا آن موقعی که غم و غصه شما را می‌گیرد، حالت غم و پژمردگی و گرفتاری، منفی‌بافی‌ها، این‌که خدا ما را نمی‌آمرزد، کار ما پیشرفت نمی‌کند، بدتر می‌شود، روزگار خیلی بد است، همه بد هستند، همه بد هستیم، همه دروغ می‌گویند. این علامت نزدیک شدن شیطان به انسان است.

گاهی وقتی نام عبادت مطرح می‌شود، نماز و روزه و دعا به ذهن می‌آید. پیامبر خدا (ع) می‌فرماید: العِبادَۀ عَشَرَۀ اَجْزاءٍ تِسْعَۀ اَجْزاءٍ فی طَلَبِ الحَلالِ؛ عبادت ده جزء است، نه جزء آن در طلب حلال است. این‌که ما دنبال کسب حلال باشیم، لقمۀ حلال بخوریم و به خانوادۀ خود لقمۀ حلال بدهیم، نود درصد عبادت است؛ لقمه‌ای که در آن حقّ النّاس نباشد، ظلم نباشد، گناه نباشد.

شما حاضر نیستید از یک گناه کوچک بگذرید، بعد می‌‌گویید: خدایا، میلیون میلیون گناه را از من ببخش؟! اگر ما می‌‌خواهیم شراب محبّت الهی را به ما بدهند و به این رحمتی که از آن صحبت می‌‌کنیم برسیم، باید یک مقدار دل خود را خانه‌تکانی کنیم. این کینه‌ها، کدورت‌ها، قهرها، جدایی‌ها را از خودمان دور کنیم. مولانا زیبا گفته است: رو سینه را چون سینه‌ها هفت آب شوی از کینه‌ها   وانگه شراب عشق را پیمانه شو پیمانه شو

انسانی که حساب‌های خود را با خدا و با خلق خدا تسویه کرده، آرامشی که دارد هیچ کس دیگری نخواهد داشت.

پس اگر خدای نکرده یک وقت مرتکب گناهی هم شدیم، نباید ناامید بود. باید از نماز کمک گرفت. چنان‌که خداوند فرموده است: اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاۀ؛ از شکیبایی و نماز یاری جویید! امام صادق) ع) دربارۀ امیرالمؤمنین) ع) فرمودند: إذَا هَالَهُ شَیءٌ فَزِعَ إلَی الصَّلَاۀ؛ هرگاه امیرالمؤمنین) ع) از حادثۀ ناگواری در هراس می‌شد، به نماز پناه می‌برد و از نماز کمک می‌گرفت. یعنی بهترین وسیلۀ ارتباط ما با خدای متعال نماز است. اگر یک مقدار توجّه کنیم و همین نمازهای واجب را با شرایط آن، اول وقت و با توجّه و حضور قلب بخوانیم و کمی کیفیت آن را بالا ببریم، قطعاً بدانید جلوی خیلی از بدی‌ها را خواهد گرفت، بلکه همۀ بدی‌ها را از ما دور خواهد کرد.

یا مَنْ سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَه؛ ای کسی که رحمتش بر غضبش پیشی گرفته است! خود این خیلی نوید و بشارت می‌دهد که رحمت بر غضب غالب است، بهشت بر جهنّم غالب است. ‌ جهنّم هفت در دارد و بهشت هشت در. خوب‌ها بر بدها غالب هستند. انبیا بر دشمنان خود غالب هستند. این‌ها همه بشارت است. این آیه هم تجلّی همان معانی است. «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ».

از امیرالمؤمنین) ع) روایت شده است که رسول خدا (ع) فرمودند: أَرْجَی آیَۀ فِی کِتَابِ الله وَ أَقِمِ الصَّلاۀ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ؛ امیدوار‌کننده‌ترین آیۀ کتاب خدا این آیه است: در دو طرف روز، و اوایل شب، نماز را برپا دار؛ چرا که حسنات، سیئات را از بین می‌برند. این آیه اشاره‌ای به نمازهای پنج‌گانه است. بعد از این‌که دستور نماز صادر می‌شود، خدای مهربان می‌فرماید: «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ»؛ خوبی‌ها و حسنات که یکی از آن‌ها نمازهای پنج‌گانه است، سیّئات و گناهان را می‌شوید و از بین می‌برد. یعنی کار آن از بین بردن سیّئات و پاکیزگی و طهارت و تمیزی است. نمی‌گوید: سیّئات حسنات را از بین می‌برد. البته بعضی از گناهان، بعضی از اعمال را حبط می‌کند، ولی از این طرف قاعده کلّی است. «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ». خیلی محکم است.

