بریده‌هایی از کتاب پدر! مادر! ما متهمیم

در مکه این همه وسواس داشتی برای این‌که در موقع طواف، نوک شانه چپَت با خانه خدا کعبه دقیقا محاذی باشد. اگر یک میلی‌متر انحراف پیدا کند همه چیز باطل می‌شود. حتی بسیاری از مردها شانه زنشان را می‌گیرند و به طرف خانه راست نگه می‌دارند که منحرف نشود و گویی حج یک عمل الکترونیکی و ماشینی پیچیده‌ای است که همه هوش و حواس باید متوجه مسایل تکنیکی و فنی کار باشد و اگر یک کمی در فرم کار غفلت شود منفجر می‌شود. در صورتی که باز می‌شنوم که خودتان می‌گویید پیغمبر سوار بر شتر وارد مسجدالحرام شد و سواره طواف کرد. همیشه و همه جا، تمام هوش و حواست سر همین فرمالیته‌های تکنولوژیک بود. هزار تا سئوال کردی که «چه جور؟ »، یک بار نپرسیدی «چرا؟ »

هزار تا سئوال کردی که «چه جور؟ »، یک بار نپرسیدی «چرا؟ »

حتی چیزهای کوچک را هم بر ما نمی‌بخشند، مثل آن که «چرا کراوات می‌زنی؟ »، «چرا ریشت را می‌تراشی؟ »، «چرا در سخنت به اندازه کافی صلوات نفرستاده‌ای؟ »[ چرا ]در کتابت هرجا اسم علی آمده، علیه‌الصلوة و السلام و هرجا اسم پیغمبر برده شده صلوات اللّه‌ علیه و آله و سلم نگذاشته‌ای؟ چرا اسم عمر و ابوبکر که ذکر شده فحش ناموس نداده‌ای؟ و حتی چرا پشت تریبون رفتی؟ و حتی چرا پشت تریبون و در وسط سخنرانی آب خوردی؟ چرا؟ چرا؟ و چرا؟... این‌هاست بزرگ‌ترین خطرات و دهشتناک‌ترین خطاها و انحراف‌ها و ناهنجاری‌ها و سقوط‌های غیرقابل تحمل که در محیط اجتماعی و دنیای فکری و معنوی معتقدات مذهبی آن‌ها رخ داده و آشفته‌شان کرده است!

نصیحت نصحیتگران دلسوز و عاقل و زرنگ را که می‌فرمایند آدم باید طوری حرف بزند که همه خوششان بیاید، نتوانم بفهمم.

روزه تو عبارت بود از تغییر وقت شام و نهارت.

قرآن کتاب خواندن است و نه تبرک کردن. یک پیام است که باید شنید، نه یک شی‌ء مقدس و یک فتیش که باید پرستید. سخن است و در آن اندیشه نهفته است، نه شیئی که در آن مانا باشد (نیروی مرموزی که در اثر تماس و دست کشیدن در اشیاء و اشخاص حلول کند و اثر غیبی بگذارد. ) این است که قرآن، اگر در جامعه مسلمین کتاب شود و خوانده شود؛ فهمیده و مطرح شود؛ اگر به مؤمنانش بگویند که او حرف می‌زند، خطابش به توست و باید گوش دهی، گوش کنی که چه می‌گوید، نجات‌بخش است و بیدارکننده و سازنده

ابراهیم فقط یک شخصیت تاریخی نیست. پیامبران بعد از او، حتی پیامبر من ادامه‌دهنده راه اویند. پس راه ابراهیم راهی است که هنوز روندگان باید به راهش بروند؛ و نهضتش، نهضت زندگی است؛ و شرکی که او با آن مبارزه می‌کرد امروز بیشتر از زمان او بر جهان حکومت می‌کند و بدتر و خشن‌تر، اما پنهانی.

مؤمنین، در همین ایام سیاه و اوضاع ذلت‌بار ننگ آور، همه مشغول بودند تا با ذکر و دعا و توسل و احیانا نذر و اطعام و امور خیریه فردی، به آزادی خود از آتش دوزخ برسند و پس از مردن، رستگار شوند. اما قرآن که از طاقچه تقدّس به مسند تعلیم و تفکر بازگشت، به آنان آموخت که راه رستگاری در آخرت، رستگاری در دنیاست و راه بهشت اسلام از آزادی و بیداری و عزت و دانش مسلمین می‌گذرد و هرکه در اینجا ذلیل بمیرد، آنجانیز ذلیل برمی‌خیزد و هرکه اینجا کور است، آنجا نیز کور خواهد بود و دانستند که راه تقرّب خدا در اسلام، تعقل است نه تعبد

نمونه‌اش علی! به فرزندش، در بحبوحه جنگ، سفارش می‌کند: کوه‌ها بجنبند و تو مجنب. دندان‌هایت را بر هم بفشار؛ جمجمه‌ات را به خدا بسپار؛ گامت را بر زمین میخکوب کن؛ نگاهت را به دوردست‌ترین نقاط جبهه خصم پرتاب کن و چشمت را فروپوش و بدان که پیروزی از سوی خداست.