ناامیدی از بزرگ‌ترین گناهان و در حدّ کفر به خداست. اصلاً کسی که خدا دارد، ناامیدی برای او هیچ مفهومی ندارد.

وَ طَاعَتُهُ غِنیً؛ و طاعت خداوند غنا و بی‌نیازی است. کسانی که دنبال غنا و بی‌نیازی می‌گردند، فقط در پرتو بندگی و طاعت خدا می‌توانند به آن دست یابند. کسی که فرمان خدا را می‌برد، خدا یک پرتوی از غنا و بی‌نیازی به او می‌چشاند. کسی که بندِ خدا بود، از همۀ بندها آزاد است. این‌ها واقعاً چشیدنی است. کسی که بچشد، می‌فهمد که چقدر زیباست.

خدا یاد می‌کند یعنی چه؟ اگر خدا یاد کند، لطف او، رحمت او، عنایت او، محبّت او بر سر آن کسی که قلب خود را در اختیار خدا می‌گذارد می‌ریزد. «فَاذْکُرُونی أَذْکُرْکُمْ».

امیرالمؤمنین) ع) می‌فرماید: یک روز پیامبر عظیم الشّأن، حضرت محمّد مصطفی (ع) بعد از نماز صبح روی خود را به طرف جمعیت برگردانند. این برای همه غیر عادی بود؛ چون معمولاً بعد از نماز تعقیب و دعا خوانده می‌شود. فرمودند: در میان شما از طایفۀ بنی النّجار کسی هست؟ از این طایفه یک نفر شهید شده است. دیشب به خواب من آمده است و استغاثه کرده است که یا رسول الله، به فریاد من برس و من را نجات بده! به خاطر این‌که سه درهم به یک یهودی بدهکار بودم، به او برنگرداندم. جایی هم ثبت نکردم. متن روایت این است: مُحْتَبَسٌ عَلَی بَابِ الْجَنَّۀ بِثَلَاثَۀ دَرَاهِمَ لِفُلَانٍ الْیَهُودِیِّ؛ به خاطر سه درهم که از فلان یهودی بر ذمه اوست، دم در بهشت زندانی است.

امیرالمؤمنین) ع) می‌فرماید: وَ اللهِ لَاَنْ اَبیتَ عَلَی حَسَکِ السَّعدانِ مُسَهَّداً أُجَرَّ فِی الْأَغْلَالِ مُصَفَّداً اَحَبُّ اِلَیَّ مِنْ اَنْ اَلْقَی اللهَ وَ رَسُولَهُ یَوْمَ القِیامَۀ ظالماً لِبَعْضِ العِبادِ وَ غاصِباً لِشَیءٍ مِنَ الحُطامِ؛ به خدا سوگند، اگر شب را به روی خار سعدان بگذرانم و مرا در غل‌های بسته بکَشند، نزد من محبوب‌تر است از این‌که خدا و رسول را روز قیامت ملاقات کنم، در حالی که بر بعضی از بندگان ستم کرده، و چیزی از مال دنیا غصب کرده باشم.

ترک یک لقمۀ حرام نزد خدا، محبوب‌تر است از دو هزار رکعت نماز مستحبی.

رسول خدا (ع) فرمودند: نامۀ اعمال ما هر هفته روزهای دوشنبه و پنج‌شنبه، خدمت امام معصوم عرضه می‌‌شود. حضرت تمام اعمال را مشاهده می‌‌کنند. وقتی گنا‌هان را می‌بینند، می‌‌گویند: خدایا، ببخش! وقتی ثواب‌ها را می‌بینند، می‌‌گویند: خدایا، قبول کن! بعد فرمودند: فَیُغْفَرُ لِکُلِّ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ اِلّا مَنْ کانَتْ بَیْنَهُ وَ بَیْنِ اَخیهِ شَحْناءُ فَیُقالُ اتْرُکُوا هَذَیْنِ حَتَّی یَصْطَلِحَا؛ هر بندۀ مؤمن آمرزیده می‌شود، جز کسی که میان او و برادر دینی‌اش کینه و دشمنی باشد. که گفته می‌شود: آمرزش این دو تا را وانهید تا با هم آشتی کنند!

بَلِ الْإِنْسَانُ عَلَی نَفْسِهِ بَصِیرَۀ وَ لَوْ أَلْقَی مَعَاذِیرَهُ؛ بلکه انسان خود بر نفس خویشتن بیناست، هر چند دست به عذرتراشی زند.