تو با آن استخاره می‌کنی و به جای انتخاب و تصمیم، عمل و قضاوت و فهمیدن و اندیشیدن... ـ که کار انسان و ارزش امتیاز انسان است ـ با کتاب یک نوع شیر یا خط بازی می‌کنی و لاتاری و بخت‌آزمایی می‌کنی. من (فرزند تو) با این‌که به وحی عقیده ندارم، حاضر نیستم به قرآن تا این حد اهانت کنم. به‌هرحال این یک کتاب است؛ با آن بازی نمی‌کنم. به عقل هم اهانت نمی‌کنم.

بابا، مامان! من با تو خیلی فرق دارم. خدایی که تو و کسانی مثل تو می‌اندیشند و می‌سازند، خدایی است که مسئولیت‌های تو را، اراده تو را و همه وظیفه‌های انسانی تو را در این دنیا و در جامعه و در برابر مردم تکفل می‌کند و تو با چاپلوسی و نذر و نیاز به آن خدا، خودت را از عواقب هر جرمی و جنایتی معاف می‌بینی!

توسل و شفاعت و عبادت و تقوی و تزکیه نفس و توبه و تقیه و تقلید هم هست. این مبانی بیشتر جنبه فردی و روحی و اخلاقی دارد و گذشته از آن، ساده‌تر می‌توان تحریفشان کرد و مردم را به آن وسیله از مسایل حاد زندگی اجتماعی و پرداختن به مسئولیت‌های جمعی و اندیشیدن به عوامل و علل بدبختی عمومی و تضادها و تبعیض‌ها بازداشت و به نام تقیه و تقلید، ساکتشان کرد و به بهانه عبادت و تزکیه، به خود سربندشان ساخت.

شما سخن مرا گوش بدهید. از شما نمی‌خواهم که هرچه می‌گویم بپذیرید.

هرکه هم اسلام را می‌شناسد و هم از تاریخ آگاهی دارد و هم استعمار غربی را در دو قرن اخیر به شکل علمی تحقیق کرده است، می‌داند که اسلام در طول حیات تاریخی‌اش نشان داده است که استعداد بیدار کردن و حرکت بخشیدن به جامعه خواب‌رفته و راکد، و عزت و قدرت دادن به ملت‌های خوکرده به ضعف و زبونی را داراست؛ و نیز، جز یک احساس دینی و ایمان قلبی و اعتقادی، یک فرهنگ غنی و ریشه‌دار و زاینده است و بزرگ‌ترین مانع اجرای طرح استعمار فرهنگی است یعنی پوک‌کردن جامعه مترقی و فرهنگ‌زدایی روشنفکران ما که باید در برابر استعمار فکری و سلطه اعتقادی و روانی تهیدست و بی‌مقاومت و فاقد اصالت تاریخی و شخصیت بالذات انسانی و استقلال روحی شوند تا رام و آرام به چنگ آیند و شناسنامه فرهنگی نداشته باشند.

تو فقر را توجیه می‌کنی، گرسنگی را توجیه می‌کنی، که در جهان، گرسنه محبوب خداست و پیغمبر اسلام سنگ به شکمش می‌بست از گرسنگی. پس مردم گرسنه جهان باید در گرسنگی شاکر باشند و کسانی که موجبات گرسنگی شما را فراهم کرده‌اند، آن‌ها را به عنوان عوامل خوشبختی و نجات و سعادت اخروی ستایش کنید و از آن‌هایی که زندگی و دنیا را بر شما زندان ساخته‌اند ممنون باشید که شما را در عداد مؤمنین و صالحین و ناجیان پس از مرگ وارد کرده‌اند.

مگر اساسا قرآن را کسی (چه توی مخالف و چه اوی موافق) می‌شناسد که درباره‌اش قضاوت می‌کنی؟

هنوز که می‌توان و هنوز که می‌توانید، کاری بکنید.

گلادستون را شنیده‌اید (نخست‌وزیر یهودی‌مسلکی که استعمار انگلیس را جان داد) که در مجلس انگلیس قرآن را به خشم بر روی تریبون کوفت و گفت: تا این کتاب در میان مسلمانان باشد، امنیت و اطاعت سرزمین‌های مسلمان‌نشین در برابر استعمار انگلیس محال است.

این‌ها غالبا دو چیز را ـ که هیچ ربطی به هم ندارند ـ با هم عوضی می‌گیرند: پول داشتن و شعور داشتن را و یا مسن بودن و فهمیده بودن را.

کار دیگری که این بازیگران عقاید و وسوسه‌سازان عواطف مردم کرده‌اند این است که هر فکری را در اسلام و به‌خصوص تشیع، درست به همان اندازه که جامعه‌گراتر و سازنده‌تر و بیدارکننده‌تر و حرکت و مسئولیت‌آفرین‌تر بوده است، منحط‌تر و منفی‌تر و ضد اجتماعی‌تر نموده‌اند و بیشتر فلج کرده‌اند تا روح و اندیشه و ایمان و اسلام را بیشتر مسخ کنند.